ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕ ФИЗИОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТЫҢ ТАПСЫРМАЛАРЫ Тақырыбы: Гемостаздың реттелуіндегі гуморальдық факторлар. Гипоталамо-гипофизарлық жүйе. Бүйрек үсті безінің қыстысты және милы қабаттары гормондарының физиологиялық маңызы Хаттамаларды толтыру:
1. «Гипоталамус гормондары: либериндер мен статиндер» тақырыбындағы кестені толтыру.
№
Гипоталамус гормондары: либериндер
Гипоталамус гормондары: статиндер
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
2. «Гипофиздің алдыңғы және артқы бөлімдерінің гормондары» тақырыбындағы кестені толтыру.
Гипофиздің алдыңғы бөлімінің гормондары
№
Гормонның аталуы
Қызметі
1.
Өсу гормоны, соматотропин
Сүйек, ұшындағы шеміршек ткані клеткаларының бөлінуі есебінен ұзарып өседі. Сүйектердің өсуін биологиялық активті заттар, мысалы гипофизден бөлінетін өсу гормоны реттеп отырады. Бұл гормонның мөлшері жеткіліксіз болса жас жануарлардың тіпті өсуі мүлде тоқтап қалады. Мысалы, мұндай адамдардың бойы пәкене болып, ер жеткенде 5-6 жастағы баланың бойынан аспайды. Мұндай адамдарды ергежейлілер деп те атайды. Бұл кезде жыныстық дамудың да тежелуі мүмкін.
Егер балалық шақта гипофиз өсу гормонын өте көп бөліп шығарса, онда бойы 2 м және одан да асатын алып адам өседі /гигантизм/.
2.
Сүт шығару, пролактин
Лактация – күрделі процесс. Оның әрдайым ойдағыдай болуын осы гормон реттеп отырады. Сүтқоректі жануарларда ол ими дененің /бездің/ дамуына ықпалын тигізеді, түсік тастамай буаздықтың сақталуына, желіннің өсіп жетілуіне, одан сүт шығуына қолайлы әсер етіп, аналық қасиеттің қалыптасуына көмектеседі.
3.
Гонадотропин, филлотропин
фолликулдардың дамуын жылдамдататын гормон – ФСГ/. Аналық, жарым-жартылай аталық, ұрық безедрінің қызметін күшейту үшін қолданылады. Аналық безінің фолликулдарының жұмыртқалыққа өсіп жетілуін тездетіп, олардың гормондық қызметін арттырады /фолликулаларда аналық клеткалар орналасқан/. Буаз биенің несебінен алынады. Қойды қолдан ұрықтандыру арқылы көп төл алу үшін СЖК препараты қолданылады.
4.
Лютотропин гормоны
Әсері филлотропинге ұқсас. Әр жынысты екі организмге гонадотропты әсер етеді. Сары дененің өсіп жетілуіне және овуляцияға қолайлы жағдай туғызады.
5.
Тиреотропин
Оның атқаратын қызметі – қалқанша без жұмысына жағдай жасау, яғни, бездің қаннан иодты сіңіруіне және дииодтирозиннің тироксинге айналуына көмектеседі. Сонымен гормондық реттелу бірімен-бірі байланысты болып шығады: гипофиз қалқанша бездің әрекетін реттейтін болса, қалқанша бездің гормондары организмдегі бүкіл зат алмасуды бақылайды.
6.
Кортикотропин
Бүйрек үсті бездерінің гормондарының /кортикостерон, кортизол/ түзілуіне ықпал жасайды, организмде холестерин шамасын төмендетеді де, бүйрек үсті қабығында, керісінше, оны жоғарылатады. Көмірсу емес қосылыстардан глюкоза түзілуіне жанама әсер етеді.
7
Мелантропин
тері реңін /пигментация/ реттеуші гормон. Гормон тері реңі – меланиннің түзілуіне әсер етеді.
