§ Орхон-Енисей ескерткіштерінің тілі – қазақтың ауызша және жазба әдеби тілдерінің бір арнасы
жүктеу/скачать 16,37 Kb.
|
|
§ 3. Орхон-Енисей ескерткіштерінің тілі – қазақтың ауызша және жазба әдеби тілдерінің бір арнасы Көне түркі дәуірінен, оның ішінде V-X ғасырлардан, бізге мынадай жәдігерліктер жеткені мәлім: 1. V ғасырға жататын руна (сына) жазулы Талас-Енисей ескерткіштері: құлпытастардағы эпитафиялар, олар – 1-2 сөй- лемнен 5-6 сөйлем көлемінде айтылған тарих; 2. VIII ғасырға жататын руна жазулы Орхон ескерткіш- тері: құлпытасқа қашалып сызылған (жазылған) түркі тайпа- ларының сол дәуірдегі атақты қағандары мен батырлары: Білге қаған, Елтеріс қаған, Күлтегін, Тонықұқтар туралы тарихи шежірелер; 3. VIII-X ғасырлардағы ұйғыр жазулы жору, аян айту, діни аңыз түріндегі ескерткіштер (жазбалар). Зерттеушілердің көбі қазақ халқының өзге түркі халық- тарымен ортақ тарихының басы VI-IX ғасырларда өмір сүрген Түрік қағанаты дәуірінен, яғни VI ғасырдың ортасында гун державасының қираған жұртында қалған ру-тайпалардың дер- бес мемлекет құрған кезеңінен басталады деп санайды. Ал Түрік қағанатында, жоғарыда көрсетілгендей, жазба әдебиет, поэтикалық сөз үлгісі, яғни әдеби тілі болған. Зерттеуші Қ.Өмірәлиев өте дұрыс танығандай, түркілердің V-VIII ғасыр- лардағы көркемсөз үлгісі – түркі поэзиясының, әдеби тілінің туу басы емес, тарихи белгілі кезеңінің ғана басы, яғни түркілердің ауызша поэзиясы: тұрмыс-салт жырлары, жоқтау өлең айту салты, дидактикалық, шешендік толғаулар, мақал- мәтелдер өте арғы дәуірлерде жасалған жүктеу/скачать 16,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|