Бақылау сұрақтары: Карта номенклатурасының маңызы қандай? План мен карталардың қандай шартты белгілерін білесіздер? 7. Карта бетінің рамкасы. Топографиялық картадағы координаттар. Топографиялық картаның геодезиялық негізі Топографиялық картаның беті солтүстік және оңтүстік жағынан
параллельдермен, ал батыс және шығыс жағынан меридиандармен
шектелген. Кескінделген заттар мен жергілікті жердің контурларының
географиялық координаталарын анықтау мүмкіндігі болу үшін
картада градус рамкасы балады. Ол карта бетінің ішкі және сыртқы
рамкаларының аралығында орналасқан. Градус рамкасы шығыс пен
батыс қабырғаларындағы ендіктің минуты мен солтүстік пен оңтүстік
қабырғаларындағы бойлықтың минуты кезектесіп отыратын қара
және ақ шашқалармен белгіленген. Әр ендік пен бойлықтың минуты
алты тең бөлікке бөлінген. Осы белгіленген нүктелердің ара
қашықтығы 10 секундке тең. Градус рамкасының жол-жол
сызықтарын пайдаланып карта бетінде градус торын жүргізуге
болады. Олар картада нүктелердің географиялық координаталарын
анықтауға мүмкіндік береді.
Картаға
градус
торынан
басқа
тікбұрышты
зональды
координаталар схемасының квадратты координаталар торы салынады.
Осы тордың квадратының қабырғасы километрлердің толық санымен
белгіленеді, сондықтан оны километрлік деп атайды.
Оңтүстіктен солтүстікке қарай жүргізілген километрлік тордың
сызықтары зонаның остьік меридианына параллель (Ох осіне), ал
батыстан шығысқа қарай жүргізілген сызықтар экватордың
жазықтықтағы проекциясының кескініне параллель (яғни Оу осіне)
болады. Километрлік тордың көмегімен нүктелерің тікбұрышты
координаталары анықталады.
