1. Химиялық технологияның негізгі ұғымдары мен анықтамалары: химиялық технология, шикізат, реагент, мақсатты өнім, жанама өнімдер, қосымша материалдар, қалдықтар
Антибиотиктер туралы жалпы мәліметтер. Антибиотиктердің жіктелуі. Алынуы
жүктеу/скачать 1,32 Mb.
|
ОХТ сессия отв
| 28.Антибиотиктер туралы жалпы мәліметтер. Антибиотиктердің жіктелуі. Алынуы.
Антибиотиктер — микроорганизмдердің өсуін, көбеюін тежейтін немесе тоқтататын микробтар, өсімдіктер мен жануарлар клеткасынан алынатын органикалық зат; микроағзалармен жоғары өсімдіктермен және жануарлармен микроағзаларды және ісік жасушаларының дамуын басатын және жоятын заттар. Антибиотиктер микробтар мен кейбір қатерлі ісікке әсер етіп, олардың дамуын тежейді немесе жойып жібереді. Антибиотиктердің пайда болуы микробтар дүниесінде кездесетін бір-біріне қарама-қарсылық әрекетіне негізделген. Антибиотиктер туралы ғылымның негізін қалап, алғаш көгерткіш саңырауқұлақтан пенициллин алған (1929) ағылшын ғалымы А.Флеминг болды. Антибиотиктер – микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар, бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар. Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір тобына қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге топтарға қарсы болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады. Әрбір антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына ғана жойқын әсер етеді. Антибиотиктерді басқа биологиялық заттардан айыратын қасиеті – олардың антимикробтық әрекеті және бұл әрекеттің бір бағыттылығы болуында. Антибиотиктердің қолданылуы. М едициналық практикада антибиотиктер жұқпалы(контагиозды) инфекцияларды (тырысқақ, оба, дизентерия, туберкулез және т.б.) емдеуде жәнешартты-патогенді микроорганизмдерден туатын(алтын түсті стафилакокк, кандидалар, гемолитикалық стрептококк.Антибиотиктерді ретсіз қолданудың әр салдары болуы мүмкін.Сондықтан оларды тек қана дәрігердіңайтуы бойынша қолдануқажет.Ғалымдар антибиотиктерді қолдану адамның салмағына әсер етеді деген тұжырымға келді. Антибиотиктерді алу жолын үшке бөлуге болады: Мүктерден антибиотик-гликозидтер алуға негізделген микробиологиялық синтез. Бұл инъекцияға арналған стерильді ұнтақ немесе ампула түрінде шығарылатын тұрақсыз қосылыстар. Табиғи антибиотиктерді химиялық модификациялау - микробиологиялық және химиялық синтездің үйлесі. Бұл синтез негізінде жартылай синтетикалық антибиотиктер (пенициллин, цефалоспорин, тетрациклин) алынады. Органикалық қосылыстардан структурасы күрделі емес ситетикалық антибиотиктер алу - химиялық синтез. Бұл синтез өнімдері - левомицетин және оның туындылары. 29.Амин қышқылдарының өндірісі. Амин қышқылдарының жіктелуі және олардың негізгі қасиеттері. Олардың медицинада қолданылуы. Амин қышқылдары деп – карбон қышқылының молекуласындағы көмірсутегідегі сутегінің орнын амин тобы басқан органикалық қосылыстарды айтады. Амин қышқылдарының физиологиялық маңызы өте зор, өйткені олардың қалдықтарынан ақуыздар құрылады және олардан ферменттер, витаминдер, гормондар түзіледі. Амин қышқылдарын көбінесе тривиалды (шығу тегі бойынша) атаумен айтады. Мысалы: NH2СН2СООН – глицин. Сонымен қатар, амин қышқылдарын атау үшін сәйкес карбон қышқылының атына «амин» деген сөз қосып, амин тобының орнын грек алфавитімен көрсетіп атайды. Мысалы:
Амин қышқылдарының жіктелуі Амин қышқылдары құрылысы бойынша үш топқа бөлінеді: 1. Ациклді; 2. Карбоциклді; 3. Гетероциклді. Ациклді амин қышқылдары карбоксил – СООН және амин −NH2 топтарының санына қарай бөлінеді: 1. Моноаминкарбон қышқылдары: аланин СН3СН(NH2)СООН – барлық ақуыздар құрамына кіреді. 2. Моноаминдикарбон қышқылдары: аспарагин қышқылы НООССН2СН(NH2)СООН – аминянтар қышқылы, ақуыз гидролизі нәтижесінде түзіледі. Табиғатта аспарагин қышқылының амиді кездеседі – NH2СОСН2СН(NH2)СООН. 3. Диаминмонокарбон қышқылдары: Н2N(СН2)4СН(NH2)СООН – лизин, кейбір балық уылдырығының құрамында кездеседі, күшті негіз, ауыстырылмайтын амин қышқылдарына жатады. Оны синтетикалық жолмен капролактамнан және биохимиялық әдіспен алады. Изомерия Амин қышқылдарының изомериясы функционалды топ орнына және көміртегі скелеті құрылысына байланысты болады.
Химиялық қасиеттері Амин қышқылдарының құрамында негіздік амин және қышқылды карбоксил топтары болғандықтан, олар амфотерлік қасиет көрсетеді. 1. Тұздар түзу реакциялары. Амин қышқылдары қышқылдармен де, негіздермен де әрекеттесіп, тұздар түзеді.
2. Амин қышқылдары қышқылдар сияқты күрделі эфирлер, хлорангидридтер түзеді: 1. Амин қышқылдары декарбоксилденіп, амидтер түзеді: 4. Амин қышқылына азотты қышқылмен әсер етсе, оксиқышқыл және азот түзіледі: NH2СН2СООН + НNО2 → НОСН2СООН + N2 + Н2О 5. Амин қышқылдары дезаминдеу реакциясына түседі, нәтижесінде амин тобы жойылады. Бұл реакция организмдерде ферменттердің әсерінен жүреді: ферменттер 6. Амин қышқылдарының құрамында негіздік қасиет беретін амин тобы және қышқылдық қасиет беретін карбоксил тобы болғандықтан олардың молекулалары өзара әрекеттесіп, полимерлер түзіледі: 7. Амин қышқылдарына ғана тән қасиеттері: а) Амин қышқылдарына қыздырудың әсері: Альфа- амин қышқылдары дикетопиперазин түзеді (молекулааралық циклді диамид) Бета- амин қышқылдарын қыздырғанда аммиак бөлінеді және қанықпаған қышқылдар түзіледі: акрил қышқылы Гамма- амин қышқылдары молекула ішіндегі дегидратацияға ұшырап, циклді аминдер – лактамдар түзіледі: ә) амин қышқылдарына мыс(ІІ) иондарымен комплекс қосылыстар түзу реакциясы тән: Алу жолдары I. α- амин қышқылдарын алу 1. Хлор алмасқан қышқылдарға аммиакпен әсер етіп: NH3 + СlСН2СООН → НСl +NH2СН2СООН 2. Альдегидтерге аммиак және циан қышқылымен әрекет етіп (Штрекер реакциясы): 3. Ақуыздардың гидролизі нәтижесінде 25 әр түрлі аминқышқылдары алынады. II. β- амин қышқылдарын алу 1. Қанықпаған қышқылдарға аммиак қосып, катализатор қатысында 2. Малон қышқылынан алу (В.М. Родионов реакциясы): СН3СНО + СН2(СООН)2 + NH3 → СН3СНNH2CН2 СOOH + Н2О + СО2 Амин қышқылдарының өндірісі Амин қышқылдарын химиялық синтез арқылы н/е белокты гидролизаттардан экстракциялау арқылы алады. Ауыстырылмайтын А.Қ. микробиологиялық жолмен алған тиімді, себебі оларды МО белсенді L-формада түзеді. МО арқылы а.қ. алудың 2 технологиялық жолы бар: 1- және 2- сатылы. Бірінші әдіс арқылы а.қ. өндіргенде шикізат ретінде қажетті амин қышқылының клеткада түзіліп отыратын химиялық н/е биологиялық жолмен алынатын ізашары пайдаланылады. Яғни алғашқыда әзірленген ізашар МО клеткасында трансформацияланып керекті қосылысқа айналады. Синтездің екінші жолы – мақсатты амин қышқылын түзетін белгілі штамды арнайы қор. ортада және жағдайларда өсіруге негізделген. Амин қышқылдарын өндіру әдістері: 1) Белокты шикізат гидролизі. 2) Хим. синтез. 3) Микробиол. синтез. 4) Биотрансформация Гидролиз кезінде белокты шикізатты қышқылдар мен сілтілер ерітіндісінде 100-105°C 20-48 сағ. қыздырады. Кемшілігі - Ол кезде кейбір а.қ. ыдырап кетеді. Хим. синтез – а.қ. өндірудің шығымы жоғары әдісі. Кемшілігі – А.қ. рацематты изомерлерінің қоспасы түрінде алынуы. Микробиол. жолмен лизин, триптофан а.қ. алу кең тараған. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|