1 слайд Слайдтың сипаттамасы: мбоу «No11 орта мектеп»
§3 Диффузияның табиғаттағы рөлі
жүктеу/скачать 79,9 Kb.
|
| §3 Диффузияның табиғаттағы рөлі
Табиғатта диффузия құбылысы маңызды рөл атқарады. Мысалы, диффузияның арқасында жер бетіне жақын жерде атмосфералық ауаның біртекті құрамы сақталады. Атмосфераның төменгі қабаты – тропосфера газдар қоспасынан тұрады: азот, оттегі, көмірқышқыл газы және су буы. Диффузия болмаған жағдайда ауырлық күшінің әсерінен стратификация болады: түбінде ауыр көмірқышқыл газының қабаты, оның үстінде - оттегі, жоғарыда - азот және инертті газдар болады. Қ.А. Тимирязев былай деді: «Тамырдың топырақтағы заттар есебінен қоректенуін айтамыз ба, атмосфераның әсерінен жапырақтардың ауамен қоректенуін айтамыз ба, әлде бір мүшенің екінші, көрші орган арқылы қоректенуі туралы айтамыз ба, біз барлық жерде айтамыз. түсіндіру үшін бірдей себептерге жүгініңіз. : диффузия». Расында да өсімдіктер әлемінде диффузияның рөлі зор. Мысалы, ағаштардың жапырақ тәжінің үлкен дамуы жапырақтардың беті арқылы диффузиялық алмасу тыныс алу қызметін ғана емес, сонымен қатар ішінара қоректену қызметін атқаратындығымен түсіндіріледі. Қазіргі уақытта жеміс ағаштарын жапырақты үстіңгі байыту олардың тәждерін бүрку арқылы кеңінен қолданылады. Диффузия арқылы өсімдік минералды заттар мен суды топырақтан алады. Бұл құбылыс болмаса, жануарлар әлемі де болмас еді. Диффузия жануарлардың организмінде болатын физиологиялық процестерге ғана әсер етпейді: мысалы, тұз балансын реттеу. Диффузия арқылы олар қорегін табады. Мысалы, акулалар қанның иісін бірнеше шақырым жерден сезеді. Өсімдіктер арасында қалықтаған көбелектер әрқашан әдемі гүлге жол табады. Тәтті зат тауып алған аралар оны үйірлерімен жаулап алады. Табиғи су объектілері мен аквариумдарды оттегімен қамтамасыз етуде диффузды процестер маңызды рөл атқарады. Оттегі тоқырау суларындағы судың терең қабаттарына олардың бос беті арқылы диффузияға байланысты түседі. Су бетіндегі әртүрлі заттардың судың булану жылдамдығына қалай әсер ететінін зерттеу және диффузия жылдамдығы туралы қорытынды жасау үшін келесі тәжірибе жүргізілді. Пластиналарға бірдей массалық және бірдей температурадағы (37 градус) су құйылды, содан кейін бір табаққа бензин (5 мл), екіншісіне керосин (5 мл), үшіншіге өсімдік майы (5 мл) құйылды. төртінші су таза болып қалды. Біздің тәжірибемізде өсімдік майы майға ұқсайды. Уақыт жазылды, әрбір 15 минут сайын барлық сұйықтықтарға орналастырылған термометрлердің көрсеткіштері алынды. Өлшеу нәтижелері кестеге жазылады.
Булану судан жеке молекулаларды шығарады. Бензин, керосин және өсімдік майы қабықшасымен жабылған су баяу салқындайтындықтан, оттегі молекулаларының суға енуі қиынырақ деп айтуға болады: балықтар мен басқа су тұрғындарына оттегі жетіспейді және тіпті өлуі мүмкін. Осылайша, су бетінде әртүрлі заттардың болуы диффузиялық процестерді бұзады және жағымсыз экологиялық зардаптарға әкелуі мүмкін. Сондықтан судың бос бетіндегі кез келген шектеулер қалаусыз. Мәселен, мысалы, судың бетін жауып тұрған жапырақтар немесе үйрек шөптері суға оттегінің кіруін толығымен тоқтатып, оның тұрғындарының өліміне әкелуі мүмкін. Дәл сол себепті тар мойынды ыдыстар аквариум ретінде пайдалануға жарамсыз. жүктеу/скачать 79,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|