11.2. Айналатын санақ жүйелерінде тыныштық қалыптағы және қозғалған денеге әрекет ететін инерция күштері 11.2.1. Айналатын санақ жүйесінде тыныштық қалыптағы денеге әрекет ететін инерция күштері Горизонталь, бірқалыпты айналып тұрған диск үстінде орналасқан маятниктер
қозғалысын бақылайық (11.2.1-сурет). Біз центрде орналасқан маятниктен басқаларының
бәрі де вертикаль бағыттан ауытқығанын көреміз. Және неғұрлым маятник центрден
алысырақ тұрса, ауытқу бұрышы үлкенірек болады. Барлық маятниктер дискіге қарағанда
(инерциялық емес санақ жүйесі) тыныштық қалыпта тұр, ал Жерге қарағанда (инерциялық
жүйе) дискімен бірге бірқалыпты айнала қозғалады. Сонымен, дискімен салыстырғанда
маятниктер тік бағыттан ауытқып, тыныштық күйде болады. Демек, маятник жүктеріне
тартылыс және серпімділік күштерінен басқа айналу осінен горизонталь бағытталған, әрбір
маятник үшін өзгеше, тағы бір күш әсер етеді (11.2.2-сурет). Бұл
F и = -
m 0
a = -
ma ц.т (11.2.1)
инерция күші екені айқын. Центрге тартқыш үдеу, яғни инерциялық емес санақ жүйесінің
инерциялық жүйеге салыстырмалы үдеуі,
2
.
ц т a ω R =
(11.2.2)
тең. Мұнда
ω - айналмалы қозғалыстың бұрыштық үдеуі,
R - айналу радиусы. Ауытқу
бұрышы - α, ауырлық күші
F а және
R маятниктің айналу радиусы белгілі болса,
қарастырылып отырған мысалда инерция күші (11.2.1) теңдеуге бағынатынын оңай дәлел-
деуге болады.
Сонымен, айналмалы қозғалған денеге басқа күштерден басқа шамасы теріс таңбамен
алынған оның массасы мен Жерге салыстырмалы центрге тартқыш үдеу көбейтіндісіне тең
күш әсер етеді. Бұл күшті
центрден тепкіш инерция күші деп атайды:
2
. .
ц т и mω =
