1. Химиялық технологияның негізгі ұғымдары мен анықтамаларын сипаттап, мысалдар келтіріңіз. Химиялық технология, шикізат, реагент, мақсатты өнім, жанама өнімдер, қосымша материалдар, қалдықтар
Фармацевтикалық өнеркәсіп реакторлары. Биореакторлардың жұмыс режимін сипаттаңыз
жүктеу/скачать 132,67 Kb.
|
охт2
- Бұл бет үшін навигация:
- 20. Минералды тұздар және тыңайтқыштар өндірісі және қолданылуын сипаттаңыз.
| 19. Фармацевтикалық өнеркәсіп реакторлары. Биореакторлардың жұмыс режимін сипаттаңыз.
Биореакторлар (ферментерлер) деп –биосинтетикалық үдерістер жүргізуге арналғансиымдылығы қолданылу аясына байланысты әртүрлі болып келетін ыдыс қондырғылары айтылады. Биореакторларда микроорганизмдер өсіpiлiп, биомасса көлемі белгілібірмөлшерге дейін жинақталған соң, қажеттіөнім синтезделеді. Биореакторларды өте жоғары сапалы болаттардан немесе кейбір кездері титаннан жасайды. Биореактордыңішкi жағы жылтырланған тегісті болуы қажет. 20. Минералды тұздар және тыңайтқыштар өндірісі және қолданылуын сипаттаңыз. Минералды тұздар- бұл тағамның барлық түрлерінде кездесетін минералдар: жарма, ет, балық, жемістер, көкөністер, жұмыртқа, дәмдеуіштер, шөптер, сүт және оның өнімдері. Минералды тұздар денеге жинақталады және жасушалар мен ұлпалардың құрамына кіреді. Минералды тұздар адам ағзасында жетіспесе немесе көп болған жағдайда адам әртүрлі ауруға ұшырайды. Адам ағзасында минералды тұздар мен заттардың жалпы көлемі шамамен 4,5 % құрайды. Минералды тұздардың көлемі адам ағзасындағы судың көлеміне байланысты болады.Көмірсулардан, липидтерден және ақуыздардан айырмашылығы, минералдар органикалық емес заттар болып табылады, сондықтан оларды тірі заттар шығармайды.Оның көп бөлігі сүйектерде шоғырланған. Ең танымалдарының қатарына кальций, фосфор, калий, күкірт, натрий, магний, темір, мыс, мырыш, селен, хром және т.б.Бұл бейорганикалық заттар ағзада өте маңызды функцияларды атқарады және олардың жетіспеушілігі денсаулықтың теңгерімсіздігіне әкелуі мүмкін. Алайда, алюминий және бор сияқты минералдар бар, олар денеде ешқандай функциясыз болады. Минералды тұздардың негізгі функциялары: Минералдар біздің ағзамызда өте маңызды рөл атқарады. • олар адам ағзасының сүйектерінің (негізінен кальций фосфаттары) қалыптасуы мен сақталуында маңызды компоненттер ретінде әрекет етеді; • өзінің әрекеті арқылы ферментативті реакциялар реттеледі; • кейбір органикалық молекулалардың құрамына қатысады; • осмотикалық тепе-теңдікті сақтауда әрекет ету; Дене пайдалы қазбаларды шығара алмайтындықтан, оларды осы заттардың жеткілікті мөлшерін беретін диета арқылы ішу керек. Егер асып кетсе, ол нәжіс пен зәр шығару арқылы жойылады. Тұздарды алу Галургия - минералды тұздарды өндіру жөніндегі химиялық технология бөлімі. Тар мағынада галургия табиғи тұздарды өңдеуді қамтиды. Галургиялық өндіріс үшін шикізат теңіз суы, құрғақ аймақтардың теңіз тұздарының шөгінділері, сондай-ақ көл мен жер асты тұздықтары болып табылады. Негізгі міндеті - калий, тұз және сульфат кәсіпорындарын жобалау; тау-кен химиялық шикізатын: натрий сульфатын, фосфоритті, құрамында магний бар шикізатты, табиғи тұздарды және т. б. өндіру және өңдеу кәсіпорындарын жобалау. • Кейде галургиялық əдісті химиялық терең өңдеумен біріктіреді. галургиялық өндірістің негізгі өнімдері: натрий хлориді жəне сульфаты; калий, магний, бор тұздары; бром, йод жəне олардың тұздары; табиғи сода жəне басқалар. • Табиғи еритін тұздар тұз кендері немесе табиғи ерітінділер (тұз ерітіндісі, рапа) көл, теңіз жəне жер астындағы көздер ретінде кездеседі. Тұз кендері мен тұзды көл рапаларының негізгі құрамы натрий, кальций, магний хлоридтері мен сульфаттары, бром, бор тұздары, карбонаттар (табиғи сода). Негізгі тұздар орташа тұз ерітіндісіне аз мөлшерде сілтіні абайлап қосу арқылы немесе әлсіз қышқыл тұздарының орташа тұздарға әсері арқылы алынады: AlCl3 + 2NaOH = Al(OH)2Cl + 2NaCl; 2MgCl2 + 2Na2CO3 + H2O = [Mg(OH)]2CO3↓ + CO2↑ + 2NaCl. Тұздардың өзара бір-бірімен әрекеттесуі: CaCl2 + Na2CO3= CaCO3+2NaCl2 Тыңайтқыштар Жоғары және тұрақты өнім алу үшінтопыраққа қосатын, құрамында өсімдіктердіңқоректенуі үшін қажетті элементтері бартұздарды тыңайтқыштар деп атайды.Өсімдіктердің құрамына 60-тай химиялықэлементтер кіреді. Өсімдіктер өсіп өну үшінбіріншіден көміртек, оттек, сутек керек. Бұларөсімдіктің негізін кұрайды. Одан кейін N2, Р, К, Mg, S, Са, Ғе. Тыңайтқыштар пайда болу тегіне байланысты, агрохимиялық жағдайына, физиологиялық әсеріне, қоректену элементтеріне, қоректік заттардың концентрациясына тәуелді жіктеледі. Шығу тегіне қарай Бактериалдық-топыраққа сіңімді қоректікэлементтердің түрін түзетін бактериялар Органикалық -Көң -Қи -Тезек Органо-минералдық-органикалық және минералдық тыңайтқыштардың қоспасы. Мысалы, шымтезек.Минералдық- Табиғи және өндірісте өндірілетін минералды тұздар жатады Калий тыңайтқышын өндіруге шикізат ретінде табиғи калий тұздарын және өсімдіктердің күлін қолданады. Негізгі шикізат ретінде минерал сильвинит (mKCl+nNaCl) құрамында 14-18% К2O болады және каолинит (КCl . MgCl . 6Н2О) қолданылады. Сильвинит құрамында 23-30% КCl, 65-70%NaCl болады. Осыдан КCl-ды бөліп алып тыңайтқыш peтінде қолданады. Сильвиниттен калий хлоридін екі әдіспен алады: галургия немесе бөлек кристаллизациялау әдісі. Бұл әдіс КCl -мен NaCl- дың температураға байланысты әр түрлі ерігіштігіне негізделген. 0-ден 100°С-қа дейін NaCl дың ерігіштігі өзгермейді, ал KCl-дың ерігіштігі температура өскен сайын артады. 26°С -та КCl мен NaCl ерігіштігі бірдей болады. Егер 100°С-та ерітсе КCl, NaCl-дан екі еседей көп болады. Салқындатса, тек КCl кристалданады.Кез келген есімдікке калий өте қажет. Калий жетіспесе, фотосинтез қарқыны төмендейді. Калий жеткілікті болса, өсімдікте крахмал, қантты зат, май түзілуі жоғарылайды және картоп, күнбағыс, жоңышқа, қызылша сияқты есімдіктердің өнімділігі едәуір артады. Топырақта болатын калий, көбінесе органикалық тыңайтқыштар — қи, өсімдік күлі арқылы топыраққа түседі. Калий тыңайтқышының негізгі шикізаты шөптесін және ағаш типтес өсімдіктердің күліндегі карбонат К2С03 түрінде болады. Калий тыңайтқышының көндеріне силъвинит және карналит жатады. Силъвинит дегеніміз — калий хлориді мен натрий хлоридінің біріккен тұзы NaCl-KCl, сол сиякты карналит те қос тұз KCl-MgCl,. Калий тыңайтқышына калий хлориді KC1 және калий нитраты KN03 жатады. Олар ақ түсті кристалл заттар. Азотты тыңайтқыштар — құрамында өсімдікке қорек болатын азоты бар органикалық (көң, шымтезек тағы басқалар) және минералдық заттар. Азоттың табиғи қосылысы — натрий селитрасы (NaNO3) тек Чилиде ғана кездеседі. Азотты тыңайтқыштардың көп тараған түрі: аммиак селитрасы, аммоний сульфаты, мочевина (карбамид), азотты сұйық тыңайтқыштар. Аммоний сульфаты — (NH4)2SO4 дүние жүзінде ең көп мөлшерде шығарылатын тыңайтқыш. Аммоний нитратының [(NH4)NO3] құрамында өсімдікке сіңімді азоттың мөлшері басқа азотты тыңайтқыштарға қарағанда көбірек келеді. Сұйық аммиак және онымен қанықтырылған аммоний тұздарының ерітінділері де құрамында азоты көп тыңайтқыштар болып табылады. • Ал жоғары концентрлі азотты тыңайтқыштарға карбамид(мочевина) жатады. Карбамидті жануарлар жеміне де қосып пайдаланады. Ол көмір қышқыл газы мен аммиактың үлкен қысымда әрекеттесуі нәтижесінде алынады: CO2+2NH3= CO(NH2)2 + H2O. • Азот топыраққа күрделі минералдық тыңайтқыштар түрінде де көптеп беріледі.Фосфор қышқылын аммиакпен әрекеттестіру арқылы аммофос алынады. Оның қышқылын бейтараптандыру дәрежесіне байланысты моноаммонийфосфат (NH4H2PO4) немесе диаммонийфосфат [(NH4)2HPO4]өндіріледі. • Нитрофоска — құрамында қоректік азот, фосфор және калий бар күрделі тыңайтқыш. Оны өндірісте аммоний гидрофосфатының [(NH4)2HPO4] аммоний нитратының (NH4NO3) және калий хлоридінің (немесе сульфатының) қоспасын балқыту арқылы алады. Қазақстанда азотты тыңайтқыштар Ақтаудағы “Каскор” Акционерлік Қоғамында (аммиак селитрасы, натрофоска), Степногорск кен-химия комбинатында (нитрофоска), Тараз минералды тыңайтқыштар зауытында (аммофос) өндіріледі жүктеу/скачать 132,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|