Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

289

леттіліктердің  дөңестерін»,  «атақ- 

құмарлық, сараңдық, ерлік және т.б. 

қасиеттердің»  дөңестерін  бейнелеу- 

ге  болады  деп  тұжырымдайды.  XIX 

ғасырда  френология  психо-диагнос- 

тика  әдісі  ретінде  барынша  кеңінен 

қолданылды.

Алайда,  бас  сүйекке  жасалған  көп- 

теген  зерттеулер  оның  ми  қабаты- 

ның  нысандарын  әсте  де  қайтала- 

майтындығын, сондықтан бас сүйек- 

тің  орталықтары  мен  дөңестеріне 

қарап  адамның  ақыл-ой  қабілетті- 

лігін, мінез ерекшеліктерін анықтау- 

ға  әрекеттенудің  негізсіз  және  ғы- 

лымға  мүлде  қарсы  болатындығын 

көрсетті.  Қабілеттілік  тұқым  қуалау 

арқылы  беріледі  деген  теорияға  қа- 

рама-қарсы  қабілеттілік  өмірге  кел- 

геннен  кейін  қоршаған  орта  мен 

тәрбиеге  байланыстылығы  туралы 

теорияны  атауға  болады.  Бұл  тео- 

рияны  алғаш  рет  XVIII  ғ.  ғылымда 

Гельвеций  тұжырымдаған  болатын. 

Ол  қабілеттілікті  қалыптастыруда 

тәрбиенің рөлін ерекше бағалады.

Жаңа кезеңде америка ғалымы У.Эш- 

би қабілеттіліктер және тіпті дарын- 

дылық өмірде қалыптасқан қасиеттер- 

ге байланысты екендігін ерекше ата- 

ды. Ол мың рет сәтсіздікке ұшырап, 

мың  бірінші  рет  жаңалық  ашқан 

адам қабілетті де осыны шешпей тас- 

тап  кеткен  адам  –  қабілетсіз  дейді. 

Психологтардың зерттеулері мен бай- 

қаулары қабілеттің биологиялық ал- 

ғышарттары  болатындығын  жоққа 

шығармайды.  Психолог-ғалымдар 

мидың,  жүйке  саласының  құрылы- 

мында  туғаннан,  тұқым  арқылы  бе- 

рілетін кейбір ерекшеліктер (нышан- 

дар)  қабілеттіліктердің  дамуына  қо- 

лайлы  жағдайлар  жасайтындығын 

және  ерекше  рөл  атқаратындығын 

дәлелдеді.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: