№№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015
жүктеу/скачать 6,89 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ӘДІЛЕТ Аделина Әділетқызы, «Х. Мұстафина атындағы орта мектеп» КММ 2 cынып оқушысы, Зайсан қаласы, Зайсан ауданы
- Жұмыстың нысаны
- Жұмыстың нәтижесі
- «ЗЕРТТЕУШІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ ҰЙЫМДАСТЫРҒАН «ӘДЕБИЕТ ӘЛЕМІ – ОҚУШЫ КӨЗІМЕН» АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЖОБАЛАР КОНКУРСЫНА ТҮСКЕН ЖҰМЫСТАР
- МАМЕДГАСАНОВА Элина, ученица 9 класса средней школы имени Бауыржана Момышулы, село Жана жол, Шуский район, Жамбылская область, Республика Казахстан
- Руководитель: ГАБИБОВА Мирвары Рахмановна, учитель русского языка средней школы имени Бауыржана Момышулы
Қорытынды. Қазіргі Қазақстан – әлем таныған егемен ел. Өзінің ұзақ жылдарды қамтитын тарихында еліміз сан алуан қиыншылықтарды өткерді. Алайда, көкірегінде: Мен қазақпын, мың өліп мың тірілген, Жөргегімде таныстым мұң тіліммен. Жылағанда жүрегім күн тұтылып, Қуанғанда күлкімнен түн түрілген! - деген отты ойлар көкірегінде сайрап тұрған ержүрек бабаларымыз отанымыз және астанамыз үшін тайсалмай күресті. Соның арқасында ғана бүгінгі таңда бақытты өмір сүріп отырмыз. Мемлекетіміздің саяси дамуына қолайлы жағдай жасау ниетімен астанамыз болашағы зор қалаларға көшіріліп отырды. Бұрынғы және қазіргі елордаларымыздың қайсысы болмасын, әрқайсысының еліміздің тарихында алатын орындары ерекше. Көк байрақ көтерген он бір жылды саралап қарасақ, жүз жылда атқарылатын істер істелініпті. Ғасырлар тоғысында астанамыз жаңарды. Бас қаламыз – Астана Қазақстан жүрегіне, ұлттың ұранына, азаттықтың асқақ арманына, қазақтың қастерлі де қасиетті мекеніне айналды. Болашақта Астана әлемнің ең ірі, ең әсем де көрікті қаласына айналады. Себебі, қазақ халқы – ертеңі үшін, келер ұрпағы үшін өмір сүріп келе жатқан халық. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 136 Әдебиеттер 1 Қазақ кеңес энциклопедиясы. 1-12 томдар. – Алматы, 1973-1980 жылдар. 2 Қазақтар. І-VII том. Құрастырғандар Әбен Е., Шалғынбаева Ж. – Алматы, 1998. 3 Маданов. Ұлы дала тарихы. – Алматы, 1997. 4 Қазақ КСР тарихы. – 2 том. – Алматы, 1980. 5 Мусин Ч. Қазақстан тарихы. – 2003. 6 Қазақ тарихы. Очерктер. 1998. ӘДІЛЕТ Аделина Әділетқызы, «Х. Мұстафина атындағы орта мектеп» КММ 2 cынып оқушысы, Зайсан қаласы, Зайсан ауданы, Шығыс Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы Жетекшісі: АЛДАУЫШЕВА Жаннат Абзелеевна, «Х. Мұстафина атындағы орта мектеп» КММ жоғары санатты бастауыш сынып мұғалімі, Зайсан қаласы, Зайсан ауданы, Шығыс Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы ҚАЗАҚТЫҢ РУХАНИ КӨСЕМІ Жұмыстың мақсаты: Қазақ әліпбиінің негізін қалаушы, әдебиет саласында өзіндік ерекше орны бар ғалым, ақын, аудармашы – Ахмет Байтұрсынұлының еңбектерін зерделей келіп, оның қазақ даласындағы қазақ баласына сіңірген еңбегінің зор екенін, еңбек жолының қайталанбас тұлға екендігін ашу. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 137 Жұмыстың кезеңдері: I кезең – 2014-2015 оқу жылы. Ақпарат жинау. Ақпарат көздері – аудандық мұрағат, кітапхана. II кезең – 2015-2016 оқу жылы. Тапқан материалдарды жүйелеу, сараптау, қорытындылау. Жұмыстың нысаны: Жеке тұлға еңбегі. Ахмет атамыздың осындай құнды мұрасын танып білуде ұстазым Жаннат Абзелеевна мен әжем Әлия Қасымқызының еңбектері зор. Жұмыстың нәтижесі: Қазақтан шыққан тұңғыш әліпби жасаушы, зерттеуші, аудармашы, мысал жазу шеберінің еңбектері. Жеке тұлға ретінде еңбегі ұрпақтарға сарапталды. Ахмет Байтұрсынұлы – тұтас буынның төлбасы, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық бағытты ілгері жалғастырушы, ірі ғалым-тілші, әдебиет зерттеуші, түркітанушы, дарынды ақын-аудармашы. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 138 Ахмет Байтұрсынұлы 1873 жылы 18 қаңтарда қазіргі Қостанай облысы, Торғай атырабында, Сартүбек деген жерде ел арасына беделді, қайратты кісі – Шошақұлы Байтұрсын шаңырағында дүниеге келеді. Табиғатынан аса дарынды туған талапты бала Ахмет 1882-1884 жылдары әуелі көзі қарақты адамдардан өз үйінде хат танып, кейіннен жақын жердегі ауыл мектебінен сауат ашады да, 1886-1891 жылдары Торғай қаласындағы мұғалімдік мектепте оқып, білім алады. 1895 жылдан бастап Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралы атырабында бала оқытады, өмір, тіршілік күресіне араласады. Ел ішінде жас, оқыған, еркін мінезді батыл ойшыл, бедел-атағы өсе бастайды. Полиция тыңшыларының жаласымен күйе жағылып, губернатор Тройницкий жарлығы бойынша Ахмет Байтұрсынұлы 1909 жылы 1 маусым күні Семей абақтысына алынып, сотсыз нақақтан-нақақ сегіз ай бойы азап-қорлық көріп, торығады, қиналып ширайды, ақыры күреске бел буады. Бостандық аңсаған, күреске шақырған өлеңдер жазады. Сондықтан да елден қуылады. 1936 жылы қайтып келгенмен, 1937 жылы репрессияға ұшырап, атылады. Ахмет Байтұрсынұлының ғалымдық, ақындық, қайраткерлік істері өз заманында аса жоғары бағаланған. Қазақ ортасы, түркі әлемі ғана емес, орыс ғалымдары берген тарихи тұжырымдардың орны ерекше (профессор А. Самойлович, Е. Поливанов). Ахмет Байтұрсынұлының есімі қазақ әліпбиімен тығыз байланысты екенін әрбір оқушының білері хақ. Оның қазақша әліппе жасауы, араб жазуына кіргізген реформасын, қазақ тіл білімінің негізгі терминдерін жұртымыздың образды ойлау мүмкіндігімен сабақтастырып, өз топырағымыздан тауып, оларға тұңғыш анықтама бергені, өз кезінде де көп айтылып, бағаланған болатын. С. Мұқанов: «Қазақ мектебі, қазақ тілі сықылды орындарда оның еңбегі мол, әр тілдің айдауында жүрген қазақ балаларына қазақ тілімен кітап жазған, қазақ тілінің негізін жасап, қазақ мектебінің іргесін қалаған алғашқы адам – Ахмет. Оның бұл тарихи еңбегі бағаланбай қалмақ емес», - деп жазған. Иә, бір кезде сары маса боп ызыңдап оятқан Ахмет Байтұрсынұлын қазақ жұрты қадірлей біледі, еңбектерін оқып, жоғары бағалайды. Енді Ахмет Байтұрсынұлы мұрасының негізгі арналарына тоқталайық. Қалай да халықты ояту, оның санасына, жүрегіне, сезіміне әсер ету жолдарын іздеген ақын №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 139 айналып келгенде, ұлы Абай тапқан соқпақ орыс әдебиеті үлгілерін пайдалану, аударма жасау дәстүріне мойынұсынады. Бұрынғы ескі ертегі, хикая үлгілері емес, енді жаңа өлеңдік форма – мысал арқылы, көшпелі елдің жақсы білетін стихиясы – жан-жануар өмірінен алынған шығармалар арқылы әлеуметтік ойға ықпал ету мақсатымен Иван Андреевич Крылов (1768-1844) туындыларын аударып, «Қырық мысал» деген атпен 1909 жылы Петербургте бастырып шығарды. Бір жағынан қызықты форма, екінші жағынан ұғымды идея, үшінші жағынан қазақ тұрмысына ет жақын суреттер ұласа келіп, бұл өлеңдерді халықтың төл дүниесіндей етіп жіберді. Мысалы: «Аққу, шортан, һәм шаян» аудармасында: Жүк алды Шаян, Шортан, Аққу бір күн, Жегіліп тартты үшеуі дүркін-дүркін. Тартады Аққу көкке, Шаян кейін, Жұлқиды суға қарай Шортан шіркін! Аудармада мін жоқ, мүдірмей, тұтықпай, есіліп-төгіліп тұр. Оқушыға бір жағынан өте қызықты, таныс дүние емес пе? Көп ойланбай-ақ бұл өлеңнің бірлік тақырыбында екенін түсіну қиын емес. Ұғымды және түсінікті дүние. Ендігі кезең оқырманына қатысты жаңа ой, пікір, толғаулы сөзді ақын өз жанынан қосады: Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас, Әуелі бірлік керек болса жолдас. Біріңнің айтқанына бірің көнбей Істеген ынтымақсыз ісің оңбас, - деп елді тұтастық, ынтымақ жалауынынң астына шақырады. «Егіннің бастары» мысалын алып қарастыратын болсақ, оқушыға оқуға жеңіл, сонымен қатар оқиға желісімен жазылғандықтан, өте қызықты. Бұл бидай көтеріп тұр басын көкке, Қарайды шікірейіп өзге көпке. Өзіне өзгелерді тең көрмейтін, Соншама бұл Бидайдың дәні көп пе? Айтайын мұның мәнін, балам, саған, Шырағым, түрін көріп танданба оған. Өзгесі төмен қарап бүгілгенге, Ойлама кем екен деп бәрі содан. Бидайлар басы толық иіліп тұр, Дән берген қожасына сыйынып тұр. Басында бұл Бидайдың дәні болмай, Кекірейіп, көкке қарап бүлініп тұр. Елде көп бұл Бидайдай адам, - дейді, Тәкаппар, - оны халық, - жаман, - дейді. Қалпы емес тәкаппарлық данышпанның, Тұтынба бұл мінезді, балам, - дейді. Мысалды оқыған оқушының ойда қалғаны заңды нәрсе емес пе? Шынымен де, өркөкіректік, тәкаппарлық жақсы адамға тән қасиет еместігін түсіну қиын емес. Осындай тәрбиелік мәні зор мысалдарды көптеп келтіруге болады. Көбінде әр түрлі аңдар, әр түрлі адамдар кейпінен хабар беретін ишара, тұжырым жасалады. Аудармашы негізгі түп-нұсқа тексіне орайластырып, көркем ойға ой, суретке сурет қосып, пікірді ұштап, жаңа сарын, әуез қосып отырады. Ахмет Байтұрсынұлы аудармаларының басты ерекшелігі – негізгі сюжет сақталғанмен, еркіндік басым, қазақ тұрмысына жақын идеялар, заман тынысын танытатын жаңа ойлар айтылады. Крыловтың 10 жолдық «Шымшық пен көгершін» №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 140 мысалы Ахмет Байтұрсынұлында 32 жолдан тұратын жаңа шығарма. «Өгіз бен Бақа» орысшада – 17, қазақшада – 56. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады. Бұл қазақ ақыны дәстүрлі ойға қалыпты бейнелерді ала отырып, ойға ой, суретке сурет қосып, жаңа ұлттық төлтуынды жасағанын көрсетеді. Ахмет Байтұрсынұлының шығармашылығы туралы сөз қозғағанда оның «Маса» мысал-өлеңдерінің жинағы туралы айтпай кетуге болмас. «Маса» кітабына енген өлендерде жеке адамның мұң-шері, тұрмыс-салт суреті емес, негізінен, қоғамдық ойлар айтылады. Бұрын емеурін, ишара, меңзеу, астар мысалмен берілген ойлар «Маса» (Орынбор, 1911) кітабында ашық, анық, нақты айтылады. Мұнда Ахмет Байтұрсынұлының өз басынан кешкен қиын-қыстау күндер, ауыр жолдар, қуғын-сүргін, жетімдік-жоқтық бірталай өлеңдерге арқау болады, ел тағдыры, халық қамы, бостандық арманы-кітаптағы басты сарын болып табылады. Сонымен қатар, өзін-өзі күйттеген, байлық үшін, мансап үшін ар-абыройын сатқан, «жақсылығы өз басынан артылмаған», «бос белбеу, босаң туған бозбала», «бір тойғанын ар қылмаған шалдар», «қайырсыз кеще сараң байлар», «мәз болып құр түймеге жарқылдаған оқығандар» сыналады. Кітаптың кіріспесіндегі автордың: Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса, Сап-сары, аяқтары ұзын маса. Өзіне біткен түсі өзгермес, Дегенмен қара яки қызыл маса. Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып, Қаққы жеп, қанаттары бұзылғанша. Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен, Қоймастан құлағына ызыңдаса, - деп өзін қазақтың санасын оятуға бел байлаған масаға теңейді. Шынымен де «Масадағы» «Оқуға шақыру», «Жұртыма», «Қазақ салты», «Ақын ініме» өлеңдері қазақ оқушысына естілген екінші елшілдік ұраны болды. Осы айтылған екі жинақ – «Қырық мысал», «Маса» – қазақ әдебиетін жаңа тақырыптармен, ойлармен, өрнектермен байытты. Абайдың ақындық дәстүрі ілгері жалғасты, заман талабына сай жігерлі поэзия туды. Қорытынды. Қорыта келе, өзіміздің елімізді сақтау үшін бізге мәдениетке, оқуға ұмтылу керек. Ол үшін ең алдымен әдебиет тілін өркендету керек. Өз алдына ел болуға өзінің тілі, әдебиеті бар ел ғана жарай алатындығын біз ұмытпауға тиіспіз дегім келеді. Ахмет Байтұрсынұлының бұрынғы айтқан сөзін әлі қазақ баласы ұмытқан жоқ, өлеңдеріндегі белгілі сарын әлі ескірген жоқ. Әлі күнге қазақ даласының күшті сарыны болып, атамыздың қоңыр желімен бірге есіп, шалқып жатыр. Мұхтар Әуезовше: «Ақаң ашқан қазақ мектебі, Ақаң түрлеген ана тілі, Ақаң салған әдебиеттегі елшілдік ұраны – «Қырық мысал», «Маса», «Қазақ» газетінің 1916 жылдағы қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер-білім жолындағы қажымаған қайратын біз ұмытсақ та, тарих ұмытпайтын істер. Иә, Ахмет Байтұрсынұлы – еңбегі жанған жанның бірі. Істеген ісінің жемісі – артынан келе жатқан жастар, яғни, біз деп білемін. Әдебиеттер 1 Байтұрсынұлы А. Ақ жол. – Алматы, 1991. 2 Қазақ энциклопедиясы. – Алматы, 1998. 3 Байтұрсынұлы А. Қырық мысал. 4 Байтұрсынұлы А. «Маса» жинағы. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 141 «ЗЕРТТЕУШІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ ҰЙЫМДАСТЫРҒАН «ӘДЕБИЕТ ӘЛЕМІ – ОҚУШЫ КӨЗІМЕН» АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЖОБАЛАР КОНКУРСЫНА ТҮСКЕН ЖҰМЫСТАР МАМЕДГАСАНОВА Элина, ученица 9 класса средней школы имени Бауыржана Момышулы, село Жана жол, Шуский район, Жамбылская область, Республика Казахстан Руководитель: ГАБИБОВА Мирвары Рахмановна, учитель русского языка средней школы имени Бауыржана Момышулы, село Жана жол, Шуский район, Жамбылская область, Республика Казахстан ГОЛОС АБАЯ – ГОЛОС НАРОДА Природа Абая, голос Абая, дыхание Абая – это дыхание времени, голос самого народа. Сегодня голос поэта сливается с нашими голосами, крепнет и набирает новую мощь. Мухтар Ауезов Имя гениального сына степи, великого поэта казахского народа, мыслителя, ученого, композитора Абая в наше время известно всему миру. Творчество Абая явилось воплощением духовных, творческих сил казахского народа, его мудрости, свободолюбия, патриотизма. Так оценил Абая Алихан Букейханов: «Абай представляет собой недюжинную поэтическую силу и является гордостью казахского народа». Через века, Абай, мы слышим твоё Слово, К нему обращаемся снова и снова. Оно знакомо с самых ранних лет, В нём на вопросы ищем мы ответ. Оно нас призывает к разуму, добру, Быть нетерпимым к подлости и злу, Порядочность и честь свою хранить, И всей душою Родину любить. Стихи Абай начал писать во время учёбы в Семипалатинском медресе. В родном доме Абая всегда с радушием встречали талантливых и мудрых людей. Частым гостем был знаменитый поэт Дулат. Он распознал поэтический дар Абая еще в юношеских стихотворениях и благословил будущего поэта: Сын мой, подрастешь и ты, Взлетишь на крыльях мечты. Выше облаков, возможно, взойдешь ты, Да сбудутся твои чудесные сны. Человек, который в наибольшей степени повлиял на раннее тяготение Абая к искусству слова и знаниям, была его бабушка Зере. Большой знаток народной словесной сокровищницы, она сумела привить своему внуку стремление и любовь к знаниям, стала его первым воспитателем и великим учителем. Абай очень любил свою бабушку. Дни и ночи он проводил рядом с ней, постоянно упрашивая рассказать сказку или историю. Бабушка Зере с наслаждением раскрывала перед ним все богатство устного творчества, лелея и будоража воображение Абая. Именно благодаря бабушке и матери у Абая рано проснулся интерес к творчеству, поэзии. Во многом под их влиянием Абай встал на нелегкий путь борца за человеческое №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 142 счастье. Как яркий факел, освещал Абай своему угнетённому, забитому народу пути к будущему. Сегодня имя Абая для многих людей на всех континентах стоит вровень с именами Шекспира, Гете, Пушкина и Мольера. Благодаря его произведениям, казахский народ прошел путь из пустынных веков прошлого к светлому будущему. Рано пробудившийся интерес к классической поэзии Востока, изучение произведений Фирдоуси, Навои, Низами и других, породил первые подражательные стихи Абая. Он являлся страстным почитателем А.С. Пушкина, М.Ю. Лермонтова, М.Е. Салтыкова-Щедрина, Л.Н. Толстого, переводил на казахский язык произведения Крылова, Пушкина, Лермонтова, впервые делая их доступными и понятными для своего народа. Глубоко задумывается Абай над судьбами своего народа, терзается мыслью об участи тёмной, угнетаемой и бесправной народной массы. Взглянет он зорче степного орла, Струны раздумий в душе теребя. Против невежества, против зла, Он обращает свой гнев, скорбя. Красивою песней под струнный звон, Ты весь охвачен в ночной тиши. «Мы не скрываем нашего безмерного удовлетворения по поводу того, что Абай, так ярко выразивший честную и открытую душу нашего народа, стал в наши дни блистательным послом духовного единения, призывающим народы земли к миру и согласию. Истинный сын прославляет свою страну, а благодарная страна – своего сына. На нынешнем сложном историческом переломе, когда наше юное государство явилось миру как надежный партнер, благожелательный союзник и верный спутник на пути к цивилизации, мы вновь и вновь благодарим судьбу за то, что имеем в лице Абая такую достойную, гордую духовную опору», - сказал Президент Нурсултан Назарбаев о великом Абае. Великие слова Абая могут служить мудрым советом и в наши дни. Пусть будет хладен ум твой, словно лёд, Пусть сердце теплотой к себе влечёт. Будь сдержан, терпелив на всякий случай, Иначе над тобой зло верх возьмёт. Духовное наследие поэта-философа, поистине богатейшая энциклопедия. И чем дальше уходит то время, в котором жил Абай, тем сильнее чувствуешь его присутствие. Он призывал народ овладевать знаниями и перенимать культуру передовых народов, указывал на необходимость развития интереса и стремления детей к науке. «Если страстно полюбишь науку, и само знание будешь считать достоянием, то оно даст тебе высшее блаженство. Тогда ты закрепишь в памяти то, что знаешь и будешь страстно стремиться познать то, чего ещё не знаешь». Пройдя свой путь раздумий и страданий, Он стал у основанья снежных гор. Как дружбы свет, как прошлому укор, Величественным и строгим изваяньем. Мыслитель Абай вот уже почти два столетия восхищает различные поколения людей глубиной своей мысли и яркостью языка. Его известность переступила границы Казахской земли, а его талант стал достоянием всего мира. Великим наследием Абая являются «Слова назидания» или «Книга слов» – фундаментальное произведение великого казахского акына, которое состоит из 45 кратких притч и философских трактатов. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 143 Поэт глядит на нас издалека, В открытом взоре мысли созиданий. И поколеньям новым на века, Он держит книгу мудрых назиданий. Абай написал «Слова назидания» на склоне лет, уже познав искушения власти и тяготы земных дел, признание народа и потерю близких. В этом произведении он размышляет о смысле жизни, даёт советы молодёжи, разоблачает человеческие пороки, пропагандирует высоконравственные качества человека. Это плод многочисленных дум, волнений и благородных душевных порывов. Образный язык, искренность поэта, его человечность, высокая устремленность, могучая мудрость ставят «Слова назидания» в ряд гениальных литературных памятников человечества. Труд Абая переведён на многие языки мира, среди которых русский, немецкий, китайский, французский таджикский и другие. Многие умозаключения и поучительные выводы из книги актуальны и сегодня. Слово восемнадцатое «Красивым и сильным делает человека его ум, образованность, честь и обаяние». В стихах Абая звучит тревога за судьбу, будущее своего народа: Время – пряди тумана вдоль гребней гор, Ты с надеждой глядишь в туманный простор. Ты следишь за потоком безликих дней, Вечной сменою их, утомляя взор. Произведения Абая вдохновляют молодое поколение казахов на служение своему народу, поддерживают в нем стремление к просвещению, знаниям, к развитию наций через культуру. Они всегда актуальны. Жизнь Абая, «…который боролся с тысячами один», - пример непреклонного поиска правды и справедливости для потомков. Абай, утверждая, что «поэзия – властитель языка…», сам был повелителем поэзии, «сыном не только отца, своего народа, но и всего человечества». Поэт великий и писатель, Он творчеством культуру нес. Хоть сын богатого от роду, Себя он к беднякам отнес. Сын Кунанбая, Тобыкты, Аргына, Где нет величия, превосходства дух, Слова читали горькие акына, Про бедных, боль, тревожащие слух. Абай есть слава, песенный рассвет. Кто ищет правду – у него ответ. Летит стрелой души его завет, Любовь к народу, другого зова нет! Необыкновенный поэтический талант, ясный ум, гуманность, справедливость и любовь к народу – все эти замечательные качества Абая сделали его необычайно популярным человеком. К нему обращались за помощью, за советами люди, притесненные феодалами, чиновниками, люди, не находившие нигде справедливости, мыслящая, восприимчивая молодежь, чтобы получить от него знания и поучиться поэтическому мастерству. Нет, не напрасно на земле ты жил, Верным словом народу родному служил. И хоть недругов было не счесть у тебя, Неотступно о правде писал ты всегда. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 144 И пусть молоды мы и порою несмелы, Рассуждаем о многом пока неумело, Но, шагая к вершине жизненной новой, Через века, акын, мы слышим твоё слово. Поэт осуждает пороки современного ему казахского общества, раздираемого межродовой борьбой, распрями. В стихотворении «О казахи мои! Мой бедный народ!» поэт с болью в душе говорит о том, что в степи нет единства, порядка, везде разлад, «из-за денег и власти кипит вражда». Поэт обращается к народу: О казахи мои! Мой бедный народ! Жестким усом небритым прикрыл ты рот. Кровь на правой щеке, на левой жир… Где же, правда? Твой разум не разберет. Абай смело обличает корыстолюбие и подлость правящей верхушки. От него ждать нечего, сила народа – в нем самом: Всякий подлый, чванливый и мелкий сброд, Изуродовал душу твою, народ, Не надеюсь на исправленье твое, Коль судьбу свою в руки народ не берёт. Обычную жизнь родного народа раскрывает в таких сатирических стихах «Наконец, волостным я стал…», «Управитель начальству рад…», «Кулембаю». В стихотворениях «Грязный в словах и делах», «Вот и старость... Свершиться мечтам не дано» несколькими выразительными штрихами поэт рисует портреты врагов трудового народа: лицемерных старшин и алчных баев, степных воротил, что, «стократной величины, обирают народ». Наибольшей социальной остротой среди стихотворений поэта о современной ему жизни отличается стихотворение «Наконец, волостным я стал» – беспощадная сатира на гнилую систему местного управления, построено в форме монолога самого волостного. К власти приходит тот, у кого есть деньги, кто не скупится на взятки, чтобы добыть голоса. А завоевав власть, можно беззастенчиво грабить других. Наконец, волостным я стал, Все добро на взятки спустил. Без горбов верблюды мои, У коней не осталось грив… Вот такими путями волостной одержал победу на выборах, где человеческие достоинства, деловые качества – не в счет. «Сплетню, обман, коварство, леность, расточительство» он считал пятью врагами человечества и возвеличивал такие качества людей, как «упорство, труд, глубокое размышление, умеренность, доброту». По его мнению, человеческое счастье – «это лишь неразлучные разум и труд». Стихи и напевы, созданные Абаем, распространялись вокруг. Новое слово, хранившее в себе тайны сокровища, летело по степи, как тихий ветер Сары-Арки, медлительно и плавно веющий над его просторами. Чем дальше уходит время, в котором жил Абай, тем сильнее чувствуешь его присутствие. Он был зеркалом общественной мысли, носителем духовного богатства своего народа. И навсегда останется сияющей вершиной в нашей культуре. Великое имя Абая живет! На крыльях народной любви оно облетело степи и горы. Абай был верным сыном своего народа, его неподкупной совестью, могучим голосом! Великий поэт воспел красоту и силу любви в прекрасных стихах. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 145 Песнь его по степи летит! Возносится до горных кручей! На снежных пиках в вышине, И на скалистой крутизне. Великий сын казахского народа, Абай Кунанбаев, оставил в наследие прекрасные творения. В них воплощена вся его жизнь, его мечты о светлом будущем. Его пламенные стихи и мудрые «Слова назидания» никогда не утратят своей силы и свежести. Абай вечно с народом! Я горжусь тем, что живу на земле, где жил и творил великий Абай! Абай мечтал о свободе и независимости, об образовании и просвещении своего народа. Его заветные мечты и желания исполнились и воплотились в жизнь. Наша страна, несмотря на все трудности, возникшие на пути, стала независимой, преодолев их с помощью своего народа, сильного духом и мужеством. Высокий патриотизм моих сограждан и большое желание трудиться и творить на благо процветания страны уверенно ведут мою страну к своей цели – быть в десятке развитых стран мира. Это под силу лишь народу с огромным сердцем и любовью к своей земле, о чём и говорил в своих стихах великий Абай. Великий Абай может гордиться своим народом: его идеи, думы, труды достигли своей цели. Так будем же достойны незабвенной памяти Абая! Да не померкнет в веках его гений! Своей учебой и творчеством, своими идеями и трудом я ежедневно доказываю себе, что являюсь истинным патриотом своей страны, которой дорожу, люблю, горжусь. Я расту и развиваюсь в ногу со своим государством. И мне, как и всем казахстанцам, очень хочется быть полезной своей стране. Мы уверенно смотрим в будущее, а будущее – в наших руках. Сегодня Республика Казахстан восхищает и удивляет весь мир. жүктеу/скачать 6,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|