Аңыз, әпсана, миф, хикаядағы оқиғалардың халық мұрасымен сабақтастығы

 Аңыз негізінен жақсы тарих. Бұл тарихта қайтадан пайда болған және ерекше немесе батыл әрекет жасаумен танымал болған адамдар туралы әңгіме. Ол кезде адамдарда бейнетүсірілім жүргізілмеген, олар мұндай аңыздар туралы әңгімелерді тек ауызша айтып беретін. Мұндай аңыздар төңірегіндегі әңгімелер әр ұрпақтың бойына сіңіп кетуі табиғи болатын, ал қазір бұл әңгімелерге сену өте қиын

Миф сонымен қатар әңгімелердің қызықты тұжырымы. Бұл әңгімелер біздің ата-бабаларымыз түсіндіре алмайтындай етіп түсіндірілді. Оларда тіпті шындықтың унциясы жоқ, бірақ адамдар оларды қиялға толы болғандықтан тыңдағанды ​​жақсы көреді.

Халықтың наным-сеніміне, арман-қиялына байланысты туған ауызекі прозалық шығарма. Ежелгі заманда болған кейбір оқиғалар, ойдан шығарылған, кітаби, діни аңыздар әсірелене әңгімеленіп, әпсанаға айналған

Миф пен аңыз - бүгінгі таңғажайып адамдар мен өткен өмірдегі тіршілік иелері туралы түрлі-түсті әңгімелер.

Аңыздар ержүрек әрекеттерді жасаған, бірақ фотосуреттер мен бейнелер сияқты ешқандай құжаттық дәлелдерсіз нақты адамдарға қатысты. Мұндай адам туралы әңгімелер ұрпақтан-ұрпаққа жалғасады. Әр кез аздап қосқан сайын, оқиға өршіп кетті, сондықтан мұндай адам мұндай істі жасай алатынына сену қиын

Мифтер, керісінше, түсіндіруге болмайтын табиғи оқиғаларды түсіндіру үшін ойдан шығарылған және адамдар бұл оқиғаларды түсіндіруге арналған әңгімелер құрады.

Аңыздар әдетте адам туралы, ал аңыздар құдайлар туралы.

 45. Аңыздық прозаға қиялдың қатысы. 

Ауыз әдебиеті әңгіменің бір саласы – аңыз.  Аңыз негізінде  әңгіме, кейде өлең, жыр түрінде болуы да мүмкін.

Аңыз белгілі  бір адамның атына, іс-әрекетіне байланысты туады. Кейде аңыз әңгімеде де шындық оқиға мен  қиял-ғажайып оқиға аралас келіп отырады. Бұл жағынан  алғанда аңыз  бен ертегі  екеуінің  арасы жақын. Негізгі айырмасы – аңыз әңгіме көбінесе тарихта болған адамның басына құралады. Әуелде тарихта  шын  болған, кейін сондай адам болыпты-мыс  деп, ел аузында лақапқа айналған адам туралы әңгіме етіледі.

 Аңыз әңгімелердің бәрі бірдей бір сюжет, бір идеялық мазмұныда бола бермейді.  Тақырыбы бір болғанымен, идеялық мазмұны  әр басқа  болуы да мүмкін. Аңызда әр топтың өкілі өзінше  баяндап, өзінше түсініп, оны өз тобының көзқарасына лайықтап, өз мүддесіне пайдалануға  әкеп тірейді.

 Қазақта Асан қайғы туралы аңыз әңгіменің бірнеше нұсқасы бар. Кейбіреулерінде ол өз халқына бақыт іздеп, Жерұйық тапса, жақсылықты алдан күтсе, кейбіреуінде ол хандардың қамқоршысы кейпінде көрінеді, сары уайымға салынады.

 Қазақ аңыз әңгімелерінде  қиял-ғажайып дүниелер мол, олар адамды асыл армандарға бастайды, оның ұшқыр ойына қанат бітіреді, келешекке үміттендіреді.

 46.Аңыздың немесе хикаяның сабақтастығы мен көркемдігі.

Аңыз н/е хикая– өмір материалы, шикізат.Жекелей қарастырар болсақ,        Хикая дегеніміз – ел өмірде бар деп сенген неше түрлі жезтырнақ, үббе, албасты, күлдіргіш, жалғыз көзді дәу, шайтан, пері, дию сияқты нәрселері туралы діни-нанымға негізделген әңгімелер. 

Олардың көркемділігі мен береріде сонда,ең алдымен,

 1.Аңыз н/е хикая мен әңгімедегі баяндалған оқиға шын болып көрінуге тиіс, өйтпегенде ол шығармалардың тыңдаушы үшін құны болмайды. 

2.Аңыздық прозада қиял саналы түрде пайдаланылмайды. 3.Баяндаушы аңыздың немесе хикаяның көркемдігін әрлендіріп жатпайды, оның міндеті – қажетті мәліметті, оқиғаны хабарлау. 4.Танымдық қызметі басым ( ғибрат, білім беру). 

Сондықтан оны да жинақтаудан,сұрыптаудан өткізіп барып, айтар идеяға сай ұтымды пайдалана білу қажет. Халық қазынасында жалпы адамзаттық идеялар мен адамгершілік мəселелер бой көрсетіп, бүгінгі заманның ділгір мəселелерімен үйлескендіктен, жазушылар да осынау сарқылмас бастауларға бет қою оның сабақтастығы болады.