1. Гериатрия клиникалық пән ретінде. Этика және деонтология мәселелері. Мейірбикенің қызмет көрсету міндеті
жүктеу/скачать 163,28 Kb.
|
|
1. Гериатрия клиникалық пән ретінде. Этика және деонтология мәселелері. Мейірбикенің қызмет көрсету міндеті. Гериатрия (басқа грек."қарт адам" + " емдеу ")— егде жастағы ауруларды зерттеуге, алдын алуға және емдеуге арналған геронтологияның жеке бөлімі. Кейбір аурулар көбінесе егде жастағы адамдарда байқалады. Геронтология терминін алғаш Илья Мечников енгізді. Геронтология қартаю процесін ғана зерттемейді, ол сонымен қатар қартаю кезеңіндегі адам денсаулығын және өмір ұзақтылығына да мән береді. Геронтология (gerontos – қарт адам, logos - ғылым) – бұл организмнің қартаюының жалпы процесін, жасаралық динамиканың биологиялық қырларын, яғни кəрілікпен жəне өліммен аяқталатын жасралық процесс туралы ғылым. Жалпыға белгілі, қартаю дегеніміз – бұл күрделі мəселе, сондықтан бұл ғылыммен мəселенің барлық биологиялық реңін білетін жəне сезетін кəсіби- геронтологтар, сол сияқты ғылымның басқа салаларының мамандары – биологтар, физиологтар, математиктер, гигиенистер, физиктер, демографтар, социологтар мен психологтар айналысуы қажет. Этика (әдеп) дегеніміз гректің мінез, әдет-ғұрып деген сөзінен шыққан философиялық ұғым. Этика адамдар мен адамдардың арасындағы адамгершілікке толы қарым-қатынастардың озық үлгілерін, жақсы дәстүрлерін оқытатын қағидалар жиынтығы. Деонтология - (гректің - тиіс, керек деген сөзінен шыққан) дегеніміз әрбір жеке адамның бүкіл адам баласы мен қоғамның алдындағы атқаруға тиіс міндетін, борышын, парызын оқытатын этиканың негізгі бір саласы. 2. Егде жастағы және қартайған жастағы адамдардың жасының қазіргі заманда жіктелуі, адамның биологиялық жасын анықтаудың негізгі әдістері, ерте қартаю факторы Жас-18-44 жас Орташа-45-59 жас Егде жас(пожилой)-60-74 жас Кәрі-75-90жас Ұзақ өмір сүруші (долгожитель)-90-109 Опердолгожитель-109 жастан жоғары -Биологиялық жасты анықтау - бой ұзындығы көрсеткішіне, бой ұзындығының жылдық қоспасына, тұрақты тістердің санына, екінші жыныстық белгілеріне және менарһе жасына байланысты жүргізіледі. -Антропометриялық деректер және қартаюдың жалпы көрсеткіштері: тұру бойы, отыру бойы, кеуде шеңбері, иық диаметрі, салмағы, тері қатпарының қалыңдығы, қолдың рентгенографиясы. -Лабораториялық зерттеулер(қан ,зәр т б зерттеулері) - Органдар мен жүйелердің функционалдық көрсеткіштері: импульс, қан қысымы, тыныс алу жиілігі, өкпенің өмірлік сыйымдылығы, тыныс алу мен дем шығарудағы тыныс алудың максималды ұсталуы, қолдың бұлшықет күші (динамометрия), кеуде мүшелерінің флюороскопиясы, көру өткірлігі, қарапайым есте сақтау сынағы, ЭКГ, импульстік толқынның таралу жылдамдығы, діріл сезімталдығын анықтау, діріл сезімталдығын тексеру психомоторлық қарқын. Әдістері: физикалық өнімділік бойынша, ақыл-ой қабілеті бойынша, физикалық және ақыл-ой қабілетіне байланысты , мидың биоэлектрлік белсенділігі арқылы. Ерте қартаю –-40-50 жас аралығында жиі кездесетін жағдай. Ол жалпы өзгерістермен көрінсе, прогерия балаларда ерте қартаю болуы. Әлем бойынша өте аз кездеседі. Ең ұзақ өмір сүргені 27 жас. прогерия . Ол гиперпигментациямен, терінің жұқаруымен және серпімділігінің жоғалуымен, шаштың ағаруымен және түсуімен, бас сүйегінің көлемінің ұлғаюымен, оның бет бөлігінің кішіреюімен, экзофтальммен, тамырлы атеросклероздың, миокард инфарктісі мен фиброзының, остеопороздың, қант диабетінің дамуымен, қатерлі ісіктердің пайда болуымен көрінеді. Диагностика клиникалық деректерді жинауға, ДНҚ-ны зертханалық зерттеуге негізделген. Емдеу аурудың белгілерін жоюға бағытталған: атеросклероздың, миокард инфарктісінің, қант диабетінің, остеопороздың, қатерлі ісіктің алдын алу және емдеу. Прогерияның нақты факторы жоқ себебі ол генетикалық ауру емес. Ал, қалыпты адамдардағы ерте қартаю белгілерінің себептері өте көп. Факторы; профессионалды(жұмысы, мамандығы, жұмысындағы зиянды факторлар), өмір сүру қалпы, экологиялық факторлар, зиянды әдеттері. 3. Медициналық манипуляцияларды түсіндіру үшін қарым-қатынас дағдыларын бағалау 5 сұрақ оқу 4. Егде жастағы және қарттардың қазіргі заман жіктелуі, адамның биологиялық жасын анықтаудың негізгі әдістері, ерте қартаюдың қауіп факторлары 2 сурак повтор 5. Гериатриялық көмектің негізгі құрылымдық бөлімшелерінің құрылымы, жұмысын ұйымдастыру және қажетті жабдықтар. Бухгалтерлік есеп пен есептілік құжаттарының негізгі түрлері. -Гериатриялық науқастармен жұмыс жүргізу барысында кездесетін қиыншылықтар: есту және сөйлеуі қиын, есте сақтау қабілеті төмен науқастар. Сол себепті жұмыс барысында мына ережелерді қатаң сақтау керек: • әңгімелесу барысы науқасқа да өзіне де ыңғайлы орын табу; • әңгіме соңы науқастың жағдайын жақсарта түсуі керек; • әңгімеге зейін қою, оның мәселесіне қызығу; • науқасты аты-жөнімен атау, науқаспен тұрып сөйлеспеу, сабырлықпен тыңдау, артық іс-қимыл қолданбау; • құлағы ауыр науқастармен асығыс сөйлеспеу, сіздің «ерніңізден оқуға» мүмкіндік беру; • науқас алдында өзінің сенімсіздігін білдірмеу, оның орнына үндемей қалу, артық сөйлемеу; • сөйлесу барысында әңгімені дұрыс бағытқа бұру; • науқасты қобалжытатын тақырыпта сөз қозғамау. Анамнез жинау барысында көп ақпаратты жинауда науқастың туысқандары, оның үйдегі күтушісі, ұзақ жыл бойы қатынаста болған медицина қызметкерлерінің рөлі жоғары. -Құжаттары: блмим ал точно, но тақа осы түссе өтірік мыналарды айта береміз: удостоверение, справко инвалидность туралы, пенсионный (удостверение) документ, соғыс ардагерлері деген құжат, қарттар үйінен болса растаушы құжат. 6. Аурудың алдын алуда коммуникативтік дағдыларды бағалау. Коммуникативті дағдылар – қарым-қатынас туралы , медбике мен қарттар арасындағы әңгімелесуі туралы болады. 5 сурактын басын айтып жібереміз. 7. Тамақтанудың негізгі принциптері, дәрілік терапия, егде жастағы және қартайған жастағы науқастарды емдеу және оңалтудың фармакологиялық емес әдістері. Емдеу ісі гериатриясы. Егде және қарт жаста тиімді тамақтану (геродиететика) Геродиетиканың негізгі ұстанымдары болып табылады: -Тағамдық рационның энергетикалық құндылығының нақты энергетикалық шығынға қатаң сәйкес келуі; -Жеңіл қорытылатын қасиеті бар тағамдар мен өнімдерді ас қорыту мүшелерінің сөл бөлу және қимыл функцияларын аздап ынталандыратын өнімдермен үйлесімді пайдалану; -Жас кезеңдегімен салыстырғанда тағамды жеке қабылдауға бөліп, бірқалыпты тамақтану режимін қатаң сақтау; - тамақ витаминге, микроэлементтерге бай болуы керек. -май, қант аз болуы керек(май-тәулігіне 20-25г) -белок көп болуы(1 кг-1г) -кальций тәулігіне 800мг -ащы,тәтті, тұщы, майлы болмауы керек. -қатты тоймау керек, тамақтан соң аздаған қозғалыс дұрыс -тамақты толық шайнап, қорыту. -күніне 4-5 рет тамақтану -сорпа, балық,жұмыртқа,сүт көп беру -калория күнделікті 1200-1600 ккал. Дәрі қабылдау: -дәріге аллергиясын тексеру -қайнаған таза сумен беру -дозасы қалыптыдан төменірек (2/1,3/1) -Бірнеше дәрі қабылдау керек болса, арасына интервал қою. 20-30 минуттан. Бәрін бірге ішуге болмайды. -күтім көрсететін туыстарын үйрету керек. -тамаққа 30-60 минут бұрын ішу керек. -блокаторлар, қабынуға қарсы дәрілер , тырысуға қарсы дәрілер бермеу керек, Ол инфаркт, тыныс тоқтауы, АҚҚ көтерілуіне әкеледі. Фармокалогиялық емес ем: -дене шынықтыру -жаттығу, йога -таза ауада серуендеу -псих жағдайын бақылау -гимнастика -кіші моторлы диагностика -тыныс алу гимнастикасы -ойын терапиясы -ароматерапия -жаяу жүру 8. Қарттар мен Егде жастағы адамдардың тыныс алу органдарының жиі кездесетін ауруларының көріністерінің ерекшеліктері. Пациенттердің жас санатында зертханалық және аспаптық диагностикалауды дайындау және жүргізу ерекшеліктері. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері Егде жастағы адамдарда тыныс алу органдарының ауруларының себептері: 1. Инфекциялар Патогендік бактериялар мен вирустардың ағзаға енуі - әртүрлі жұқпалы аурулардың қоздырғыштары: респираторлық вирустық инфекциялар, тұмау, хламидиоз, пневмококктар, легионеллалар, гемофильді таяқша... 2. Қолайсыз экологиялық жағдай Ірі қалаларда, атмосфераға әртүрлі көмірсутектердің жану өнімдерінің зиянды шығарындылары бар өнеркәсіптік кәсіпорындардың жанында ұзақ өмір сүрген кездегі жинақтаушы теріс әсер 3. Сыртқы аллергендер Аллергиялық зақымдану және тыныс алу органдарының аутоиммунды аурулары әртүрлі өсімдіктердің тозаңдары мен саңырауқұлақ спораларын, жануарлардың жүні мен қалдықтарын, тамақ пен тұрмыстық аллергендерді тудырады... 4. Жаман әдеттер Темекі шегу өкпе мен жоғарғы тыныс жолдарының жағдайына тікелей әсер етеді. Алкогольді теріс пайдалану 5. Басқа аурулар Иммундық және жүрек-тамыр жүйесінің басқа аурулары адамның тыныс алу жүйесінің әртүрлі мүшелерінде патологияның дамуына түрткі болады. Егде жастағы адамдарда тыныс алу жүйесі ауруларының белгілері: * Ентігу алғашқы симптомы-ентігу және оның ауыр түрі - тұншығу. Инспираторлық ентігу кезінде тыныс алу қиын, экспираторлық ентігу кезінде дем шығару қиын. * Жөтел Жөтел құрғақ немесе дымқыл болуы мүмкін, қақырық шығады. Пневмония, ЖРВИ немесе тұмау кезінде жөтел мезгіл-мезгіл пайда болады. Бронхтар мен көмейдің қабынуымен адам үнемі дерлік жөтеледі. * Кеуде немесе тамақ ауруы Ауырсыну әртүрлі қарқындылықта және әртүрлі сипатта болуы мүмкін, бірақ ол әрқашан науқастың тыныс алуында көрінеді. * Гемоптиз(қан түкіру) Көбінесе гемоптиз туберкулезді, қатерлі ісікті немесе өкпенің абсцессін көрсетеді. Бұл қауіпті симптом тыныс алу органдарының ауруларын ғана емес, жүрек ауруларын да көрсетеді. Диагностикаға дайындау: анамнез жинаудан басталады, сұрастыру қалауын, сұрақтарына жауап беру, іс шараны түсіндіру, аллергиясын, осыған дейін боған ауруларын, хирургиялық араласуларын сұрау.Диагностика жүргізуге жағдайы келеді ме тексеру. 9. Жараны және байытуды алғашқы емдеу.. Қарттарда жара кеш жазылады. Әдетте жаралар ағынды сумен жуылады, кір сабын қолдануға болады. Сондай-ақ, сынған жасушалардың қалдықтарын кетіру, қанды тоқтату және жараға түскен бактерияларды жою үшін жараны 3% сутегі асқын тотығының ерітіндісімен емдеу маңызды. Зардап шеккен аймақтың айналасындағы теріні алкогольдік антисептиктермен емдеу керек (йод 5% немесе Алмаз жасылының алкоголь ерітіндісі). Ұзақ уақыт жазылу болғандықтан төсек тартып жатқан науқастарда ойық пайда болуы мүмкін. Ойықтың алдын алу шаралар(орнын ауыстыру, тазалық,гигиена, қан қозғалуы үшін массаж) .Күніне 1-2 рет 2-3 пайыздық спирттік ерітіндімен не брилиант көгімен , йодпен өңдеу. 10. Амбулаториялық және стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету ерекшеліктері. Жүрек-қан тамырлары аурулары ауруларымен егде жастағы және қартайған жастағы аурудың алдын алу және оңалтудың принциптері мен негізгі әдістері. Мейірбикенің рөлі. Егде жаста: Жүрек бұлшықетінің жиырылу қабілеті төмендейді. Жүрек клапандарының жұмысы нашарлайды.Жүрек ритмы жоғалады. -Атеросклероз-симптомдары өте тез , ем жүргізіп, алдын алып үлгермейтін хроникалық ауру. Атеросклероздың факторлары: жоғарғы АҚҚ, холестерин деңгейі жоғарылауы, қант диабеті, семіздік, гиподинамия. Алдын алу осы факторларды жою арқылы жүреді. -Ишемия. Жүрек – қан тамыр жүйесінің ең жиі кездесетін түрі. Ол жүрек қан тамырларының жиырылуы бұзылуынан, жүрек жұмысының төмендеуімен көрінеді. Жүрек бұлшықеті зардап шегеді. Кез келген физикалық қозғалыс, таңғы уақыт жиі көрінеді. АҚҚ өзгермелілігі әсер етеді. -Стенокардия-миокардқа қан аз келуінен болады. Оның себебі: температураның өзгеруі, ылғал ауа, артық тамақтану, артық тамақтану, физ күштеме , майлы тамақ жеу.Емі.гимнастика. дұрыс тамақтану, диета, медикаметозды дәрі терапия. -Миокард инфаркті. Қан түсуі азаюынан болады. Тромб пайда болады. Кеуде тұсы ауырады.Қысатын, ашытатын ауырсыну.Ол қолға мойынға таралады.Тері бозарады.Пульс азаяды.Ауа жетіспеуінен тері көгеріп, ентігу болады.Күніне 3 реттен көп АҚҚ , пульс есептеп, тексеріп отыру.Диета,дәрі қабылдау. Стресс, физ жаттығу болдырмау. -Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі. (СЖЖ) ЭКГ тексеру, диетатерапия, стресс болдырмау, көп қозғалмау, сұйықтық ішу, уайымдаудан зиянды әдеттерден аулақ болу. -Аритмия-жүрек ритмі бұзылуы. 11. Тыныс алу жүйесінің аурулары бар егде жастағы және қартайған науқастардың алдын алу қызметі мен оңалтуының негізгі әдістері және негізгі әдістері. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері 8 сұрақ оқу жарайды. 12. Қанның қант деңгейі деңгейін өлшеу әдістемесі Дені сау адамдардың нормасы (ммоль / л): төменгі шекара (бүкіл қан) - 3, 33; жоғарғы шекара (бүкіл қан) - 5.55; төменгі шек (плазмада) - 3,7; жоғарғы шегі (плазмада) - 6. Глюкометрмен тексереді. Қолымызды жуып, глюкометрді дұрыстығын тексереміз. Спиртті тампонмен иньекция жасау аймағын өңдейміз. Саусақтың ұшын пункция жасаймыз. Сынақ жолғына қан тамшысын салып, оны глюкометрге саламыз. (кейбір құрылғыда керісінше, бірінші сынақ жолғын глюкометрге салып, оған қан тамшысын салынады). Талдау үшін батырманы басыңыз немесе құрылғы автоматты түрде жұмыс істеген жағдайда нәтиже экранда көрсетілетінін күтіңіз. Шамамен 5 секундта. Саусақты спиртті мақтамен басамыз. Нәтижесін жазып аламыз. 13. Қарттар мен Егде жастағы адамдардың жүрек-тамыр жүйесінің ең көп кездесетін аурулары көріністерінің ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Прогрессияның себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Мейірбикенің рөлі. 10 сұрақ оқу. Прогрессия деген даму емеспа вроде? Себебі сол асқындырып алу өзін дұрыс күтпеуі , тұрақсыздық деген-нестабильность, оған именно осы суракта АҚҚ пульстын өзгермелігі жатады. Себебі сол жасы, стресс, ауа райы, тамақтануы. Төтенше жағдайға былай жазуға болады: типооо, қарттардың қабылдауы жай болады. Естуі көруі жай. Сондықтан ТЖ кезінде ситуацияны түсіну талдау қиын. Қиын жағдайда , мысалы тіпті бір қиын жағдай орын алса(туысы өлсе, бомба жарылса дисин, крч сондай бирдене болса) түсініп болуы өзгелерден кейін болады. Сондықтан қасында әрдайым күтуші болу керек. Көмектесетін, түсіндіретін, ашуланбайтын. Ол сосын, бір жаман жаңалық естісе бірден эмоционалды күтпеген жерден бұзылыстар(ступор, психомоторлы қозу) болуы мүмкін. Или ауруларын асқындырып жібереді. 14. Қарттар мен Егде жастағы адамдарда аурудың, стресстің реакцияларының ерекшеліктері Психикалық бұзылыстары: уайым, депрессия, стресс , дисфункциялар т.б оның соңы 25пайызға дейін кезде суицидтік ойға әкеледі. Ұйқы бұзылады. Стрессорлары: Өмірлік мақсаты, міндеті жоғалуы Қарым қатынас құру ортасы азаюы Өмірлік қажеттіліктер бұзылуы(көру жүру есту) Өзін жалғыз сезінуі Науқас болса өзін өзгелерге масыл болдым деп санауы Стресстің алдын алу үшін медбикелер мен туыстары өзін жалғыз сезіндірмеуі керек. Стресс пайда болған болса да ойын аулап, барлығын жасау керек. Сосын, стресс кез келген ауыр ситуацияда, бір хабарды естігенде туындауы мүмкін. Стресс соңы бүкіл ауруларға әкеледі. Соңы ауыр сондықтан уақытылы алдын алып, жою керек. 15. Соққыларға жедел көмек көрсету. Соққы ол- (ушиб) бұл жұмсақ тіндер мен мүшелердің тұтастығын бұзбай жабық жарақаты. Зақымданудың ауырлығына байланысты ол тек теріге, сирек – бұлшықет тініне, жүйке ұштарына, ішкі органдардың құрылымына әсер етуі мүмкін. Ол әдетте ұсақ тамырлар мен капиллярлардың жарылуы аймағында көгеру түрінде жеңіл түрінде көрінеді. Егер өмірлік маңызды органдар – бас, омыртқа, бауыр, өкпе, бүйрек зақымдалса, ол өмірге қауіп төндіретін ауыр патологияларға әкелуі мүмкін. Көгеру, ауырсыну, ісіну, қызару, органның функциясы қызметі бұзылуына әкеледі. 4 дәрежесі бар, оларға байланысты қалпына келтіру үшін белгілі бір шаралар қабылдау керек: -Бірінші дәреже: тері зақымдалмаған немесе аздап зақымдалған (сызаттар), көгеру түрінде аздап ісіну мүмкін. Мұндай көгеру 2-3 күн ішінде өздігінен өтеді. -Екінші дәреже: тіндердің айқын ісінуі бар бұлшықеттердің жеңіл зақымдануы бар. қатты қызаруы, тамырлардың жыртылуы уақыт өте келе айқын гематоманы құрайды. -Үшінші дәреже: бұлшықеттер мен тамырлардың жыртылуымен, іргелес құрылымдардың – сіңірлердің, буындардың, сүйектердің, жүйке ұштарының зақымдалуымен терең . -Төртінші дәреже: ауыр жарақат жақын органдардың қызметін бұзады, бұл көру қабілетінің жоғалуына, мидың дұрыс жұмыс істемеуіне, аяқ-қолдың иммобилизациясына, бүйрек патологиясына және т. б. Факторы: физ жүктеме, құлау, авария, спорт т.б қарттарда жиі құлау. Сүйек әлсіздігінен болады. Емі: обезбаливающий беру, салқын басу, иммобилизация, антисептикпен өңдеу . Көгерген, соғылған жерге салқын мата не қысатын таңғыш қойылады. Салқын зат мұз басады. Егер соққы бар жерде ауыр жарақат болмаса салқын басу керек емес. Ол ауыр жарақатқа йод жағады. Ондай кезде демалу керек. Толық төсектік режим. Артық қозалмаған дұрыс. 16. Егде жастағы және қартайған жастағы ас қорыту жүйесінің жиі кездесетін ауруларының көріністерінің ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Прогрессияның себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Ас қорыту міні , потом ана сұрақтары 13 суракты оку жарайды. Тусиникси сурак. Егде және қарт жаста асқорыту мүшелері ауруларының сипаты адамның жасына сәйкес анатомия—физиологиялық ерекшелігіне байланысты барынша өзгереді. -Ауыз қуысы: сілекей бездерінің инволюциясы дамиды, шайнау аппараты өзгереді. -Өңеш: шырышты қабаты атрофияланады, перистальтикасы төмендейді, жиі дискинезия дамиды. -Асқазан: секреторлы және ферментті белсенділігі төмендейді, қозғалыс белсенділігі баяулайды. -Бауыр: гепатоциттер саны азаяды, олардың регенерация үрдісі тежеледі, бауырдың функциональды белсенділігі төмендейді. Билирубин деңгейінің төмендеуі, өт қышқылы және фосфолипидтер мен холестериннің жоғарлауы байқалады. диспепсиялық бұзылыстар байқалады. -Ұйқы безі: жасы ұлғая келе тіндердің атрофиялануы сыртқы секреторлы қызметінің төмендеп, қуыстық және мембраналық ас қорытуды баяулатады. -Ішек: шырышты қабаттың көлемі кішірейеді. Гипоталамус, гипофиз және қалқанша безінің жасы ұлғая келе өзгеруі болады. Ащы және тоқ ішектердің қозғалыс белсенділігі төмендейді, ішек микрофлорасының құрамы өзгереді, ішек диспепсиясының көрінісі күшейеді. Статистикалық мәліметтер бойынша еңбекке жарамды тұрғындардың 50% созылмалы гастритпен сырқаттанады, ал жасы 60-тан асқан адамдарды бұл ауру 100%-ға жақындайды. Егде және қарт жастағы адамдарды созылмалы гастрит жеке ауру түрінде болмайды, көбінесе асқазан он екі елі ішек аймағындағы аурулармен, созылмалы панкреатитпен, ЖИА, қантты диабетпен қосарланады. Функционалды диспепсия-бұл диспепсия белгілерін түсіндіре алатын органикалық патология болмаған кезде іштің жоғарғы бөлігіндегі тұрақты немесе қайталанатын ауырсыну немесе ыңғайсыздық (эпигастрий). Ыңғайсыздыққа жалған қанықтылық, кебулер, кейде жүрек айну, кекіру сияқты белгілер жатады. 17. Амбулаторлық және стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету ерекшеліктері. Зәр шығару жүйесінің аурулары бар егде жастағы және қартайған жастағы адамдардың алдын алу мен оңалтуының принциптері мен негізгі әдістері. Мейірбикенің рөлі. Үлкен дәретті қалыпқа келтіру үшін біріншіден, диетаны түзету қажет. Науқасқа таңертең аш қарынға ½ стақан қайнатылған салқын су, айран бері-леді. Мейірбике пациентке қызылшадан, сәбізден, пісірілген алма, картоптың орнына бұқтырылған көкөністер, қарақұмық ботқасын қабылдау керектігі туралы кеңес беруі қажет. Тамақ рационында жемістер мен көкөністер мөл-шері көп болуы тиіс. Құрғақ көкөністерді – кептірілген өрік, қара өрік, мейіз қолдану іштің жүруіне оң нәтиже береді. Оларды ыстық суға батыру керек, егер науқастың шайнауы қиын болса ет тартқыштың көмегімен үгіту қажет. Іш қату ұзаққа созылса мейірбике дәрігердің тағайындауымен науқасқа тазалау клизмасын жүргізеді. (тазалау, гипертониялық, майлы және т.б.). Жиі энурез-зәр ұстамау кездеседі. Сондықтан мейірбике науқастарға түнде зәр шығаруға жиі бармау үшін кешкі сағат 18.00-19.00 кейін сұйықтық ішпеу керектігін түсін-діру қажет, ал кешкісін төсегінің қасына судно немесе зәр қабылдайтын ыдыс қоюы тиіс. егде және қарт жастағы науқастарда қуық сфинктерінің жеткіліксіздігі салдарынан зәрді ұстай алмау, энурездің негізгі түрі ретінде байқалады. Зәрді толық ұстай алмау сфинктер қызметінің толық жойылуына байқалады. Бұл кезде науқаста зәрдің біртіндеп ағуы болады. Зәрді ұстай алмау кезінде мейірбике әр бір зәрге отырған сайын науқаста жуындырып оның ішкі киімін ауыстыру керек. Науқастың туыстарына ересек адамдарға арналған памперс әкелуін айту керек. зәрді ұстай алмау кезінде сұйықтықты шектеу керек. Тамақты аз мөлшерден жиі қабылдау керек, қабылдайтын тамақ жеңіл сіңетін болғаны дұрыс. Судно, зәр қабылдағыш ыдыстардағы зәрді канализацияға төгер алдында міндетті түрде дезинфекциялау қажет. 18. Ситуациялық тапсырма. Че за???? 19. Қарттар кезіндегі зәр шығару жүйесінің ауруларының ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Прогрессияның себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Мейірбикенің рөлі. 17 сурак оку + Қартаю барысында зәр шығару жүйесінде болатын өзгерістер: -бүйректің жұмыс клеткаларының нефрондардың саны азаяды (қарт адамдар барлық нефрондарының жартысынан айырылады); -Жастық (возрастной) нефросклероз пайда болады; -бүйректің «шығару» функциясы төмендейді; -Диурез, яғни, несептің тәуліктік мөлшері азаяды (8090 жастағы қарттарда диурездің мөлшері жас адамның диурезінің жартысына тең болады) -Несеп жоғары концентрацияда, өте азмөлшерде бөлінеді; -Дәрі-дәрмектер организмнен өте нашар шығарылады, сондықтан препараттардан улану (передозировка) болуы мүмкін; -Қуықтың қабырғасы қалыңдайды, ал сыйымдылығы мен созылғыштығы азаяды; -Дәретке отырғысу келу жиілігі артады; -Қуық сфинктерінің функциясының бұзылуы салдарынан несеп «ағып кетеді» (қуыққа несеп толғанда оны ұстай алмайды ); -Зәр шығару рефлекстерін бақылайтын жоғарыжүйке орталығының функциялары төмендегендіктен, қарт адамдар қуығы несепке толғанда «шыдай алмайды». Қарттық жаста бүйректің ең көп кездесетін ауруларына жатады: Созылмалы пиелонефрит; Цистит; Уретрит; Простатит; Уролитиаз (несеп-тас ауруы); Гломерулонефрит. -Созылмалы пиелонефрит – бүйректің қуыстық жүйесінің басым зақымдануымен сипатталатын созылмалы инфекциялық қабыну үдерісі. Пиелонефриттің дамуында негізгі роль атқаратын қоздырғыштар: 1. Ішектік аутоинфекция; 2. экзоинфекция; 3. бактериялардың бір түрлері және микоплазмалар. Негізінде, созылмалы пиелонефриттің көрінісінде басты орын алатын келесі синдромдар: несептік, поллакиуриялық, интоксикациялық, ал өзге синдромдар – анемиялық, гипертониялық және бүйрек шамасыздығы жүре пайда болады. -Цистит (лат. cyctіtіs; грек. kystіs — қуық және іtіs — қабыну) — қуықтың өте жиі кездесетін қабынуы. циститпен ер адамдар да, әсіресе әйелдер жиі ауырады. Аурудың қоздырушылары: ішек таяқшасы, протей, стафилококк, т.б. инфекциялар. Бұлар қуыққа гематогендік жолмен организмдегі қабыну ошағынан немесе сырттан уретра (үрпі түтігі) арқылы жыныс мүшелерінен енеді. Аурудың дамуына қуыққа салқын тигізу, іш қату және ысталған, сүрленген тағамдарды көп жеу, т.б. әсер етеді. Циститтің екі түрі ажыратылады. Циститтің жедел түрінде адам кіші дәретке жиі барады, зәр сындырғанда қуықтың тұсы, сегізкөз сыздап ауырады. Науқастың дене температурасы көтерілмейді. Несепті талдаудан өткізгенде, оның құрамынан лейкоцит, эротрицит және белоктың бар екені анықталады. Аурудың жедел түрінде дәрігердің тағайындаған емін уақытымен, дұрыс қабылдап, дерттің созылмалы түріне ауысып кетпеуіне күш салу керек. Науқас осының бәрін орындаса, аурудан жазылып кетеді. Циститтің созылмалы түрі қуық ісігі, простатит, уретрит, т.б. аурулардың салдарынан дамиды. -Уретрит - несеп түтігінің қабынуы. Ер адамдарда, көбінесе, несеп түтігінің қабынуы, әйелдерде қуық пен бүйрек қабынуы жиі кездеседі..Жыныс мүшесінің тазалығын сақтамағаннан болады.Белгілері: зәр жібергенде ауырсыну және іріңді сұйықтықтың білінуі,қызаруы,қышуы. -Простатит – қуық асты безінің (простата) қабынуы. Ол ер адамдар арасында жиі кездесетін урологиялық кесел. Дерт 30-дан асқан еркектерде пайда бола бастайды. Соңғы кездері простатиттің "жасаруы” байқалады.30 жастан соң еркектердің 30%-і, 40 жастан соң 40%-і, 50 жастан соң 50%-і және с.с. простатиттен жапа шегеді деп есептеледі. 20. Қарттар мен егде жастағы адамдардың қазіргі заман жіктелуі, адамның биологиялық жасын анықтаудың негізгі әдістері, ерте қартаю факторы 1 суракко 21. Қарттар кезіндегі эндокриндік жүйе ауруларының ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Өршеу сатыларының себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Мейірбикенің рөлі. Эндокриндік жүйе — ағзаның гуморальды реттелуінде маңызды рөл атқарады. Бұл жерде гуморальды реттелу дегеніміз — қанның құрамындағы гормондар және минералдық заттардың әсерлері арқылы организм қызметінің реттелуі. Гипотиреоз шамамен 15% қарттарда кездеседі.Гормондардың саны азаюы. Ал қарама қарсы гормон көбеюі Гипертиреоз да қарттарда кездеседі. Себебі, инфекциялар, стресстер. Осындай жиі кездесетін ауру , қант диабеті. Инсулинге тәуелсіз көбіне жастада, инсулинге тәуелсіз көбіне қарттарда. Ол соңы көру бұзылуына, жүрмеуге , тіпті өлімге де әкеледі. 3 орында өлім себептерінен. Дұрыс тамақтану, инсулин тексеріп отыру, фрукты жеу, су ішу тұрақты СӨС. Гормональды өзгерістер болады. Менопауза барлығы жатады. 22. Кешенді зерттеудің ерекшеліктері. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері. Кешенді—комплексное-значит, толық зерттеу қарттарды. Егде жастағы адамдарды медициналық тексеру медицина тарихындағы ерекше тарау болып табылады. Гериатриялық медицина өте нәзік ғылым, оның міндеті-егде жастағы адамның физикалық жағдайын қалыпты ұстау, оның психикалық денсаулығына қамқорлық жасау, бұл егде жастағы науқастың әлеуметтік әл-ауқатына тікелей байланысты. Анамнез жинаудан басталады. Анамнез жинау бастапқы жақта бар жаздым. Сосын этика деонтология ережелерін сақтау керек. Тамақтануын , дәрі қабылдауын, психикалық денсаулығын тексеріп , опросник жаса сұрастыру әдісі арқылы тексереді. Санасын анықтайды. Визуалды қарап тексеру. Терсінде түрлі ойықтар, көгерулер тб болмауы үшін. Антропометриялық тексерулер. Салмағы бойы пульс АҚҚ бәрін тексеруі керек.Тері жамылғысын тексеру керек. Сүйектерін, естуін көруін тексеру.Қозғалысын, рефлекстерін тексеру. Медбикенің міндеті дайындау, тексеру, науқасқа түсіндіру , байыппен жүргізу. 23. Парентеральды инъекция әдісі. Парентеральді енгізу- дәрі дәрмекті егу арқылы (тері астына,ішіне,тамырға, бқлшықетке) жүргізілетін иньекция түрі. Сыртқы енгізу әдісі. Ал, ауыз арқылы ішсе дәріні ол –ішкі енгізу энтеральді болады. -Тері ішіне - 1 мл, 15 мм иненің ұзындығымен диаметрі 0,4 мм туберкулинді шприц. -Тері астына – 1-2 мл, кейде 5 мл, иненің ұзындығы 20 мм диаметрі 0,4-0,6 мм шприц. -Бұлшық ет арасына 1-10 мл,60,80мм иненің ұзындығымен 0,8мм диаметрлі шприц (5 саусақ конюляга, 2 саусақ поршень , 1-3-4 саусақ цилиндр қою керек.90 градуспен енгізіп, тері сыртын 0,5 кем қалдырмау. -Көк тамырға- 10-20 мл, 40 мм иненің ұзындығымен 0,8 мм диаметрлі шприц. 2 саусақ конюля, 5 саусақ поршень, 3-4-1 саусақ цилиндр. 24. Қарттар кезіндегі қан аурулары мен гемостаздың даму ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Өршеу сатыларының себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Мейірбикенің рөлі. Гемостаз - деп қан тамырлары қабырғаларының бүтіндігін сақтауға, тамыр сыртына қан кетуді тоқтатуға, сол арқылы қансыраудан сақтандыруға және айналымдағы қанды тамыр ішінде сұйық күйінде ұстап тұруға бағытталған организмнің гомеостаздық тетіктерін айтады. Ондай ауруларына: анемия- эритроцит төмендеуі қанда жатады.Белгілеріне :әлсіздік бас айналуы, көз қарауытуы жатады. 60 жастан асқандарда жиілігі 90,3 пайыз. Крч блмим , телефоннан карау керек, көп слишком . И полный бред. Тақа телефон ұстай алмасақ: қарттарда осындай аурулар болса дұрыс тамақтану, СӨС, стресс болдырмау т.б жатады. Уақытыл ЭКГ, қан анализі тапсыру . Тексеріп отыру. Әлсіздік бас айналудан құлауы мүмкін соны қарау керек. Жарақат болмауы үшін. Уақытылы дәрі тамақтанса норм бәрі. Егер қарамай асқынса рак кровиге шиин барып олип кетедіго крч. 25. Қарттар мен қарттық жастағы ас қорыту жүйесінің жиі кездесетін ауруларының көріністері. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері 16 сурак 26. Сүт бездерінің саңылауларын тексеріңіз. Амандасу, іс-әрекет мақсатын түсіндіру. – Симметриялылығын тексеріп , қолдары түсіріліп және көтерілген жағдайда да бір қалыпты болуы керек. - сүт бездерінің тері бетіндегі өзгерістері – ісік, қызаруы, «лимон қабығы» эффектісі, ісік және төмен түсулер байқалуы. Содан кейін, екі қолын желкесіне қойып, сүт бездерінің төменгі жағына аса жоғары мән бере отырып, тексеру жүргізу керек. Пальпациялап тексереді. Дуктография- Сүт безінің түтіктеріне контрастты затты енгізумен рентгендік зерттеу әдісі. Зерттеу көрсеткіші пальпаторлық анықталмайтын ісікпен емізіктен қанды, сирек – серозды бөліністер бөлінеді. 65 жастан асқан әйелдерде бұл қатерлі ісіктің пайда болу қаупі осы жасқа дейінгілерге қарағанда 6 есе жоғары. Скринингтен сүт безі обырын тексереді. 27. Қарттар кезіндегі тірек-қимыл аппаратының ауруларының ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Өршеу сатыларының себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Буындардың зақымдануы қабынумен (ревматоидты артрит, реактивті артриттер және т.б.), алмасу-дистрофиялық (остеопороз, остеоартоз, подагра), екінші ретті (жарақаттан кейін, қатерлі аурулар кезінде – ісік, гемобластоздар және т.б.) және эндокриндік аурулар салдарынан (қантты диабет, гипофизді-бүйрек үсті безі жүйесінің, қалқанша және қалқанша маңы безінің аурулар) болады. Қартаю кезеңінде бұлшықет масссасының көлемі азаяды, бұлшықеттердің жиырылу қабілеттілігі нашарлап, семіп босайды. Сүйектерде минералды заттар мен сүйектің салмағы азайып, сынғыш келеді. Буын шеміршегінің дегенерациясы күшейіп, сіңірлер мен буын қалталарына кальций тұздары (кальциноз) жиналады. -Остеопороз («кеуекті сүйек») – сүйек салмағының азаюымен және сүйек тінінің микроархитектоникасының бұзылысымен сипатталып, сүйектің морттығына әкеледі де сыну қаупін жоғарлатады. Сүйектің жиі кездесетін сынықтарына білектің дистальді бөлігінің, сан сүйегінің проксимальді бөлімінің (мойнының, ұршық үсті аймағының) және омыртқаның (омыртқа-ның денесі) жатады. Остеопароз әлеуметтік жағынан тек жүрек қантамыр, ісік аурулары және қантты диабеттен кейін орын алады және әрбір екінші әйелге және 50-ден асқан әрбір үшінші ер адамға қауіп төндіреді. Бұл ауру 61-70 жас арасында 40-66% және 71-89 жас арасында – әйел адамдарда 70-90% диагностика-ланады. -Подагра- артриттің ауыр түрі. Буын ісініп, тері қызарады. Аяқ табан. Емі: дәрі-су ішу-курорттық ем-физиоем-массаж-2-3л су-суық басу. Болмайды: балық-ет-ішімдік. 6 диеталық стол беріледі. -Остеохандроз-40-80пайыз адам аз қимылдаудан тамақтану бұзылуынан ауырады. Ауыр көтеру, семіздік асқындырады. Күтм керек. Белгілері-бел ауруы, жүктемеде ауырсыну, емдемесе грыжа . емі басында гимнастика потом аурухнда жатып физиоем қабылдау керек. -Остеоартроз-үдемелі ауру. Себебі—артық салмақ-45 жастан жоғары жас-ҚД-жүктеме-жарақат-туа біткен(ген). Көбіне 60 жастан жоғары жиілейді. Буын зақымдануы тозуы болады. Туа біткен жүре пайда болған деген түрлері бар. Емі физиоем –жергілікті қыздыру(балшық,парафин,гель науз, компресс) 28. Дәрілік және дәрілік емес емдеу принциптері. Негізгі қажеттіліктер, олардың бұзылу себептері және жүйке жүйесінің аурулары бар қарттар мен қарттар проблемалары. Мейірбикенің рөлі. Екі ем түрі бар 1шісі дәрілік – манагы дәрі беру туралы айтуга болады. Бас жағында бар. Дәрі беру өзі 2 тури парентеральді және энтеральді . олда бар. 2 шісі- дәрілік емес. Оған гимнастика парафинмен балшықпен қыздыру, ыстық ванна, дене шынықтыру, жаттығу , массаж т.б жатады. 29. Ситуациялық тапсырма ??? 30. Қарттар кезіндегі жүйке жүйесінің ауруларының ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Өршеу сатыларының себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Мейірбикенің рөлі. Ой емае , картайгасын память жогалат, есте сақтау азаяды, миынын памятьы жогалып кетет. деменция- (лат. dementia - алжығандық) Ой өрісінің әлсіздігімен, бұрын алған білімді жоғалтып, жаңа білім алуға деген қиындықтармен, жалпы психиканың нашарлығы, тәртіптің өзгеруімен бейнеленетін психиканың терең де қайтарылмас зақымы. Альцгеймер ауруы-45 пайыз кезде себебі есінен адасудын. Деменциянын бир тури. Манагы стресс ,депрессия , шаршау, жалғыздық, есін жоғалуы барин айта берик. Крч , еще еси ауыскан осындай кезде стрессте медсестра не истит соны жазсак жарайт. Норм. 31. Ауызша (вербальный) және ауызша емес(невербальный) қарым-қатынас, ақпарат жинау ерекшеліктері. Науқас және отбасылық мәселелер. Мейірбикенің рөлі. Білемізго еще жогарыда бар барин коса салармыз 32. Тозаңдатқышты (небулайзер) қолданудың ережелері мен техникасын айтыңыз. -Пациентке небулайзерді қолдану көрсеткіштерін түсіндіру. -Ауыстырмалы токтың адаптерін компрессерге қосу. -Небулайзердің камерасынан еріндік пен заглушканы алып шығу. Небулайзер камерасының қақпағын дәрілік заттарға арлаған резервуардан шешу. Дәрілік заттарға арналған резервуардан отбойникті шешу. -Қажетті көлемдегі дәрілік затты дәрілік затқа арналған резервуарға құю. Отбойникті орналастыру және небулайзер камерасының қақпағын қайтадан дәрілік затқа арналған резервуарға кидіру. -Қажетті ингаляциялық насадканы бекіту (загубник, ересектерге арналған маска, мұрынға арналған насадкалар.) Ауа – сулық түтікшені бекіту. -Небулайзерді 45 градустан аспайтындай бұрышпен ұстау. -Аппараттың қосу / өшіру кнопкасына басу. Емдеу сеансы аяқталған соң желіні өшіру. Аспапты электр көзінен ажырату. -Ауа – мұрындық түтікшеде конденсат және ылғал жоғына көз жеткізу. -Небулайзер камерасының бөлшектерін тазалау және оларды емдеу сеансы аяқталған соң таза сумен жуу. Қажет жағдайда небулайзер камерасының құрама бөлшектерін залалсыздандыру. -Науқасқа бақылау сұрақтарын қою. Науқастан небулайзерді қолдану әдістерін көрсетуді сұрау. 33. Қарттар мен егде жастағы адамдарға психологиялық оңалту. Гериатриялық науқастарға үйде күтім жасау принциптері. 30 сурак. Крч псих оналтуга стрестен арытлу ушин туыстарымен кездестиру , достар табу дей берик. Карым катынас куру. Сойлесу, ойын аркылы ойын аулау тб. 34. Егде жастағы және қарт жастағы аурудың физикалық, психикалық, әлеуметтік және рухани реакцияларының негізгі көріністері. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері Физ реакция төмен, псих реакция тоже жетуі киын жеткесин стресс тб алуы мүмкін , ауыр нарсени бирден айтпау керек сдохнет инфаркт алып, жай тусиндиру керек. Алеуметтик рухани опять же томен , вообщем тусинип болмайды тукти. 35. Альцгеймер ауруы. Аурудың сатысы. Демменің белгілерін арттыратын факторлар. Альцгеймер- деменцияның бір т.рі. Ес жоғалу психологиялық ауруы. Жиі қарттарда. Альцгеймер ауруы — деменцияның ең кең тараған түрі, 1906 жылы неміс психиатры Алоис Альцгеймер тарапынан сипатталған нейрогенеративті сырқат. Әдетте 65 жастан асқан адамдарда көбірек кездеседі. Жасы ұлғая келе кейбір адамдар ұмытшақ бола бастайды. Қартая келе тіпті бала сияқты болып кететіндер де кездеседі. Қариялардағы бұл құбылысты біз «алжыды» деп жатамыз. Ал медицинада ол Альцгеймер ауруы деп аталады. 1 саты- кішігірім ауытқулар, ауру басталу кезеңі. Есте сатау иындайды.шешім қабылдау қиындайды 2саты- прогрессия сатысы.амнезия болып, есте сақтау мүлде нашарлап, өткен кез есіне түседі, адамдарды танымай бастайды.Уақыттық дезорентация. Негізгі қажеттіліктер(тамақтану,киіну)бұзылмайды. 3 саты-дамыған кезеңі.Айқын сатысы.мазасыздық , өзін ұмыту басталады. Ештеңе істей алмай ұалады. Бәрін ұмытып ұалады. Тііпті қасық ұстауды. 36. Қарттар мен егде жастағы қазіргі заман жіктелуі, адамның биологиялық жасын анықтаудың негізгі әдістері, ерте қартаю факторы Тоже бар сурак 3-4 рет келди 37. Қартаю кезіндегі жарақаттардың ерекшеліктері. Пациенттер мен отбасылардың проблемалары. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері Барго мынау 27-15 сурак косып айту керек. 38. Гекриатрия клиникалық пән ретінде. Этика және деонтология мәселелері. Тақырыптың аймақтық ерекшелігі 1 сурак жарайт Геронтология - бұл пән адамның қартаю заңдылығы мен физиологиясын оқытады. 39. Науқасқа ЭКГ іске қосыңыз «ЭКГ түсіру » стандарты. 1. Науқасты белдікке дейін шешіндіріп,балтырларын да киімдерінен босату. 2. Науқасты кушеткаға шалқасынан жатқызу. 3. Білектерін және балтырларының төменгі тұстарын ылғалдандыратын гелмен сүрту. 4. Ылғалданған теріге бекітетін қысқыштар арқылы электродтардың металл пластинкаларын қою. 5. Электродтардың металл пластинкаларын бекіту реті: • Оң қолға – қызыл электрод • Сол қолға – сары электрод • Сол аяққа – жасыл электрод • Оң аяққа – қара электрод 6. Кеуденің электродтар қойылатын тұстарына ылғалдандыратын гелді сүрту. 7. Науқастың кеудесіне электродтарды 6 позицияда резеңке сорғыштар жәрдемімен бекіту: - IV қабырға аралығы төстің оң қыры - IV қабырға аралығы төстің сол қыры - IV- V қабырға аралығы сол төс маңы сызығы - V қабырға аралығы бұғана орта сызығы - V қабырға аралығы сол қолтық алды сызығы - V қабырға аралығы сол қолтық орта сызығы 8. ЭКГ аппаратын қосып, «жүргізу» тетігін басу арқылы ЭКГ жазу ( әр тіркемеде үш жүрек комплексінен кем жазылмауы тиіс). 9. 12 тіркемеде ЭКГ –ны жазып болғаннан кейін аппаратты ажырату. Науқастың денесіндегі электродтарды алу. 10. ЭКГ таспасына науқастың аты-жөні, жасы, ЭКГ түсірілген күні жазылады. 40. Ауызша (вербальный) және ауызша емес (невербальный) қарым-қатынас, ақпарат жинау ерекшеліктері. Науқас және отбасылық мәселелер. Мейірбике ісі қызметінің міндеттері. Бар жогарыда 41. Қартаю кезіндегі қан аурулары мен гемостаздың даму ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Өршеу сатыларының себептері, тұрақсыздық. Төтенше жағдайлар, олардың көріністерінің ерекшеліктері. Тәуекел топтары нашарлауы, асқыну мен төтенше жағдайлардың даму қаупіне ұшырайды. Мейірбикенің рөлі. 24 сурак 42. Соққыларға жедел көмек көрсету. 15 сурак 43. Қарттар мен егде адамдарда аурудың физикалық, психикалық, әлеуметтік және рухани реакцияларының негізгі көріністері. Науқастардың және отбасылардың проблемалары. Мейірбикенің рөлі. Қартаю кезінде адамдарда болатын физикалық реакцияның негізгі көріністері: - Тіннің серпімді талшықтарының және су мөлшерінің азаюынан тері жұқарып, қатпарланып әжім пайда бола бастайды. - Шаш ағарып, сирейді, - Көздің көруі, құлақ естуі нашарлайды, тіс түсе бастайды. - Организмде дәнекер тіндердің өзгереді. Осыдан өкпеде, бауырда, жүректе, т.б. ішкі органдарда олардың атқаратын жұмысының бұзылуына әкелетін беріштенулер дамиды. Жара мен сүйек сынықтарының бітуі жастарға қарағанда баяу жүреді. - Адамның жүйке жүйесінде, ішкі секреция бездерінде, иммундық, жүрек-қан тамырлар жүйелерінде елеулі өзгерістер байқалады. Жүйке жүйесінің өзгерістерінен шартты және шартсыз рефлекстер әлсірейді, есте сақтау қабілеті бұзылады. - Жыныс, қалқанша, ұйқы бездерінің, гипофиздің, бүйрек үсті бездерінің, айырша бездің гормон өндіру қабілеттілігі төмендейді. - Жүректің жиырылу күші кемиді, қан айналу көлемі азаяды. Қартаю кезінде адамдарда болатын психикалық реакцияның негізгі көріністері: -Шизофрения -Эпилепсия -Симптоматикалық және органикалық психоздар - Альцгеймер ауруындағы деменция: -Альцгеймер ауруы кезіндегі деменция ерте басталуымен. 65 жасқа дейін басталған Альцгеймер ауруы кезіндегі деменция салыстырмалы түрде тез дамиды және жоғарғы қыртыс функцияларының әртүрлі айқын бұзылыстарымен сипатталады. - Кеш басталған Альцгеймер ауруындағы деменция. 65 жастан кейін (әдетте 70 жаста және одан кейін) басталған Альцгеймер ауруындағы деменция баяу дамиды және негізгі симптом ретінде есте сақтаудың ауыр бұзылуымен сипатталады. -Көңіл-күйдің органикалық бұзылыстары (аффективті) Көңіл-күйдің немесе аффекттің өзгеруімен сипатталатын, әдетте жалпы белсенділік деңгейінің өзгеруімен, депрессиямен, гипоманиямен, маниямен немесе биполярлық күйлермен бірге жүретін, бірақ органикалық аурудың нәтижесінде пайда болатын бұзылулар. - Органикалық эмоционалды тұрақсыз (астениялық) бұзылыс Эмоционалды мазасыздықпен немесе тұрақсыздықпен, шаршаумен, көптеген жағымсыз физикалық сезімдермен (мысалы, бас айналу) және ауырсынумен сипатталатын, бірақ органикалық бұзылулардан туындайтын бұзылыс. -Неврастения. Шағымдар тән: физикалық әлсіздік және ең аз күш түскеннен кейін де шаршау, бас айналу, қарқынды бас ауруы және жалпы тұрақсыздық сезімі. Психикалық және физикалық қабілеттерінің төмендеуіне алаңдаушылық, ашуланшақтық, ләззат алу қабілетінің жоғалуы және жеңіл депрессия мен алаңдаушылық. Ұйқының ерте және орта фазаларында жиі бұзылады, бірақ ұйқышылдық та айқын болуы мүмкін. Шаршау синдромы. Қартаю кезінде адамдарда болатын әлеуметтік реакцияның негізгі көріністері: Әлеуметтік қартаю қарт адамдар үшін қоғамдық игіліктердің қолжетімділігінің төмендеуімен көрінеді. Айта кету керек, жұмыс берушілер егде жастағы адамдарды жұмысқа алуға өте құлықсыз, кейде бұл жас әлеуетті қызметкерлер тізімінен алынып тасталады. Сондай-ақ, осы санаттағы адамдардың хоббиі мен рекреациялық мүмкіндіктерінің жиынтығы өте шектеулі. Біздің елде бұл саяжайлық-курорттық демалыс нұсқасы, бірақ қаржылық мүмкіндіктер әрқашан оны жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді. Әрине, егде жастағы адамдар денсаулығына байланысты жұмыс істемеуі мүмкін, бірақ олар өзіне және хоббиі мен жақындарына көбірек уақыт бөле алады. Олар өз тәжірибесімен бөлісе алады, өзін-өзі таныта алады және т.б. Дегенмен, қоғам бұл мүмкіндіктерге әлі қызығушылық танытпайды. Отбасындағы егде жастағы адамдардың проблемасы. Егде жастағы адам бұрынғыдай қуатқа, күшке ие болмайды, стресске шыдамайды, жиі ауырады, ерекше тамақтануды, өзін-өзі күтуді қажет етеді. Үлкендердің отбасылық өмірге қатысуы оны бақытты етті. Жалғыздық: Егде жастағы адамдар арасында ерлерге қарағанда әйелдер көп. Олар әсіресе егде жастағы топтарда басым. Бұл әйелдердің ұзақ өмір сүруіне және ішінара ерлердің ертерек қайтыс болуына байланысты. Сонымен қатар балаларының қарай алмауынан немесе қарттар үйіне апарып тастауы. Соның салдарынан бізде бойдақ еркектерге қарағанда бойдақ әйелдер көп. Сонымен қатар, ер адамдар әйелінен (жесірінен) айырылып, әлдеқайда оңай үйленетінін және әдетте, өзінен кіші әйелді алатынын атап өткен жөн. Сондықтан егде жастағы жесірлердің қайта тұрмысқа шығуы әлдеқайда аз. Қарт және қарт адамдардың психологиялық ерекшеліктері, сондай-ақ мұндай адамдармен жұмыс істеудегі медбикенің рөлі: 1) қарт адамның психологиялық портретін жасау; 2) қарт адамның ағзасындағы жасқа байланысты проблемалардың ауқымын анықтау; 3) қарттар мен қарт адамдарға медбике күтімінің ерекшеліктерін қарастыру; 4) егде жастағы адамдардың жалғыздық сезімін және әлеуметтік бейімделу деңгейін анықтау; 5) егде жастағы адамдардың жетекші тұлғалық акцентуацияларын, темперамент типін және өзіне деген көзқарас ерекшеліктерін анықтау; 6) жалғыздықты сезіну дәрежесі мен әлеуметтік бейімделу деңгейі, тұлғаның жетекші акцентуациялары, темперамент типі және егде жастағы адамдардың субъектілеріндегі өзіндік қатынас ерекшеліктері арасындағы байланыстың бар немесе жоқтығын анықтау. 7) қарттар мен қарт адамдарға көрсетілетін мейірбикелік қызметтердің сапасын арттыру бойынша ұсыны 44. Тамақтанудың негізгі принциптері, дәрілік терапия, егде жастағы және қартайған жастағы науқастарды емдеу және оңалтудың фармакологиялық емес әдістері. Мейірбикенің қызмет көрсету міндеті. 7 сурак 44. Медициналық манипуляцияларды түсіндіру үшін қарым-қатынас дағдыларын бағалау 1-қадам. Бастапқы байланыс орнатыңыз Науқаспен амандасу өзіңді таныстыр 2-қадам. Алдағы медициналық манипуляция туралы хабарлаңыз Процедураны кім және қандай мақсатпен тағайындағанын хабарлау; Процедура қашан және қайда орындалады, процедураның ұзақтығы қандай; Көз контактісін жасаңыз. Қадам 3. Науқастың алдағы медициналық манипуляция туралы хабардар болу деңгейін біліңіз Осыған ұқсас процедуралар бұрын тағайындалған болса; Әңгімелесу кезінде науқастың процедураға дайындық дәрежесін нақтылаңыз. Қадам 4. Медициналық манипуляцияны жүргізу тәртібін түсіндіріңіз; емделушіні процедураның қажеттілігіне және оның қауіпсіздігіне сендіру Процедура қалай жүзеге асырылады; Процедура кезінде науқастың мүмкін болатын жағдайы туралы айтыңыз және бұл жағдайда өзін қалай ұстау керектігін ұсыныңыз; Процедураның реттілігін және манипуляция кезінде өзін қалай ұстау керектігін түсіндіріңіз; Процедураның қажеттілігі мен қауіпсіздігін түсіндіріңіз. Қадам 5. Науқастың процедурадан өтуге дайын екеніне көз жеткізіңіз. Алдағы процедураға қатысты сұрақтарыңыз бар-жоғын сұраңыз; Туындаған сұрақтарға дұрыс жауап беру; Пациенттен алынған ақпаратты қысқаша қайталауды сұраңыз; Қиын болса, процедураның негізгі тармақтарын қайта түсіндіріңіз; 6-қадам. Қайырымды психологиялық байланыс жасаңыз Сабырлы мінез-құлық, қолайлы нәтижеге сенімділік, достық және қонақжай қарым-қатынас. Қадам 7. Қарым-қатынастың оңтайлы вербалды емес және вербалды белгілерін қолданыңыз Сабырлы дауыс ырғағы, дене позициясы, тегіс қимылдар, мақұлдау / симпатия белгілері. 9. Ақпаратты көрсетудің анықтығы Сауаттылық, жүйелілік, сөйлеу логикасы; Күрделі медициналық терминдерді қолданудан, екіұштылық пен түсініксіздіктен аулақ болу. 10. Әңгімелесуді аяқтау Науқасты әңгімеге белсенді қатысқаны үшін мадақтау; Науқастың эмоционалдық дайындығын бағалау; Процедураға ақпараттандырылған келісімді алыңыз. 45. Қарттар мен егде жастағы тыныс алу органдарының жиі кездесетін ауруларының көріністері. Негізгі синдромдар. Прогрессияның себептері, тұрақсыздық. Мейірбикенің рөлі. СОЗЫЛЫ БРОНХИТ – екі немесе одан да көп жыл бойына қақырықпен тұрақты жөтелмен жүретін бронхтардың созылмалы қабыну ауруы. Клиника. 1. Егде жастағы адамдарда бұл аурудың клиникасы көбінесе бастапқыда симптомсыз өтеді, соңғы кезеңде клиникасы өзгереді. 2. Дененің интоксикациясы (тәбеттің төмендеуі немесе болмауы, дене температурасының жоғарылауы, терлеу) аздап көрінеді. 3. Ұйқышылдық, бас ауруы, психикалық бұзылулар басым. 4. Негізгі белгілері: жөтел (таңертең, содан кейін үнемі жөтел, суық және ылғалды маусымда күшейеді, құрғақ және жылы мезгілде азаяды), бірақ орталық жүйке жүйесі ауруларында болмауы мүмкін (инсульт, Альцгеймер ауруы; қақырық ентігу; 5. Егде жастағы және кәрілік жастағы созылмалы бронхиттің өршуінің ерекшелігі созылмалы бронхиттің кеш тану және дер кезінде емделмеуіне себеп болатын қатарлас патологияның декомпенсациясы болып табылады. Емдеу. 1. Бронхтардың өткізгіштігін қалпына келтіру: бронхоспазмолитиктер; муколитиктер. 2. Антибактериалды терапия. 3. Емдік жаттығулар. 4. Қалпына келтіру емі – физиотерапия, витаминдер, массаж. Дәрілік емес терапия. 1. Оттегі терапиясы - мұрын канюляларының көмегімен, қарапайым бет маскасы. 2. Тыныс алу бұлшықеттерін жаттықтыру – тыныс алу жаттығулары. 3. Қақырық түсіретін әсерді күшейту үшін кеудеге массаж қолданылады. 4. Есте сақтау қабілетінің, интеллектінің төмендеуіне, реакцияның жеткіліксіздігіне байланысты осы ұсыныстардың орындалуын қатаң бақылау. 5. Препаратты тоқтатқанда немесе оның дозасын азайтқанда жанама әсерлерді дер кезінде анықтау. • Пневмония Түрлі патогенді бактериялар, вирустар немесе саңырауқұлақтар арқылы өкпе тінінің зақымдалуымен тыныс алу жүйесінің жұқпалы және қабыну ауруы ... Белгілері: жалпы әлсіздік, ентігу, дене қызуының көтерілуі, кеудедегі ауырсыну, жөтел ... Емдеу. • Антибиотикалық терапияны уақтылы бастау. • Экспекторанттар және муколитикалық препараттар. • Көп сусын. • Симптоматикалық терапия: оттегі терапиясы, анальгетиктер, кардиотоникалық, диуретиктер. 1. Қалыпты дене температурасы кезінде – физиологиялық ем, кеудеге массаж, физиотерапиялық жаттығулар. • Бронхиалды астма Созылмалы сипаттағы тыныс алу жүйесінің аутоиммунды ауруы. Негізгі белгілері: ентігу, қатты тұншығу және жөтел ұстамалары, сырылдар. • Плеврит Өкпенің айналасындағы жұқа қабықтың және кеуде қуысының қабырғасының қабынуы (плевра). Көбінесе плеврит пневмония, ревматоидты артрит, инсульттан кейінгі асқыну ретінде пайда болады. Кейде бұл ауру әртүрлі паразиттердің немесе саңырауқұлақтардың тыныс алу жүйесінің зақымдануының салдары болып табылады. • Өкпенің созылмалы обструктивті ауруы Ағзадағы газ алмасу процестерінің бұзылуын тудыратын бронхтардың қабынуы. Симптомдары: ентігу, қақырықпен жөтел. • Бронхоэктаз Іріңді процестердің дамуымен бронхтың төменгі бөліктерінің кеңеюімен созылмалы ауру. Симптомдары: кеудедегі ауырсыну, ентігу, іріңді қақырықпен жөтел. • Өкпе артериясының тромбоэмболиясы Қан ұйығыштарымен өкпе артериясының люменінің бітелуі. Симптомдары: бозару, әлсіздік, пульстің тез соғуы, қан қысымының төмендеуі, ентігу, кеудедегі ауырсыну. Аурудың дамуымен құрғақ жөтел басталады, содан кейін қақырық пен қанның бөлінуімен. 46. Егде жастағы және қарттардың ас қорыту органдарының жиі кездесетін аурулары кезінде ұтымды фармакотерапия. Асқазан мазмұнының өңешке тітіркендіргіш әсерін төмендететін препараттарды қолдану: тұтқыр, қабықша және қабынуға қарсы қасиеттері бар дәрілік заттар (висмут нитраты немесе субсалицилат, де-нол, сукралфат және т.б.); үзіліспен және басқа препараттардан кемінде бір сағат аралықпен қабылданатын антацидтер (алмагель, фосфалугель, маалокс); сақтықпен, гистаминдік H-2 рецепторларының блокаторлары (циметидин, ранитидин және т.б.) және омепразол (париетальды жасушалардың протонды сорғысының блокаторы). 47. Қарт және егде жастағы адамдарда жүрек-қантамыр жүйесінің кең таралған ауруларының пайда болу ерекшеліктері. Негізгі синдромдар. Күйдің өршу, тұрақсыздану себептері. Шұғыл жағдайлар, олардың пайда болу ерекшеліктері. Жүрек-тамыр жүйесі ауруларының негізгі себептері: стенокардия, гиперлипидемия, жүректің ишемиясы, инфаркт және көптеген басқалар жиі стресс, темекі шегу, жаман әдеттер, қандағы холестерин деңгейінің үнемі жоғарылауы, қант диабеті, дененің ұзақ уақыт шаршауы. (ұйқының болмауы, шамадан тыс жұмыс) т.б. Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі - жүрек-қантамыр жүйесінің әртүрлі аурулары нәтижесінде дамитын, жүректің айдау функциясының төмендеуіне және ағзалар мен тіндердің жеткіліксіз қанмен қамтамасыз етілуіне әкелетін ентігумен, жүрек соғуымен, шаршаумен көрінетін синдром. , физикалық белсенділікті шектеу және денеде сұйықтықтың шамадан тыс сақталуы. - Жүрек жеткіліксіздігі кезінде ентігудің пайда болуы өкпе тамырлары арқылы қан айналымының бұзылуымен байланысты. Өкпедегі қанның тоқырауы, ентігуден басқа, құрғақ жөтелді тудырады. Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі кезінде ісіну көбінесе аяқтарда орналасады. Бастапқыда тобық аймағында ісіну пайда болады, кешке қарай күшейеді және таңертең жоғалады. Аурудың одан әрі дамуымен ісіну аяқты, жамбасты және дененің басқа бөліктерін басып алып, кешке қарай күшейеді. - Жиі теріде трофикалық өзгерістер (пигментация, көріністер), шаштың түсуі, тырнақтардың деформациясы байқалады. - бұлшықет әлсіздігі және физикалық күш салу кезінде шаршаудың жоғарылауы. - Оң жақ гипохондриядағы күңгірттік ауырсыну. Систолалық гипертензия егде жастағы адамдарда систолалық қан қысымы 160 мм Hg-ден жоғары, диастоликалық қан қысымы 90 мм-ден аз Hg-мен сипатталатын «оқшауланған систолалық гипертензия» деп аталады, бұл гипертонияның ең көп тараған себебі болып табылады 50 жастан асқан науқастарда, бұл маңызды болып табылады, себебі бұл жүрек-қан тамырлары оқиғаларының өлім қаупінің артуымен байланысты, себебі бұл жүрек ауруына және инсультке басқа гипертониямен салыстырғанда үлкен тәуекел факторы болып табылады. аздаған артерияларға ие болғандықтан, сарапшылардың барлығы егде жастағы адамдарға қалыпты қан қысымын қамтамасыз етуді жалғастыру маңызды деп санайды. 48. Тірек-қимыл аппараты аурулары бар науқастардың жас санатында зертханалық-аспаптық диагностиканы дайындау және жүргізу ерекшеліктері. Тірек-қимыл аппаратын диагностикалау әдістері жүктеу/скачать 163,28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|