№ хаттама 2017 жыл

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

(2-ші қайта өңделген басылым)

Алматы

«Қазақ университеті»

2017

ББК 65. 5я 7

M 92
Баспаға әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық

Пікір жазған:

Макроэкономика: оқу құралы. 2-ші қайта өңделген басылым. – Алматы: Қазақ универ­ситеті, 2017. – 200 б. ISBN 9965-30-655-9

Оқу құралына экономикалық мамандықтары студенттеріне арналған «Макроэкономика» курсы бойынша емтиханға дайын­далуға көмектесетін теориялық материал, негізгі терминдер, өзін-өзі бақылау сұрақтары, тестер және есептер кіреді.

Оқу құралының материалдары ҚР БҒМ 2016 жылы бекіткен «Макроэко­номика» курсының типтік бағдарламасына сәйкес жа­зылған.

ББК 65. 5я7
© Б.М. Мухамедиев, Р.Т. Дуламбаева, Д.Ж. Рахматуллаева, 2017
© әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универ­ситеті

МАЗМҰНЫ

Алғы сӨз ..................................................................................................	6
1 МАКРОЭКОНОМИКА ПӘНІ. ҰЛТТЫҚ ШОТТАР ЖҮЙЕСІ ...........	7
1.1 Макроэкономика пәні ..........................................................................	7
1.2 Макроэкономикалық модельдер мен айнымалылар .........................	9
1.3 Макроэкономикадағы бәсекелес бағыттар мен мектептер ...............	13
1.4 Ұлттық шоттар жүйесі және оның негізгі көрсеткіштері ..................	14
1.5 Атаулы және нақты айнымалылар. Өсу қарқыны және индекстер...	19
Негізгі түсініктер ........................................................................................	25
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	26
Тест сұрақтары ...........................................................................................	26
Есептер ........................................................................................................	30
2 Жиынтық сұраныс жӘне жиынтық ұсыныс: AD-AS МОДЕЛІ ........................................................................................	33
2.1 Жиынтық сұраныс ................................................................................	33
2.2 Жиынтық ұсыныс .................................................................................	38
2.2.1 Жиынтық ұсыныс қисығын құру .....................................................	38
2.3 Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңдегі жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың тепе-теңдігі ......................................	43
2.4 Тұрақтандыру саясаты .........................................................................	45
2.4.1 Жиынтық сұраныстағы күрт өзгерістер ..........................................	46
2.4.2 Жиынтық ұсыныстағы күрт өзгерістер ...........................................	47
Негізгі түсініктер .......................................................................................	48
Келесі пікірлер дұрыс па? .........................................................................	49
Тест сұрақтары ...........................................................................................	50
Есептер.........................................................................................................	54
3 ИГІЛІКТЕР НАРЫҒЫ ............................................................................	56
3.1 Игіліктер нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдік ...............	56
3.2 «Кейнсиандық крест» моделі ..............................................................	57
3.3 Тауарлар нарығындағы тепе-теңдік. IS қисығы .................................	60
3.3.1 Бюджет-салық саясатының IS қисығына ықпалы ...........................	61
3.4 Қаржы нарығы моделі арқылы IS қисығын шығару ..........................	62
3.5 IS қисығының функциясын ашу ..........................................................	64
Негізгі түсініктер ........................................................................................	66
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	66
Тест сұрақтары ...........................................................................................	67
Есептер ........................................................................................................	71
4 Ақша нарығы ....................................................................................	73
4.1 Ақшаның функциялары мен ақша агрегаттары .................................	73
4.2 Ақша ұсынысы: коммерциялық банктердің ролі ...............................	75
4.3 Ақшаға сұраныс, оның теориялары мен моделі .................................	81
4.4 Ақша нарығындағы тепе-теңдік. LM қисығы ....................................	86
4.5 Қазіргі ақша-несие жүйесінің құрылымдары, олардың экономикадағы ролі ...................................................................................	88
4.6 Дискрециялық ақша-несие саясаты және «ереже бойынша саясат» .........................................................................................................	90
Негізгі түсініктер ........................................................................................	94
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	95
Тест сұрақтары ...........................................................................................	96
Есептер ........................................................................................................	98
5 IS-LM МОДЕЛІ ЖӘНЕ ЖИЫНТЫҚ СҰРАНЫС ................................	100
5.1 Тауарлар мен ақша нарықтарындағы тепе-теңдік: IS-LM моделі ....	100
5.2 IS-LM моделінде бюджет-салық және ақша-несие саясаттарын талдау ..........................................................................................................	102
5.2.1 Бюджет-салық саясатының салыстырмалы тиімділігі ...................	103
5.2.2 Ақша-несие саясатының салыстырмалы тиімділігі .......................	105
5.3 IS-LM моделі және жиынтық сұраныс ...............................................	107
Негізгі түсініктер ........................................................................................	109
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	109
Тест сұрақтары ...........................................................................................	110
Есептер ........................................................................................................	116
6 АШЫҚ ЭКОНОМИКА ...........................................................................	118
6.1 Ашық экономикада жалпы ұлттық өнімді есептеу ...........................	118
6.2 Төлем балансының құрамы: капитал қозғалыс шоты мен ағымдағы операциялар шоты ......................................................................................	119
6.3 Шағын ашық экономика моделі ..........................................................	121
6.4 Үлкен ашық экономика моделі ............................................................	123
Негізгі түсініктер ........................................................................................	126
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	126
Тест сұрақтары ...........................................................................................	127
Есептер ........................................................................................................	129
7 АЙЫРБАС БАҒАМЫНЫҢ ТӘРТІПТЕРІ ЖӘНЕ ЖИЫНТЫҚ СҰРАНЫС ..................................................................................................	131
7.1 Номиналды және нақты айырбас бағамдары .....................................	132
7.2 Нақты айырбас бағамын анықтайтын факторлар ..............................	134
7.3 Номиналды айырбас бағамын анықтайтын факторлар .....................	135
7.4 Манделл-Флеминг моделі ...................................................................	135
7.5 Тіркелген айырбас бағамы бар шағын ашық экономика ..................	137
7.6 Құбылмалы айырбас бағамы бар шағын ашық экономика ...............	138
Негізгі түсініктер ........................................................................................	140
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	140
Тест сұрақтары ...........................................................................................	141
Есептер ........................................................................................................	144
8 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ .......................................................................	146
8.1 Экономикалық өсудің сипаты мен көздері ........................................	146
8.2 Экономикалық өсудің неокейнсиандық модельдері .........................	149
8.3 Р.Солоудың экономикалық өсу моделі ..............................................	152
8.4 Өсудің стационарлық тәртібі мен қорланудың «алтын ережесі» .........................................................................................	155
8.5 Халықтың өсуі мен ғылыми-техникалық прогрестің әсері ...............	157
Негізгі түсініктер ........................................................................................	161
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	161
Тест сұрақтары ...........................................................................................	162
Есептер ........................................................................................................	165
9 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЦИКЛДЕР ............................................................	167
9.1 Экономикалық циклдер: түсініктері, көрсеткіштері, түрлері, фазалары, себептері, факторлары .............................................................	167
9.2 Цикл мен дағдарыстың негізгі сипаттамалары .................................	170
9.3 Экономикалық циклдің заманауи теориялық тұжырымдамалары ...	172
9.4 Мемлекеттің антициклдық саясаты ....................................................	179
Негізгі түсініктер ........................................................................................	179
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	180
Тест сұрақтары ...........................................................................................	181
Есептер ........................................................................................................	182
10 ИНФЛЯЦИЯ ЖӘНЕ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ ...........................................	184
10.1 Жұмыссыздық ....................................................................................	184
10.2 Инфляция ............................................................................................	186
10.3 Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдарлары ...................	190
10.4 Инфляция мен жұмыссыздықтың байланысы .................................	192
Негізгі түсініктер ........................................................................................	196
Келесі пікірлер дұрыс па? ..........................................................................	196
Тест сұрақтары ...........................................................................................	197
Есептер ........................................................................................................	199