1. Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы

Географиялық және биотикалық тасымалдау негізінен атмосфера мен су арқылы жүзеге асырылады. Мысалы, ластанған жерге түсіп, содан кейін басқа аумаққа қоныс аударған жануарлар ағзалары ластануды жаңа аумаққа ауыстырады.

Атмосфералық тасымалдау жер бетінде жүреді. Стратосферадағы трансферлік араластыру процестері тропосфераға қарағанда тезірек жүреді. Су тасымалы-бұл өзендер, көлдер, жер үсті және жер асты сулары, Мұхит айналымы.

Өсімдіктер, жануарлар және ұсақ ағзалар жасушаларының йод химиялық құрамы ұқсас. Тірі ағзалар жасушаларының құрамына өлі табиғатта кездесетін 70-ке жуық химиялық элементтер кіреді. Бұл тірі және де өлі табиғаттың ортақ екенін дәлелдейді. Жасушалардағы элементтер мөлшерінің қатынасы әр түрлі, сондықтан элементтерді бірнеше топтарға бөледі. Макроэлементтерден: оттегі, көміртегі, сутегі және азоттан біріші топ түзіледі. Кейде оларды органогендер деп те атайды. Олардың жасушалардағы массасы шамамен 98 пайыз және барлық ағза заттардың негізін құрайды.

Жасушалар мен ағзаларда суды қоспай, тұтас алғанда бейағзалық заттардың мөлшері шамамен 1 пайыз болады. Құрамында 20-22 пайыз тұз болатын сүйек ұлпасының жасушалары ғана ерекшелік білдіреді.

Жасушаның барлық бейорганиқалық заттарының ішінде су ең бірінші орын алады, себебі ағзада орта есеппен алғанда демо массасының 80 пайызға жуығы су болады. Сүйек ұлпасының 10 пайызға жуығы, ми сұр затының 80 пайызға жуығы, сондай-ақ адам және жануарлар эмбрионы (ұрығы) жасушаларында 90 пайыздан астам судан тұрады.

Ағза жасушаларындағы судың рөлі зор. Көптеген бейорганикалық және ағзалық заттар суда ериді. Оларды гидрофильділер (лат. суды ұнататындар, сулана алатындар) дейді. Ерімейтіндері гидрофобтылар (лат. суданқорқатындар, сулана алмайтындар) дейді. Су кейбір ферменттер әрекетінен гидролиз реакциясына түседі, яғни Н+ және ОН-иондары еріген заттардың молекулаларына қосылып, кейін қасиеті жаңа заттар түзеді. Еріген заттар осының нәтижесінде тез химиялық реакцияласуға кіріседі. Су заттардың жасушаға еніп, кейін тіршілік әрекеті өнімдерінің бөлініп шығуына жәрдемдеседі. Және бұған қоса су өсімдіктерге, көбінесе бактерияларға фотосинтезді жүзеге асыру үшін қажет.

Судың жылу сыйымдылығы және жылу өткізгіштігі жоғары. Судың бұл қасиеті жасуша ішіндегі температураны тіпті сыртқы ортадағы температура өзгерсе де сақтап қалуға көмектеседі.

Мұнайдың элементтік құрамы және гетероатомды компоненттер

Көмірсутектермен қатар мұнайдың құрамына қоспалы атомдары бар заттар кіреді. Құрамында күкірт бар - H2S, меркаптандар, моно-және дисульфидтер, тиофендер және тиофандар, сондай-ақ полициклді және т.б. (70-90% қалдық өнімдерде-мазут пен гудронға шоғырланған); құрамында азот бар-негізінен пиридин, хинолин, индол, карбазол, пиррол гомологтары, сондай-ақ порфириндер (көбінесе ауыр фракциялар мен қалдықтарда шоғырланған); оттегі бар-нафтен қышқылдары, фенолдар, шайырлы-асфальтты және басқа заттар (әдетте жоғары қайнаған фракцияларда шоғырланған). Элемент құрамы ( % ): 82-87 C; 11-14,5 Н; 0,01-6 S (сирек 8-ге дейін); 0,001-1,8 N; 0,005--0,35 O (сирек 1,2-ге дейін) және т.б. барлығы мұнайдан 50-ден астам элемент табылды. Сонымен, жоғарыда айтылғанмен қатар, мұнайда V бар (10?5 -- 10?2%), Ni(10?4?10?3%), Cl (іздерден 2h10 дейін?2%) және т.б. әр түрлі кен орындарының шикізатындағы осы қосылыстар мен қоспалардың мөлшері әр түрлі болады, сондықтан мұнайдың орташа химиялық құрамы туралы шартты түрде айтуға болады.