* Книга предоставлена исключительно в образовательных целях

17
ат қа ра ды. 1971–1975 жыл да ры Қа зақ стан Жа зу шы лар ода ғы бас қар ма сы ның 
хат шы сы бо лып іс тей ді.
Ілияс­Есен­бер­лин­қан­дай­шы­ғар­ма­лар­ды­дү­ние­ге­кел­тір­ді?
Құн ды әрі кө лем ді ту ын ды ла ры мен та ны мал бол ған І.Есен бер лин шы ғар-
ма шы лық жо лын ақын ре тін де бас та ған. Оның қа ла мы нан «Адам гер ші лік 
жы ры» ат ты өлең дер жи на ғы, «Боль ше вик ту ра лы жыр», «Бір жан сал» тра-
ге дия сы, «Адам мәң гі лік», «Сұл тан», «Айша» деп атала тын поэма лар ту ды. 
Сон дай-ақ қы рық тан ас там ән дер дің сө зін жаз ған.
1960 жыл дар дан бас тап, жа зу шы про за жан ры на көш ті. Алғашында оның 
«Өзен жа ға сын да», «Тол қи ды Есіл», «Адам ту ра лы ән» по вес те рі, со дан кей ін 
«Ай қас», «Қа тер лі өт кел», «Ға шық тар» ат ты кө лем ді ро ман да ры дү ние ге кел-
ді. Ілияс Есен бер лин жал пы са ны 16 ро ман жаз ған.
Қаламгер «Тау да ғы тар тыс» пьеса сымен дра ма тур гия са ла сы на да ат са лы-
сып, К.Д.Ушинс кий дің «Әң гі ме ле рі мен ер те гі ле рін» (1945 ж.), М.Жу лявский-
дің Вьет нам өмі рі не ар нал ған «Қы зыл да рия» ро ма нын (1956 ж.) қа зақ ті лі не 
ау дар ды.
Ілияс Есен бер лин – қа зақ әде бие тін де гі та ри хи ро ман жан ры ның не гі зін сал-
ған жа зу шы лар дың бі рі. Бұл ту ра лы өзі: «…осы шы ғар ма лар дан кей ін та ри хи та-
қы рып тар ға көш тім. Өйт ке ні көп жыл дан бе рі кө кі ре гім де жүр ген ар ма ным бо ла-
тын. Жал пы ал ған да «Көш пен ді лер» ат ты три ло гия ға кі ріс тім. Оның ал ғаш қы 
кі та бы – «Ал мас қы лыш», со дан кей ін – «Жан талас», «Қа һар». Бұл три ло гиям-
ның өзі ма ған оңай ға түс кен жоқ. Жи ыр ма ға таяу жыл өмі рім ді ал ды…», – деп 
жазған. Ал жа зу шы Нұр дәу лет Ақыш: «Ал ғаш қы кі тап тың маз мұ ны – ХІV–XVI, 
екін ші кі тап ті кі – ХVII–XVIII ға сыр лар да ғы, ал үшін ші сі нің маз мұ ны XIX ға сыр-
да ғы қа зақ да ла сын да та ри хи тұр ғы дан елеу лі орын ал ған оқи ға лар дың соқ та лы 
де ген де рі жай ын да әң гі ме леу ге құ рыл ған. Ал ғаш қы кі тап «Ал мас қы лыш та» қа-
зақ хал қы ның ха лық ре тін де ұйысу ға қам жа сап, бір за ман дар да Шың ғыс хан 
құр ған алып им пе рия ның сі лем де рі Ақ ор да, Көк ор да си яқ ты құ ры лым дар дан 
тәу ел сіз дік алу ға ұм ты луы, сөйт іп өз ал ды на ел бо лу жо лын да ғы тағ ды ры сөз бо-
ла ды. Үш кі тап та ат та ры атала тын та ри хи адам дар дың са ны қы ру ар жә не олар-
дың ба сым бө лі гі нің көр кем ту ын ды да кө рі ну ге ти іс ті қыр ла ры, яғ ни мі нез-құл-
қы, ой дү ние сі, дү ни ета ны мы, сырт қы-іш кі порт рет те рі, пси хо ло гия лық ерек ше-
лік те рі бір сы дыр ғы жақ сы ашыл ған», – деп жо ға ры ба ға бе ре ді.
Ілияс­Есен­бер­лин­–­қа­зақ­әде­бие­ті­нің­ға­на­емес,­қа­зақ­хал­қы­та­ри­хы­ның­тө­рі­нен­
лайықты­орын­ала­тын­да­ра­тұл­ға.­Олай­деуі­міз­дің­бір­не­ше­се­бе­бі­бар.­Қа­зақ­хан­
ды­ғы­ның­бос­тан­дық­пен­тәу­ел­сіз­дік­жо­лын­да­ғы­кү­ре­сі­та­қы­ры­бы­на­қа­лам­тарт­ты.­
Қа­лам­тар­тып­қа­на­қой­ған­жоқ,­өзі­нің­эпи­ка­лық­құ­ла­шы,­ха­лық­өмі­рі­нің­сан­алу­ан­
қы­рын­кең­қам­туы,­қа­зақ­та­ри­хы­ның­ке­мең­гер­кө­сем­де­рі­нің­қай­таланбас­бей­не­сін­
сом­дауы­жа­ғы­нан­өз­ге­ту­ын­ды­лар­дан­оқ­бойы­ал­да­тұр­ған­тала­нт­ты­шы­ғар­ма­сы­–­
«Көш­пен­ді­лер»­та­ри­хи­три­ло­гия­сын­дү­ние­ге­әкел­ді.­Бү­гін­де­дү­ниежү­зі­нің­көп­те­ген­
тіл­іне­ау­да­ры­лып,­әл­де­не­ше­рет­ба­сыл­ған­жа­зу­шы­ның­осы­ең­бе­гін­хан­дық­дәу­ір­де­
гі­қа­зақ­өмі­рі­нің­эн­цик­ло­пе­дия­сы­де­сек,­ар­тық­айт­қан­дық­бо­ла­қой­мас.­
Нұр­сұл­тан­На­зар­ба­ев

жүктеу/скачать 3,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: