5.2.2. Консерватив және консерватив емес күштердің ерекшеліктері Күштерді олардың қасиетіне сәйкес консерватив және консерватив емес деп аталатын
екі топқа бөлуге болады. Осыған байланысты төмендегідей мысал келтірейік. Материялық
нүкте 1-інші орыннан 2-інші орынға екі түрлі
12
S және
132
S жолдармен ауысқанда
a m =
F g ауырлық күшінің істейтін жұмысын есептейік (5.2.1-сурет).
5.2.1 - сурет
Жұмыс анықтамасы бойынша
(
)
12
12
12
1
2
a A m mg h h =
=
=
−
F S gS (5.2.5)
Ал
132
S жолындағы жұмысты қосынды түрінде жазуға болады:
132
13
32
A A A =
+
, (5.2.6)
мұндағы
(
)
13
1
2
A mg h h =
−
,
32
32
32
cos
/ 2
0
A m mgS
=
=
=
gS . Соңғы мәндерді (5.2.6) -
теңдікке қойып, (5.2.5) - ті ескерсек,
12
132
A A =
(5.2.7)
екенін көреміз. Алынған нәтиже ауырлық күшінің кез келген жолда істейтін жұмысы үшін
дұрыс болатыны айқын. Бұдан ауырлық күші жұмысының мөлшері жолдың пішініне
тәуелді емес, тек материялық нүктенің бастапқы және кейінгі орындарымен анықталатыны
туралы қорытынды туады.
Қарастырылған мысал күштердің бір тобын іріктеп алуға мүмкіндік береді: егер
өзара әрекет күштер тек жүйені құраушы нүктелердің кеңістіктегі орнына
(координаталарына) ғана тәуелді болып және осы өзара әрекет күштердің істейтін жұмысы
жүйе кез келген бастапқы орыннан екінші бір орынға ауысқанда жүрген жол пішініне
байланысты болмай, тек жүйенің кеңістіктегі шекті бастапқы және соңғы орындарымен
анықталса, оларды
консерватив немесе кейде
потенциалдық күштер деп атайды.
Күштердің консервативтігінің математикалық критерийі ретінде сол күштердің тұйық жол
бойындағы жұмысын, яғни
L I d =
