1. Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері 1
Дәм анализаторының жас ерекшеліктері
жүктеу/скачать 1,44 Mb. Pdf көрінісі
|
физиология рк 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 33.Иіс сезу анализаторы, оның бөлімшелері. Иістерді және иіс сезгіштерді қабылдау теориясы.
| Дәм анализаторының жас ерекшеліктері
Дәм сезу анализаторының перифериялық бөлігі жатырішілік өмірдің 3-ші айында қалыптаса бастайды. Туған уақытқа дейін ол толығымен қалыптасып, постнатальды кезеңде рецепторлардың таралу сипаты ғана өзгереді. Балаларда өмірдің алғашқы жылдарында рецепторлардың көп бөлігі негізінен тілдің артқы жағында, ал кейінгі жылдары оның шеттерінде таралады. Жаңа туылған нәрестелерде хош иістендіргіш заттардың барлық негізгі түрлеріне сөзсіз рефлекстік реакция байқалады. Сонымен, тәтті заттардың әсерінен оң эмоцияларға тән соратын және имитациялық қозғалыстар пайда болады. Ащы, тұзды және қышқыл заттар көзді жұмып, бетке әжім түсіреді. Балалардағы дәм анализаторының сезімталдығы ересектерге қарағанда аз, бұл дәм сезу тітіркендіргіштерінің тітіркену деңгейінің жоғарылығында және дәмдік ынталандыруға реакцияның пайда болуы үшін жасырын кезеңнің үлкен мәнінде көрінеді. 6 жасқа дейін ересектерге тән тітіркену шегі белгіленеді, 10 жасқа қарай жасырын кезеңнің ұзақтығы ересектердегідей болады. 33.Иіс сезу анализаторы, оның бөлімшелері. Иістерді және иіс сезгіштерді қабылдау теориясы. Иіс сезу анализаторы – негізгі және вомероназальді бөліктерден тұрады. Бұлардың әр қайсысы үш бөлікке: шеткі (иіс сезу мүшесі), аралық (өткізгіш жолдары), орталық (гипокампты орналасқан) болып бөлінеді. Иіс сезу бөлігіне мұрын сүйегінің астын және мұрын пердесінің бетін тыстап жатқан кілегейлі қабықтың сезімтал аймағы жатады. Иіс сезу аймағының түсі респираторлы бөлігіне қарағанда ерекшеленген – сары түсті болып келеді. Вомероназальді (Якобсонов) бөлігінің түрі жұп эпителиальді 51 түтікше түрінде болып келген, түтікшкнің бір ұшы тұйық, ал екінші ұшы мұрын қуысына ашылады. Адамда бұл мүше мұрын пердесінің 1/3 алдыңғы бөлігінің дәнекер ұлпасында орын алады (сошник пен шеміршек перденің арасында). Вомероназальді мүшенің эпителиі рецепторлы және респираторлы болып бөлінеді. Рецепторлы эпителиі иіс сезу эпителиінеВомероназальді мүшенің эпителиі рецепторлы және респираторлы болып бөлінеді. Рецепторлы эпителиі иіс сезу эпителиіне ұқсас болып келген, тек айырмашылығы апикальді полюсіндегі кірпікшелері қозғалмайды. Иіс сезу мүшесінің аралық немесе өткізгіш жолдары құрамында 20 -40 шақты миелинсіз талшықтары бар иіс сезу (аксондары) жүйкесінен тұрады. Бұларды леммоциттер қоршайды. Иіс сезу жүйесінің орталық бөлігі – ми қыртысындағы гипокамп немесе гипокамп сайында орналасқан. Иіс сезу бездері. Эпителий астындағы дәнекер ұлпасында бөлетін секреті мукорпотеидтер болатын бездердің соңғы секреторлы бөліктері жатады. Құрылысы жағынан бұл бездер түтікшелі – альвеолярлы. Бөлінген секрет иіс сезу кірпікшелерін жуып-шайып, иісті заттарды ерітіп, кірпікшелердің мембранасындағы рецепторлық белоктар арқылы иісті қабылдап отырады. Иіс иісті молекулалардың иіс сезу жасушаларымен өзара әрекеттесуіне негізделген. Өздерінің негізгі массасынан бөлініп, ауаның ағымымен қозғалатын иісті заттардың молекулалары қашықтықта әрекет ете алады. Иіс сезуінің шығу тегі молекулалардың немесе иісті зат бөлшектерінің OR-мен өзара әрекеттесуіне негізделген; дегенмен, бұл өзара әрекеттесуді молекулалардың қандай қасиеттері анықтайтыны әлі түсініксіз. Сондай-ақ, рецепторлық жасушаларда локализацияланған заттардың молекулаларымен өзара әрекеттесуі анық емес. Молекулалардың иісті қасиеттерін химиялық қасиеттері мен құрылымымен түсіндіруге тырысу сәтті аяқталған жоқ. Қасиеттері мен құрылымы ұқсас заттардың иісі әр түрлі болуы мүмкін және керісінше. Қазіргі уақытта иісті сезінудің барлық теорияларының ішінде екеуі ең көп назар аударуға лайық: жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|