1 дәріс. Механикалық қозғалыстардың теориялық негіздері
жүктеу/скачать 3,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Дәрістер мазмұны
| F
F a (11.1.5) түрінде өрнектеледі. Біздің бұл пайымдауымызды мынадай мысалмен түсіндіруге болады. Үстінде жіп арқылы кронштейнге бекітілген кішкентай шар бар арбаның қозғалысын қарастырайық (11.1.1-сурет). Егер арба тыныштық қалыпта болса, немесе үдеусіз қозғалса, ауырлық күші мен жіп реакция күшінің теңесуі нәтижесінде жіп вертикаль күйде болады. Ал арба а 0 үдеумен ілгерілемелі қозғалса, жіп вертикаль бағыттан ауытқыған болар еді. Бұл кезде F а ауырлық күші мен F р реакция күші бір-біріне бұрыш жасай бағытталып, бірін-бірі теңестіре алмаса да, арбадағы, яғни, инерциялық емес жүйедегі бақылаушы үшін шар қозғалмайды. Арбамен бірге қозғалған жүйедегі дененің тыныштық қалпын оған үшінші күштің - инерция күшінің әсерімен түсіндіруге болады. Сонымен, қарастырылып отырған жағдайда: 0. a p и + + = F F F (11.1.6) F и F a F p F p F a a 11.1.1 - сурет Жіптің вертикаль бағыттан ауытқу бұрышы α және F a ауырлық күшін біле отырып, (11.1.4)-пен анықталатын F и инерция күшін есептеу қиын емес. Сонымен, инерциялық емес санақ жүйелерінде қарастыруға инерция күшін енгізе отырып, біз Ньютонның екінші заңын бұрынғыша сақтап қаламыз. Бірақ инерция күштері басқа, мысалы, серпімділік, гравитациялық немесе үйкеліс күштеріне қарағанда түбегейлі ерекше екенін, яғни бұл күштің қай дененің тарапынан түсіп тұрғанын анықтауға болмайтынын естен шығармау керек. Ал бұның өзі инерциялық емес жүйеде Ньютонның бірінші және екінші заңдарының дұрыстығын немесе дұрыс еместігін дәлелдеуге мүмкіндік бермейді. Сондықтан инерция күштерін жалған деп жиі айтады. Бірақ нақты әсері бар күштерді қалай жалған деуге болады? Көпшілікке белгілі мынадай мысал келтірейік. Вагон ішіндегі стол бетінде шар тыныштық қалыпта жатыр. Егер вагон Жерге қарағанда қозғала бастаса, шар оның қозғалысына қарсы бағытта домалайды. Ал, инерция күштерін тіпті қарастырмауға бола ма? Негізінде болады, тек жоғарыда келтірілген мысалды Жермен байланысқан инерциялық санақ жүйесінде талдау керек (11.1.2-сурет). Жердегі бақылаушы үшін шарға екі күш: жүктеу/скачать 3,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|