Дыбыс толқындарын қағып алып, дабыл жарғағына өткізу.
Ортаңғы құлақ
Дабыл қуысы, оның сүйекшелері: балғаша, төс, үзеңгі және евстахи түтігі
Тербелісті дабыл жарғағынан ішкі құлаққа жеткізу
Ішкі құлақ
Иірім түтік(ұлу)
2,5 өрімнен тұратын жалпақ сүйек арнасы. Сүйек арнасын 2 мембрана бөледі: 1. Вестибулярлық мембрана (Рейсснер мембранасы) 2. Негізгі мембрана Иірім түтігінің арналары: 1. Жоғарғы арна (кіреберіс сатысы); 2. Ортаңғы жарғақты арна; 3. Төменгі - дабыл арнасы (немесе сатысы).
дақтарда шоғырланған рецептор және
жасушалар, Са++ карбонатының кристалдары жоғары сезімталдықты қамтамасыз етеді сонымен қатар кеңістікте және тепе теңдікті сақтауда сыртқы орта факторларына сезімтал келеді.
Рецепторлық түкті жасуша
Кіреберіс ампулаларда – криста түрінде
Іркілдек мембраналар түктеріне
Тапсырма №5.Дәм сезудің бұзылуы. Кестені үш тілде толтырыңыз
2-БӨЛІМ. Тәжірибелік жұмыстар. Тәжірибелік жұмыстарды орындау әдістемелерімен танысып, сұрақтарға жауап беріңіз. Жұмыстарды орындау әдістемесі осы хаттамамен бірге тапсырмаға тіркеледі, сондай-ақ оқытушыңыздан алсаңыз болады.
№1 жұмыс. «Тілдің түрлі бөліктерінің түрлі дәм талдағыштарына сезімталдығын анықтау». Жұмыстың әдістемесімен танысып,
сұрақтарға жауап беріңіз.
Зерттелетін ерітінділерді тілдің қай бөліктетіне тамызады? Атап көрсетіңіз
Жауап: тілдің ұшы, бүйірі, ортаңғы бөлігі, түбіріне
2. Зерттеуде қандай ерітінділер қолданыдады?
Жауап: 3%-қант, 10%-хлорлы натрий, 1%-лимон қышқылы, ащы эритромицин бір тамшысын
кезекпен тамызады
Ерітінділерді тамызу интервалы қандай?
Жауап: Зерттелуші адам тіліне қандай ерітінді тамызылатынын білмеуі керек. Әр сынауды
жүргізгеннен соң ауызды сумен шаяды. Әр сынаудың арасы 2 минуттен кем
болмағаны дұрыс
Сәйкестендіріңіз
Дәмдер
Тіл бөліктері белгіленген әріптер
Тіл бөліктері
Тәтті
A
Қышқыл
C
Ащы
B
Тұзды
D
№2 жұмыс.«Дыбыстың сүйек және ауа арқылы өткізілуін зерттеу»
Жұмыстың әдістемесімен танысып, сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Камертонның тұтқасын қай жерге тақап қояды?
Жауап:
Үні шығып тұрған камертонды самай сүйегінің өсіндісіне қояды
2. Мын жұмыс дұрыс орындалды ма?
... Үн шығарып тұрған камертонды құлаққа жақындатады. Естілген дыбыс біртіндеп әлсіреп, ақырында өшіп қалады. Осы кезде камертонның тұтқасын бірден самай сүйектің емізік өсіндісіне тақап қояды. Сол кезде дыбыс қайтадан естіле бастайды.
Жауап: Менің көзқарасым бойынша үні шығып тұрған камертонды самай сүйегінің өсіндісіне
қояды. Естіліп тұрған дыбыс біраздан кейін азайып барып жоғалып кетеді. Осы кезде
камертонды сыртқы есту тесігіне жақындатса дыбыс қайтадан естіледі
3. Бұл зерттеудің қандай маңызы бар?
Жауап: Камертон-музыкалық аспаптар мен ән айту кезінде дыбыс деңгейінің эталоны ретінде қызмет етеді. . Бұл зерттеудің маңызы дыбыстың сүйек және ауа арқылы өткізілуін анықтау үшін деп ойлаймын.
4. Егер оң құлақты мақтамен тығындап жауып, үні шығып тұрған камертонды бастық орта сызығына тақап қойса, қай құлақ дыбысты қаттырақ еститін болады? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
Жауап: Оң құлақтың тесігін мақтамен жауып үні шығып тұрған
камертонды қайтадан бастың ортасына қояды. Жабылған кұлақ дыбысты
күштірек кабылдайды.Мұны кұлақтың сыртқы тесігі арқылы дыбыс толқынының
аздап жоғалуымен түсіндіруге болады.
№3 жұмыс.«Есту өткірлігін сөйлеу арқылы зерттеу» жұмысын орындаңыз.
Жұмыстың әдістемесімен танысып, сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Зерттеу кезінде зерттелуші сізден қандай қашықтықта болуы керек?
Жауап: Дәрігер мен зерттелуші адамның арақашықтығы 6 м болғаны дұрыс
2. Сау құлақ сыбырлаған төмен дыбысты сөздерді қандай қашықтықтан естиді?
Жауап: 6м қашықтықтан естиді
3. Сау құлақ жоғарғы дыбысты сөздерді қандай қашықтықтан естиді?
Жауап: Жоғары дыбысты адам негізінде 20 м қашықтықтан ести алады
4. Зерттелуші сыбырлаған төмен дыбысты сөздерді 5 метрден ғана еститін болса, оның есту өткірлігі қандай болғаны?
Жауап: Төмен болған.
3-БӨЛІМ. Ситуациялық есептер Ситуациялық есептерді шешіп, сұрақтарына жауап беріңіз
1-есеп. Галина Ивановна, 30 жаста. Есту мүшелерінің қызметі қылыпты. Бірінен соң бірі дыбыс сигналдары қосылған: біреуінің жиілігі 35000 Гц, екіншісі - 9 Гц, үшіншісі - 12000 Гц.
Галина Ивановна қай дыбысты естиді? Неліктен?
Жауап: Галина Ивановна анық және толыққанды екінші дыбысты естиді 12000 Гц жиіліктегі дыбыстық сигналды ,себебі бірінші және үшінші дыбыстық толқындары өте жоғары35000 және 9 Гц жиілік аралығындағы дыбыстарды қалдамайды демек ести алмайды.
2-есеп. Екі дос көлге шомылуға барған. Бір кезде мылтық атылғадай қатты бір дыбыс естілді. Ол кезде достардың біреуі су астында, ал екіншісі қайықта отырған еді. Олар естіген дыбыстарының қайдан шыққанын анықтамақ болды.
Достардың қайсысына дыбыс көзін анықтау оңайырақ болады? Неліктен?
Жауап:су астындағы досының дыбыстың қай жақтан шыққанын анықтау оңайға соғады себебі дыбыстық толқындар сыртқы ортада әр бағытта шағылысып кетеді ал су астында бір бағытта барады
3-есеп. Дыбыстың ауамен және сүйекпен берілетіндігін білеміз.
Дыбыстың ауа арқылы берілуі бұзылған жағдайда, сүйек арқылы берілуі сақталуы мүмкін бе? Бұл нені көрсетеді?
Жауап: мүмкін Дыбыс толқындарының сүйек арқылы өтуі бас сүйегі арқылы
жүзеге асырылады.Одан әрі ішкі құлаққа беріледі. Мұндайда дыбыс бас сүйектері арқылы өтеді. Қалыпты жағдайда
дыбыстың сүйек арқылы өтуі дыбыстың ауа арқылы өтуінен анағұрлым төмен
болады
4-есеп. Зерттеу барысында науқастың ішкі құлағының жарты шеңбер арналары зақымдалғандығы анықталған.
Ол өз денесінің кеңістікте сызықтық қозғалуының жылдамдығын сезіне алады ма?
Жауап:Иә,мүмкін себебі ішкі құлақтың жарты шеңберлі каналдарының рецепторлары дене қозғалысының жылдамдығының өзгеруін қабылдайды.Ал бастың белгілі бір кеңістікте орналасуын осы вестибюльді қапшықтарында орналасқан рецепторлар қабылдап отырады.
5-есеп. Теңіз ауруы кезінде монотонды тербелістер әсерінен жүрек айнып, бас айналады.
Адам қандай жағдайда теңіз ауруының белгілерін жеңіл өткереді – кеменің палубасында ма, әлде трюмінде ме? Осы құбылыстың себебін түсіндіріңіз
Жауап:Менің ойымша адам кеме палубасында теңіз ауруының салдарын жеңіл түрде өткереді.Себебі ол жерде бейімделу туыңдап кішкене болсын өзің тынышталдыра алады.
6-есеп. Ер кісі кейде ішіп отырған асының дәмін нашар сезетіні туралы шағым айтады. Ол, сондай-ақ, мұндай жағдайдың қатты уайымдаған кездерде болатындығын байқаған.
Дәм сезуінің нашарлауы қатты уаымдаумен байланысты болуы мүмкін бе? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
Жауап:Әрине мүмкін себебі уайым демек стресс кезінде ауыз қуысында шырыш сілекейдің бөлініуі азая бастайды,ал бұл құрғақ ауыз бен дәм сезімдерінің әлсіреуін туындатады.
7-есеп. Науқастың тіл жүйкесі екі жақты зақымдалғандығы анықталған.
Мұндай жағдайда қандай бұзылыстар туындайды? Неліктен?
Жауап:Егер тіл екі жақты зақымданса паралич немесе белгілі бір ағзаның өз қызметін дұрыс атқармауын туындатады,ал одан тіл қозғалмайды және дауыс ырғағы мен сөйлеуі нашарлайды,тіпті жоғалып кетеді.Бүл айтқан жайттардан бөлек тамақтану да кедергілер соның ішінде тамақты жұтынуда қиыншылықтар болады.
8-есеп. Бөлмеге кірген адам гүлдің аңқыған иісін сезген. Бірақ, біраз уақыттан соң оны сезбей қалған.
Бұл бөлмеде ұзақ болған адамдар неліктен бұл иісті сезбейтін болады?
Жауап:Себебі адам белгілі бір иіспен ұзақ уақыт тітіркендірсе сол иіске бейімділігі арта түседі,сондықтанда адам иісті сезбей қалады.Алайда сол жерден біраз уақытқа кетіп қайта келсе қайта сезіне аладыы.
