1. Тестостерон қай жерде синтезделеді?

1-билет
Әйел қызымен қабылдауға жүгінді. Перзентханадан қанағаттанарлық жағдайымен 5-ші күні шығарылған. Ананың сөздерінен перзентханадан шығарылғаннан кейін үйде нәрестеде әр емізілгеннен кейін құсуы, емшекті әлсіз соруы, жиі нәжіс шығаруы пайда болған. Дегидратацияға байланысты жағдайы ауыр. Туғаннан бастап дене салмағын жоғалтқан – 670 грамм. Сыртқы жыныс мүшесі бисексуальды құрылымға ие: үлкен жыныстық еріндері бітіп тұтасып кеткен, басының түзілуімен клитордың гиперторфиясы байқалады. Зертханалық зерттеулер: гиперкалиемия (7,06 ммоль/л), гипонатриемия (122,9 ммоль/л), гипогликемия (2,8 ммоль/л), тестостерон мөлшері жоғары, альдостерон мөлшері қалыпты, ренин жоғары. Нәрестеге андрогенитальды синдром диагнозы қойылды.
Сұрақтар:
1. Тестостерон қай жерде синтезделеді?
2. Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз
3. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
4. Глоссарий:Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер
1. Тестостерон қай жерде синтезделеді?
Жауабы: Ер адамдарда тестостеронның 80% - аталық безде, ал 20% бүйрекүсті бездерінде түзіледі. Тестостерон биосинтезі негізінен ұрықта және жартылай аталық бездерде және бүйрек үсті бездерінде жүзеге асырылады. Тестостеронның негізгі көздері мен негізін қалаушылары сірке қышқылы және холестерин болып табылады. Холестерин сатыларында тестостерон биосинтезінің жолы прегненолон және 17-α-окси-прегненолон арқылы бірнеше тізбекті ферментативті реакцияларды қамтиды. Ұрықтағы тестостерондардың биосинтезін реттеу гипофиздің гонадотропты гормондарымен (ЛГ және ФСГ) жүзеге асырылады, бірақ олардың біріншілік әсер ету механизмі әлі ашылмаған. Андрогендер өз кезегінде гипоталамустағы тиісті орталықтарды бұғаттай отырып, теріс кері байланыс механизмі арқылы гонадотропиндердің секрециясын реттейді.
2. Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз.
Жауабы: Химиялық табиғаты: Тестостерон - негізгі гормон. А сақинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17-ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында эстрадиол мен андростеронға айналуы мүмкін, соңғы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырғанда төмен болады.
Нысана жасушалары: Ұрық көпіршігі, жыныс мүшелерінің терісі, простата болып табылады. Тестостерон 5α-редуктазаның әсерінен активтілігі одан да жоғары дигидротестостеронға немесе белсенділігі төмен андростеронға айналады.
3. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері.
Жауабы: Әсер ету механизмі: Екіншілік. Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына (гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және р-РНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады. Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді.
4. Глоссарий:
Қазақша: Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер - прогестерон организмде натрий мен хлорды сақтайды, овуляцияны тежейді. Көп мөлшерде болғанда прогестерон натрий-уретикалық әсер етеді, себебі минералокортикоидтардың өз рецепторларымен байланысуына кедергі жасайды.
Орысша: Биохимические изменения во время менструации
Ағылшынша: Biochemical changes during menstruation
2-билет
Клайнфельтер синдромы – кең таралған патология (еркек популяциясындағы кездесу жиілігі 1:660 жаңа туған ұлдар), жиі кездесетін себептері гипогонадизм және бедеулік болып табылады. Клайнфельтер синдромы патогенезінің негізгі буыны Лейдинг жасушаларымен тестостеронның жеткіліксіз өндірілуі болып табылады (біріншілік немесе гипергонадотропты гипогонадизм). Осы патологияның негізгі клиникалық көріністері (сәйкесінше емделушілердің басты шағымдары) – бедеулік, эриктильді дисфункция, гинекомастия және артық салмақ. Мұндай пациенттердің фенотипі әртүрлі, әдетте олар ұзын бойлы, денесінің евнухоидты пропорциясымен және кішкентай тығыз аталық безі (яичник) болады. Сонымен қатар, сөйлеудің бұзылуы мен ақыл-ойдың төмендеуі байқалады.
Сұрақтар:
1. Тестостерон қай жерде синтезделеді?
2. Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз
3. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
4. Глоссарий:нысана-жасушалар
1. Тестостерон қай жерде синтезделеді?
Жауабы: Ер адамдарда тестостеронның 80% - аталық безде, ал 20% бүйрекүсті бездерінде түзіледі. Тестостерон биосинтезі негізінен ұрықта және жартылай аталық бездерде және бүйрек үсті бездерінде жүзеге асырылады. Тестостеронның негізгі көздері мен негізін қалаушылары сірке қышқылы және холестерин болып табылады. Холестерин сатыларында тестостерон биосинтезінің жолы прегненолон және 17-α-окси-прегненолон арқылы бірнеше тізбекті ферментативті реакцияларды қамтиды. Ұрықтағы тестостерондардың биосинтезін реттеу гипофиздің гонадотропты гормондарымен (ЛГ және ФСГ) жүзеге асырылады, бірақ олардың біріншілік әсер ету механизмі әлі ашылмаған. Андрогендер өз кезегінде гипоталамустағы тиісті орталықтарды бұғаттай отырып, теріс кері байланыс механизмі арқылы гонадотропиндердің секрециясын реттейді.
2. Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз.
Жауабы: Химиялық табиғаты: Тестостерон - негізгі гормон. А сақинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17-ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында эстрадиол мен андростеронға айналуы мүмкін, соңғы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырғанда төмен болады.
Нысана жасушалары: Ұрық көпіршігі, жыныс мүшелерінің терісі, простата болып табылады. Тестостерон 5α-редуктазаның әсерінен активтілігі одан да жоғары дигидротестостеронға немесе белсенділігі төмен андростеронға айналады.
3. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері.
Жауабы: Әсер ету механизмі: Екіншілік. Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына (гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және р-РНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады. Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді.
4. Глоссарий:
Нысана жасушалары\Клетки-мишени\target cells
Нысана жасушалары - бұл арнайы рецепторлы белоктарды қолданатын гормондармен өзара әрекеттесетін жасушалар.
3-билет
Ұл балада жыныстық жетілуге жақындаған кезде келесі екіншілік жыныстық белгілер байқалады – еркек типі бойынша ағзаның дамуын ынталандыратын сипаттамалар, мысалы, бетіне түктердің өсуі, дауыстың өзгеруі, ен қалтасы мен жұмыртқасының үлкеюі, жыныс мүшесінің ұзаруы, шәует қуықшасының және қуық асты безінің ұлғаюы, жамбас пен қолтық астында түктердің өсуі.
Сұрақтар:
1. Бұл қандай гормонның түзілуімен байланысты?
2. Осы гормонның нысана жасушаларын және химиялық табиғатын атаңыз
3. Тестестеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
4. Глоссарий:сары денешік
1. Тестостерон
2. Химиялық табиғаты жағынан тестостерон стероид болып табылады. Ер адамдар да оның синтезі еркек жыныс бездерінде орналасқан Лейдиг жасушалар ында жүреді. Сонымен қатар әйел дерде де, ерлерде де бүйрекүсті бездерімен синтезде леді.Тестостерон - бұл ен манызды ер жыныстық гормон (андроген) болып табы лады. Ол негізінен ұрық бездерінде шығарылып отырады. Ал әйелдер де аналық без бен бүйрек үсті кортексі тестостеронның төмен мөлшерін шыға рып отырады. Сонымен қатар, оның денесі басқа андрогендердің прекурсорлары нан тестостерон гармонын шығарып отырады. Нысана жасушылары: қуықасты безі, ұрық көпіршігі, жыныс мүшелері, ұрық жолдарының жасушалары, т.б
Тестостерон негізінен осыларга жауап береді:Репродуктивті мүшелердің дамуы (ұрық, простата, пениса)Ерлердің типтік жыныстық ерекшеліктерін оқытуерлер әдетітұқым шаруашылығы Ерлердің ләззаты мен белсенділігін бақылау.
Тестостерон қан сарысуынан анықталады. Тестостерон-стероидты гормон болып табылады. Оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарып отырады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады. Тестостеронның әсерінен ақуыздардың синтезі артады, олардың катаболизмі баяулайды, сүйек пен дәнекер тінінің өсуі, сондай-ақ СТГ және ИФР-1 өндірісі ынталандырылады.
3. Тестостеронның әсер ету механизмі
Әсер ету механизмі- екіншілік цАМФ арқылы. Яғни рецепторлар арқылы нысана жасушаларымен байланысып, әсер етеді. Негізгі биохимиялық әсері- жыныстық жетілуді стимулдейді. Тестостерон деңгейі жоғарылап жыныс мүшелері өседі және екіншілік жыныс белгілері( бойының өсуі, бұлшықет массасының жоғарылауы, дауысының жуандауы, түктердің өсуі) пайда болады. Сонымен қатар тестостерон сперматогенезді стимулдейді, либидо пайда болуына қатысады. Әйелдерде түктердің өсуін стимулдейді.Тестостерон ағзаның бұкіл клеткаларындағы ақуыз продукциясын белсендіреді. Әсіресе біріншілік және екіншілік жыныстық жетілуге қажетті ақуыздар болып табылады.
Глоссарий
Сары денешік аналық жыныс безі — жұмыртқалықтың аналық жыныс гормонын бөлетін эн- докринді бөлігі.
Желтое тело яичника
yellow body


4-билет
20 жастағы ер адам дәрігерге белсіздікке шағымданды. Тексеру кезінде пациенттегі евнухоидты белгілердің болуы назарға ілікті: интимдік жерлерде және қолтықта түктердің аз болуы, жыныс мүшесі инфатильді, бұлшықеттері нашар дамыған, ұзын түтікті сүйектері пропорциональды емес. Қан талдауы тестостерон мен гонадотропиндер концентрациясының төмен екенін көрсетті.
Сұрақтар:
1. Қандай бездердің зақымдануын болжауға болады?
2. Бұл жағдайда біріншілік немесе екіншілік гипогонадизм байқалады ма?
3. Тестостерон, түзілетін орны. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі.
4. Глоссарий:Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер
1.Жауабы. Бұл ер балада кездескен ауруда атабез зақымданған, сонымен қатар гипофизде\бүйрек түсті безі зақымданған болуы мүмкін.
Атабез-ол негізінде ұманың ішінде орналаскан терілі қалта болып табылады. Ұманың ішкі қуысы құрсақ қуысының бір бөлігі болып саналады.
Аталық бездер негізінде ағзада екі түрлі маңызды қызмет аткарады:олардан аталық жыныс жасушалары - сперматозоидтар түзіледі (сыртқы секрециялық қызметі), аталық бездерден жыныс гормондары (негізінен тестостерон) бөлінеді( ішкі секрециялық қызметі). Аталық бездер көптеген ұсақ ұрықтық өзекшелерден тұрады. Аталық бездерде жыныс жасушаларының жетілуі де, екінші реттік жыныстық жетілумен тікелей байланысты болып келеді. Аталық бездерде жетілген сперматозоидтар ұрықтық өзекшелері арқылы алдымен ұрықтық көпіршіктерге (сперма) жиналады. Шәуетпен араласкан сперматозоидтар зәршығару өзегі арқылы өтеді. Ер адамдарда зәршығару өзегі арқылы зәр заты да, шәует те сыртқа шығарылады. Шәуеттің құрамында сперматозоидтар өте көп болады.
Бүйрекүсті безі-бүйрекке ұқсас мүше, яғни ол бүйректің жоғарғы және ішкі жағында орналасқан болып келеді. Ол жұп ішкі секреция безі болып саналады.
Бүйрекүсті безі негізінде сыртынан капсуламен қапталған. Бүйрекүсті безінің ақшыл заты бар, ол нейроэнжокринді безге жатады. Және бездің пішінін құрап тұратын эндокриноциттері болады. Олар шумақты, будалы, және торлы аймақтарды түзеді. Әр аймағы өзіне тән гормондарды бөледі. Шумақты-минеролокортикоид, будалы-глюкортикоид, торлы-андроген гормондары болып келеді. Андроген гормондары-аталық жыныс гормондары, яғни тестостеронға ұқсас болып келеді. Бүйрекүсті безінің негізінде милық заты екі түрлі гормонды бөледі: адреналин,норадреналин.
Гипофиз безі- организмдегі көптеген маңызды функцияларды бақылайтын шағын эндокриндік орган. Алдыңғы аралық, аралық аймақ және артқы қабырға бөлінеді, олардың барлығы гормондардың өндірілуіне немесе гормондардың секрециясына қа
Гипофиз қызметі: Гипофиз безі дененің бірнеше функцияларына қатысады, соның ішінде:
▪ Өсу гормонының өндірісі
▪ Гормондардың басқа да эндокриндік бездерде қолданылатыны
▪ Гормондардың өндірісі, бұл бұлшықетке және бүйрекке қарсы әрекет
▪ Эндокриндік функцияны реттеу
▪ Гипоталамустың шығаратын гормондарды сақтау
Орналасуы: Гипофиз безінің бағыты мидың негізінің ортасында, гипоталамустан төмен орналасқантысады.
2. Жауабы:Бұл жағдайда екіншілік гипогонадизм байқалады.
2) Екіншілік гипогондизм байқалады. Себебі, гонадотропиндер серкрециясы бұзылып, тестостерон мөлшері төмендеген. Екіншілік немесе гипогонадотропты гипогонадизм гонадотропты жеткіліксіздіктен пайда болады, оны гипофиздің басқа тропикалық гормондарының жетіспеушілігімен біріктіруге болады. Тестостеронның секрециясы гипоталамус-гипофиз-тестілік жүйемен бақыланады. Екіншілік гипогонадизмде идиопатиялық гипогонадотропты гипогонадизмдегі сияқты гипоталамус арқылы гонадотропинді босататын гормонның секрециясы жетіспейді немесе гипофиздің ФСГ мен ЛГ секрециясы жеткіліксіз. Екіншілік гипогонадизмде тестостерон деңгейі төмен, ЛГ немесе ФСГ деңгейі қалыпты деңгейден төмен. Жедел жүйелік ауру уақытша қайталама гипогонадизмге әкелуі мүмкін.
3. Жауабы: Атабездегі Лейдиг жасушаларында-интерстициальді тінде холестериннен түзіледі, сонымен-қатар әйелдерде және ерлерде бүйрек үсті безінің қыртысты (торлы) аймағында түзіледі; әйелдерде аналық безде кішкене мөлшерде түзіледі.
Тестостеронның әсер ету механизмі – екіншілік (майда ериді, сондықтан жасуша мембранасынан өтіп кетеді). Гормон-рецепторлық кешен жасуша ядросына еніп, онда мРНҚ, тРНҚ, рРНҚ түзілуін ынталандырады, сонымен қатар РНҚ-полимераза ферментінің белсенділігін көтереді.
Нысана-жаушалар (органдарға) – ұрық шығаратын түтіктер, қуық аысты безі (простата), ұрық көпіршігі, атабез қосалқысы; әйелдерде-жатырда, овариальді фолликулада; гипоталамус жасушаларында (кері байланыс механизмі арқылы).
Егер тестостерон синтезделген жағдайда, ағзада нәруыз синтезі жоғарылайды, нәруыз ыдырау төмендейді, бұлшық ет массасы жоғарылайды, қандағы глюкоза мөлшері яғни концентрациясы төмендейді, тері асты майлары да азая бастайды, екіншілік жыныс белгілерін қалыптастыруда маңызы зор, мысалы мұрт-сақал өсуін, дауыстң ерлерде жуан болуын, ерлер дене бітімінің ерлер сипаты бойынша өсуі, т.б.
Секрециясы гонадолиберин-рилизинг фактор әсерінен ЛГ/ФСГ артып осы екі гормон тестостерон синтезделуін ынталандырады, ЛГ-андрогендердің синтезін ынталандырады; ФСГ – сперматогенезді ынталандырады
Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер Биохимические изменения во время менструации Biochemical changes during menstruation Менструация уақытында қыз не әйел жалпы физикалық ыңғайсыздықты сезінеуі мүмкін. Ол цикл кезінде әйелде, қызда ашуланшақ болуы, ұйқышылдық, жабырқау, тітіркену, шаршау, импульстің кішкене жоғарылауы, етеккір кезінде импульстің біршама баяулауы байқалуы мүмкін.
5-билет
18 жастағы қыздың бірде-бір етеккірі болған жоқ. Бойы 140 см, сүт бездері дамымаған, жатыры кішкентай және сыртқы жыныс мүшелерінің гипоплазиясы, жыныстық түктену жоқ.
Сұрақтар:
1. Пациент қанынан қандай гормондарды анықтау қажет?
2. Эстрогендер, түзілу орны, әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі.
3. Бұл қыздың аменореясының ықтималды себебі.
4. Глоссарий:Жүктілік кезіндегі биохимиялық өзгерістер
1) Пациент қанынан қандай гормондарды анықтау қажет?:Эстроген
2) Эстрогендер, түзілу орны, әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі.
Әйелдердің жыныс гормонлары Эстрогендер жетілген фолликуллаларда түзіледі. Негізі гормон эстрадиол, ол 20 есе активтілігі төмен эстронға, немесе эстриолға айналуы мүмкін.
Химиялық табиғаты
А) А сақинасында үш қос байланыс бар
Б) С3 көміртегінде ОН тобы бар. Эстрогендер бір бірінен гидроксил тобының санымен ерекшеленеді. Эстрадиолда 2 ОН тобы бар эстронла 1 ОН тобы бар эстриолда 3 ОН тобы бар
Нысана жасушалары организмнің барлық жасушаларында рецепторлары кездеседі, әсіресе жатырдың, қынаптың, аналық бездерінің, сүт бездерінің жасушаларында өте көп орналасқан.
Физиологиялық әсері эстрогендер жалпы фихзиологиялық әсерлерден басқа әйел организіміне әсер етеді; әйелге тән екіншілік жыныс белгілерінің дамуын қамтамасыз етеді, репродуктивтік жүйенің функционалдық активтілігіне және арнайы мінез құлықтың қалыптасуына қатысады.
Әйелдің жыныс органдарының қалыптасуына, өсуіне және қызмет атқаруына әсер етеді, миометрий және эндометрий стромасының өсуі есебінен жатырдың үлкеюін қамтамасыз атаді, аналық жыныс жасушасының, қынаптың, аналық бездердің, сыртқы жыныс мүшелерінің өсуін күшейтеді, олардың көлемінің жоғарылауына, сүт бездерінің ағынды жолдары жүйесінің қалыптасуына және олардың қызметінің реттелуіне әкеледі. Майлардың түзілуін және олардың тері асты безінде жиналуын жоғарылатып, әйелдердің жыныстық цикліне реттеуші әсер көрсетеді, прогестеронның рецепторларының синтезін стимулдейді, біршама сулы және сілтілі шырыштың секрециясына әкеледі, бұл сперматозоидтардың тұрақтылығы мен тасымалданыуын қамтамасыз етеді.
3. Бұл қыздың аменореясының ықтималды себебі.
Аменорея менструацияның болмауын білдіреді. Бұл термин, сондай-ақ, 16 жасқа толғанға дейін етеккірін бастамаған адамдарға қатысты, оны бастапқы аменорея деп атайды. Екінші аменорея менструацияның 3 айын өткізіп алған адамдарда болады. Адамда менструальды қан тұрақты болған кезде, бұл аналық без, жатыр, гипоталамус және гипофиз жақсы жұмыс істейді.
Менструацияның болмауы дененің осы бөліктерінің бірінің проблемасын көрсете алады немесе жыныс жолдарының аномалиясы болуы мүмкін. Өмір салты факторлары, денсаулықтың негізгі жағдайы және кейбір дәрі-дәрмектер аменореяны тудыруы мүмкін.4. Глоссарий:
Жүктілік кезіндегі биохимиялық өзгерістер
Биохимические изменения во время беременности
Biochemical changes during pregnancy
6-билет
26 жастағы пациент әйел етеккірдің келуінен 5 күн бұрын жағдайының нашарлауына шағымданады: ісінуі, салмақ қосуы, сүт бездерінің кернеуі мен ауыруы, ашуланшақтық, жаман көңіл-күй, бас ауруы болады. Келесі етеккірдің басталуымен бұл шағымдар жоғалады. Гинекологиялық тексеру кезінде патологиялық өзгерістер анықталған жоқ.
Сұрақтар:
1. Эстрогендер. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі.
2. Прогестерон. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары.
3. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі.
4. Глоссарий:Екіншілік жыныстық белгілер
1.Эстрогендер жетілген фолликуллаларда түзіледі. Негізі гормон эстрадиол, ол 20 есе активтілігі төмен эстронға, немесе эстриолға айналуы мүмкін.
Химиялық табиғаты
А) А сақинасында үш қос байланыс бар
Б) С3 көміртегінде ОН тобы бар. Эстрогендер бір бірінен гидроксил тобының санымен ерекшеленеді. Эстрадиолда 2 ОН тобы бар эстронла 1 ОН тобы бар эстриолда 3 ОН тобы бар
Нысана жасушалары организмнің барлық жасушаларында рецепторлары кездеседі, әсіресе жатырдың, қынаптың, аналық бездерінің, сүт бездерінің жасушаларында өте көп орналасқан.
Физиологиялық әсері эстрогендер жалпы фихзиологиялық әсерлерден басқа әйел организіміне әсер етеді; әйелге тән екіншілік жыныс белгілерінің дамуын қамтамасыз етеді, репродуктивтік жүйенің функционалдық активтілігіне және арнайы мінез құлықтың қалыптасуына қатысады.
Әйелдің жыныс органдарының қалыптасуына, өсуіне және қызмет атқаруына әсер етеді, миометрий және эндометрий стромасының өсуі есебінен жатырдың үлкеюін қамтамасыз атаді, аналық жыныс жасушасының, қынаптың, аналық бездердің, сыртқы жыныс мүшелерінің өсуін күшейтеді, олардың көлемінің жоғарылауына, сүт бездерінің ағынды жолдары жүйесінің қалыптасуына және олардың қызметінің реттелуіне әкеледі. Майлардың түзілуін және олардың тері асты безінде жиналуын жоғарылатып, әйелдердің жыныстық цикліне реттеуші әсер көрсетеді, прогестеронның рецепторларының синтезін стимулдейді, біршама сулы және сілтілі шырыштың секрециясына әкеледі, бұл сперматозоидтардың тұрақтылығы мен тасымалданыуын қамтамасыз етеді.
2.Прогестеронның химиялық табиғаты
Гормон құрылысы жағынан глюкокортикостероидтарға ұқсас, яғни С пен С көміртектері арасында қос байланыс және С көміртегіндегі кетотобы болады. Сондықтан осы гормондардың әлсіз әсеріне ие болады.
Әсер ету механизмі екіншілік
Физиологиялық әсері прогестеронды жүктіліктің гормоны деп атайды, себебі, ол жатырды ұрықтың имплантациялануына дайындайды, бала жолдасының түзілуін, сүт бездерінің өсуін қамтамасыз етеді, жатыр бұлшықеттерінің қозғыштығын төмендетеді, калийдің экскрециясын жоғарылатады, организмде натрий мен хлорды сақтайды, овуляцияны тежейді. Көп мөлшерде болғанда прогестерон натрий уретикалық әсер етеді, себебі минералокортикоидтардың өз рецепторларымен байланысуына кедергі жасайды. Прогестерон дене температурасының жоғарылауына әкеледі, себебі гипоталамустың термореттеуші орталығын тікелей стимулдейді. Сондықтан дене температурасының жоғарылуы овуляцияның жүрегінің көрсеткіші деп санауға болады. Прогестеронның рецепторлары мида кездеседі, мінез құлақ ерекшеліктерін осымен түсіндіруге болады.
Эстрогендер мен прогестеронның секрециясы ЛГ мен ФСГ арқылы реттеледі. Қандағы ФСГ мен ЛГ нің мөлшерінде циклдік өзгерістер байқалады және осы өзгерістерге аталған жыныс гормондарынның секрециясы тікелей тәуелді. Өз кезегінде ГТГ ның секрециясына гипоталамустын релизинг факторлары әсер етеді.
Глоссарий
Екінші жыныстық белгілер
Вторичные половые признаки
Secondary sexual symptoms
Екіншілік жыныстық белгілер - ол адам организмнің өсуі кезінде жәнеде жетілу кезеңдерінде қалыптасып отырады. Ер адамдарда - сақалдың өсуі, мұртының өсуі, дауыстағы тембрдің пайда болуы , ал әйел адамдарда- денесінің бітіміндегі кейбір ерекшеліктері , сүт бездерінің дамуы сонымен қатар басқада белгілердің көрінетін кезі болып табылады.
7-билет
Майкл мен Даяна бала көтеруде қиындықтарға тап болды. Даянада овуляция әр 28 күн сайын жүреді және Майклдағы сперматозоидтар саны қалыпты. Алайда, егер де біз Майклдың сперматозоидтарын эякуляциядан бір сағат өткен соң бақылайтын болсақ, олардың өте баяу қозғалатының көреміз. Майклдың сперматозоидтары Даяна ооцитіне тап болған кезде, олар тиісті акросомалық реакцияны тудыруға қабілеті болмайды.
Сұрақтар:
1. Сперматогенезге әсер ететін факторларды атаңыз.
2. Аналық жасушаны ұрықтандыруда шәуеттердің рөлі.
3. Шәуеттердің құрамы мен қасиеттері. Ұрықтандыру үшін қажетті шәуеттің сапасы.
4. Глоссарий:Екіншілік жыныстық белгілер.
1)Сперматогенезге әсер ететін факторлар?
Сперматогенез - аталық жыныс жасушаларының пайда болуы. Бұл процесстің бұзылуына сыртқы және ішкі орта факторлары әсер етуі мүмкін.
Сперматогенді эпителий қабаты зақымдаушы әсерлерге өте сезімтал. Оның бұзылуына әкелетін факторлар:
-Е, С, В витаминлерінің жетіспеушілігі(гипогонадизм тудырады)
-радиация(сперматогенді эпителий жасушаларының өліміне әкеледі)
-алкоголь(иректелген түтікшелер диаметрінің төмендеуіне әкеледі)
-жоғарғы температура(сандық және сапалық көрсеткіштеріне әсер етеді)
-темекі шегу(эрекция мен эякуляцияға теріс әсер етеді)
-ауыр металдар, нейротропты улар(фенол, толуол, бензин, аммиак хлориді)
-инфекция(уретрит, простатит, цистит, орхитті тудырады)

2)Шәует - бұл ер адамдарда қуықасты безі, аталық без қосалқылары, тұқым көпіршіктері бөлетін секреция өнімдерінен тұратын биологиялық сұйықтық. Оның құрамында көп мөлшерде аталық ұрық жасушалары-сперматозоидтар кездеседі. Сау ер адамда ұрықтандыруға жарамды кем дегенде 40-50% сперматозоид болуы керек. Сперматазоидтар жұмыртқа жасушасымен қосылуы нәтижесінде ұрықтану процесі жүреді. Оның құрамындағы сперматозоидтар мен жұмыртқа жасушасы қосылып зигота, яғни ұрықты түзеді. Шәует ұрықтандыру үшін оның қасиеті, құрамы барлығы дерлік түгелдей сақтауы керек.

3)Шәует ақуыздардың минералдардың, майлардың, көмірсулардың, ферменттердің және, әрине, гормондардың күрделі кешені.
Оның құрамы:
-Ақуыз. Ер адамның қуықасты безі мен ұрық көпіршіктерінде белоктар бар, олар белгілі бір ферменттердің әсерінен амин қышқылына айналады.
-Майлар. Ер адамның сперматозоидтарының құрамына майлар да кіреді, мысалы: фосфолипидтер, холестерол (қалыпты концентрациясы 0,5 мг / мл). Май қышқылдары (простагландиндер) - ерлердің ұрпақты болу жүйесінде маңызды рөл атқарады, қан қысымын төмендетеді, еркек бұлшық еттерінің оңтайлы дамуына жағдай жасайды және теріні қорғайды.
-Ферменттер. Жыныстық қатынас пен зякуляция аяқталғаннан кейін ферменттер ұрықты сұйылтады.
-Дәрумендер. Шәуетте лимон қышқылы бар. Ол сұйылту процестерін реттейді. Сонымен қатар, ұрықтың құрамында басқа да маңызды заттар бар: Аскорбин қышқылы (С витамині),пиримидин, В12 дәрумені, сүт қышқылы, пудинг, азот,пирув қышқылы.
Қасиеттері: келесі көрсеткіштер адамның спермасының қалыпты сипаттамасы болып табылады: Сперматозондтардын концентрациясы - 20-200 млн/мл, спермада пішіні қалыпты түрлерінің 60% астам болуы. Және де сперматозоидтар арасында тірі жасушалар 75% және одан жоғары болу керек, ал белсенді қозғалатындар – 40-50% және одан жоғары болуы керек.
Глоссарий:
Екінші реттік жыныстық белгілер — бұл жыныстық қатыстылық пен ер жетуді анықтайтын түрлі мүшелер құрылысы мен қызметтерінің өзгерісін сипаттайтын белгілер.
Вторичные половые признаки
Secondary sexual characteristics
Биохимия
13 жастағы қыздың ата-анасы эндокринолог дәрігердің кеңесіне жүгінді. Уақытында дүниеге келген, физиологиялық босану. Анасының сөздерінен анасының жүктілігі ешқандай асқынусыз өткен, ата-анасының сөздерінен.... Бала кезінде қалыпты өсіп, дамыды. 11 жасынан бастап пациент пен оның ата-анасы өсудің кешеуілдеуін байқай бастады. Ауруханаға қаралып, онда жатқызылды. Ауруханада емделу кезінде гонада дисгенезиясы анықталды, физикалық дамудың кешеуілдеуінің аясында дисэмбриогенез белгілері генетиктермен анықталды. Шерешевский-Тернер синдромы диагнозымен ауруханадан шығарылды.
Сұрақтар:
1)Қызда қандай гипофиз гормондарын зерттеу керек?
Ситуациялық сұрақ бойынша қарастыратын болсақ . Осы гонада диснгенезиясында кезінде қыз балаға эстрогендер концентрациясы аз болады , ал гонадотропин мөлшері көп болады. Сол себепті гипофиз гормондарының ішінен осы екі гормон зерттеу қажет.
2)ЛГ, химиялық табиғаты, нысана-жасушалар, физиологиялық әсері
ЛГ плазмалық мембраналардың арнайы рецепторларымен байланысады және әйел денесінде прогестеронның сары денелер жасушаларымен, ал тестостеронның Лейдинг жасушаларымен түзілуін ынталандырады. ЛГ мессенджерінің рөлін ферменттерді белсендіретін және холестеролдан гормонның түзілуін жақсартатын ц-АМФ орындайды. Әйел денесіндегі ЛГ секрециясының ең жоғары болуы эстрадиол концентрациясына байланысты. ЛГ максималды концентрациясы етеккір циклінің ортасында байқалады, бұл овуляцияға және сары дене түзілуіне әкеледі. ЛГ секрециясы сары дене қызметі үшін қажет. Сары дене эстрадиолмен бірге прогестерон гормонын түзеді. Ұрықтанғаннан және жұмыртқаны имплантациялағаннан кейін гипофиздің ЛГ функциясы плацента гормонына – адамның хорионды гонадотропиніне (ХГЧ) өтеді. Алғашқы 6-8 апта ішінде жүктілікті сары денеде пайда болған прогестерон қолдайды, содан кейін плацентаның өзі ХГЧ әсерінен жүктілікті сақтау үшін жеткілікті мөлшерде прогестерон шығара бастайды.
3)Пролактин, химиялық табиғаты, нысана-жасушалар, физиологиялық әсері
Жай белок (200 А/Қ)
Нысана - жасушалар: сары дененің, сүт бездерінің, аналық бездердің, май тіндерінің, бауырдың жасушалары
Әйелдерде, сүт безінде РНҚ транскрипциясын, репликацияны, жасушалардың бөлінуін, сүт бездерінің өсуін арттырады. Сары денеде прогестерон түзілуін ынталандырады. Сүттің пайда болуына ықпал етеді.
Еркек ағзасында еркек жыныстық гормондарының екіншілік жыныстық белгілердің дамуына әсері артады. Май бездерін ынталандырады.
4)ФСГ, химиялық табиғаты, нысана-жасушалар, физиологиялық әсері
Бұл гормонның нысана жасушалары әйелдердегі аналық безі фолликулаларында және ерлердегі ұрықтың Сертоли жасушаларында болады.
Әйелдерде гормон фолликуланың рецепторымен байланысып, аденилат циклазасын белсендіреді және ц-АМФ түзілуін арттырады. Ол 1) фолликулалардың өсуін, 2) жұмыртқаның жетілуін,3) овуляцияны және 4) эстроген секрециясын ынталандырады
Ерлерде ФСГсперматикалық түтіктер мен ұрықтардың өсуін ынталандырады, сперматогенездің басталуында маңызды рөл атқарады. ФСГ болмаған кезде ұрықтар атрофияға ұшырайды және шәует пайда болмайды. Балалардың қан плазмасындағы ФСГ концентрациясы төмен және жыныстық жетілу кезінде артады
Глоссарий :
Әйелдердің жыныс гормондары- Женские половые гормоны- Female sex hormones
Әйелдің жыныс гормондары бұл гормондар әйелдің жыныс безі — аналық безде, жүктілік кезде-баланың жолдасында, сондай-ақ еркектің ұрығындағы Сертиоли клеткасында болады
2.Биохимия
15 жастағы жас жігіттің ата-анасы невролог дәрігердің кеңесіне жүгінді. Оларды ұлының сылбырлығы, енжарлығы және ақыл-ой кемтарлығы алаңдатады. Жас жігіт ақыл-есі кем балаларға арналған мектепте оқиды. Объективті деректер: жас жігіт ұзын бойлы, дене бітімі евнух тәрізді, аяқ-қолдары ұзын, екінші жыныстық белгілері әлсіз байқалады. Цитогенетикалық зерттеулердің нәтижесінде кариотип 47, ХХУ анықталды. Клайнфельтер синдромы диагнозы қойылды. Клайнфельтер синдромы бар пациенттерде гипогонадизм байқалады, олар өмір бойы тестостерон препараттарымен алмастыратын терапияны қажет етеді.
Сұрақтар:
1) Тестостерон қай жерде синтезделеді?
2) Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз
3) Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
4) Глоссарий
Екіншілік жыныстық белгілер
Жауабы:Жалпы тестостерон-андрогендерге қатысты негізгі еркек жыныстық гормон болып келеді. Ол қазіргі ситуационкадаға балада қарастарытан болсақ аз мөлшерде синтезделуінің себебінен бала клайнфельтер ауруына шалдығып тұр.Сондай ақтестостерон синтезделуі бізде лейдиг жасушаларында жүреді, аз мөлшерде — әйелдердің аналық бездерінде синтезделеді, сонымен қатар ерлер мен әйелдерде бүйрек үсті кортексі шығарылады.Ендігі осы Лейдиг жасушасына тоқталсам ,ол ұрықтағы сперматикалық түтікшелер арасында орналасқан сүтқоректілердің гормондық жасушалары, оларда тестостерон және андрогендік қатардағы басқа қосылыстар шығарылады, сонымен қатар оларда эстрогендер мен прогестиндердің әйел жыныстық гормондарының аз мөлшері пайда болады.
2)Тестостерон бізде андрогендер қатарына кіретін негізгі гормон болып келеді.
Тестостеронның химиялық табиғаты-стероид. Еркектерде оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады..
Сонымен қатар , А сакинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17- ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында
эстрадиол мен андростеронга айналуы мумкін, соңгы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырганда төмен болады.
Бізде тестостеронның нысана жасушалары ретінде біз простата , ұрық көпіршігін , жыныс жасушалар терісін қарастырамыз.
3)Бізде тестостеронның әсер ету механизмі–екіншілік болып келеді.
• Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген
диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл
гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына
(гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және рРНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ
полимеразасының белсенділігін арттырады
• Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардыңнәтижесінде белок синтезіне қажеттіэнергия бөлінеді.
Глоссарий
Екіншілік жыныстық белгілер – Вторичные половые симптомы – secondary sexual symptoms
Ұлдарда екінші реттік белгілердің дамуында келесі өзгерістер байқалады: дене бойының өсуі, бұлшықет массасының өсуі күшейеді. Көмей пішіні өзгеріп, дауыс жуындайды. Қасаға мен қолтық аймақтарында шаш өсе бастайды. Мұрт пен сақал өседі. Көмейдің шеміршекті жабындысы сыртқа қарай дүрийіп тұрады. Бұл кезеңде бозжігіттердің көбінесе кеуде бездерінің ісінуі байқалады және емізіктердің аса сезімталдығы байқалады. Дауыс тембрі өзгере бастайды. Ер жету оларда 23-25 жасында болады.


8-билет
17 жастағы жас жігіт өзін жақсы сезінеді, алайда ол денесінің сыныптастарының денелерінен өзгеше екенін байқамады. Пациент қалыпты өсіп, дамыды, бірақ бұл жігітте жасөспірімдерге тән өсудің күрт секірісі боған жоқ. Қазіргі уақытта оның бойының ұзындығы 183 см, салмағы – 67 кг, қолдарының құлашы - 185 см. Қолтықтары мен жамбас аймағында түктену жеткіліксіз, жыныс мүшесі мен ен қалтасының көлемі кішкентай, кеуде бездері аймағында әр емізік астында диаметрі 3 см болатын тығыздалу пальпацияланады (бұл 13 жаста пайда болған). Қандағы тестостерон деңгейі төмен, лютеиндеуші гормон (ЛГ) мөлшері жоғары. Кариотип – 47 XXY.
Сұрақтар:
1. Тестостеронның төмендеуінің мүмкін себептері қандай?
2. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері.
3. Аталық жыныс бездерінің басқа гормондарын атаңыз.
4. Глоссарий:Әйелдердің жыныс гормондары
1)Жыныс гормондарының мөлшеріне көптеген сыртқы орта және ішкі факторлар әсер етеді.
-Е, С, В витаминлерінің жетіспеушілігі
-радиация
-алкоголь
-жоғарғы температура
-темекі шегу
-ауыр металдар, нейротропты улар
-инфекция
- Ер адамның тестостерон деңгейі оның көңіл-күйіне айтарлықтай әсер етуі мүмкін.
-Алкоголизм тестостеронды төмендетуі мүмкін . Алкоголь тестостерон өндірілетін аталық безге тікелей әсер етеді және еркектердің жыныстық қызметі мен ұрықтануымен байланысты басқа гормондардың бөлінуіне әсер ететін сияқты. Ұрықтанған аталық бездер - бұл алкогольдік ішімдіктегі ерлерде тестостерон деңгейінің төмендеуінің, сондай-ақ либидо мен жыныстық потенциалдың жалпы белгісі. Үлкен кеуде алкогольді ішушілерде жиі кездеседі, себебі алкоголь тестостеронды әйелдердің эстроген гормонына айналдыруы мүмкін.
2)Бізде тестостеронның әсер ету механизмі–екіншілік болып келеді.
• Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген
диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл
гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына
(гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және рРНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ
полимеразасының белсенділігін арттырады
• Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді.
3)Еркектің жыныс гормондары: Тестостерон, Андроген, Дигидротестостерон, Андростерон, Андростендион, Андростендиол
Андроген-Жыныс гормоны. Стероидтық гормондар тобына жатады жəне холестеролдан түзіледі. Холестеролдан прегненолон түзіледі. Одан кейін прегненолон 17-оксипрегненолонға тотығады, ол андростендионға айналады. Соңғы зат С17 жағдайда тотықсызданып, активті тестостерон береді.
Қасиеті:
-Екінші кезектегі еркектік жыныс белгілерін қалыптастырады;
-Ақуыздар синтезіне, əсіресе бұлшық ет ұлпасындағы ақуыз синтезіне дем береді;
-Жас жануарлардың сүйек қаңқасының өсуін дамытады. Сондықтан еркек ағзаларының бұлшық еттері жақсы жетілген жəне бітімі ірі келеді;
-Олар зат алмасуды едəуір күшейтеді;
-Қанның құрамын жақсарады.
Глоссарий:
Әйелдердің жыныс гормондары- Женские половые гормоны- Female sex hormones
Әйелдердегі жыныстық дифференцияцияны реттейтін, біріншілік, екіншілік жыныстық белгілерінің дамуына, сәбидің дамуына әсер ететін гормондар. Және де жыныстық мінез құлық және де зат алмасу процесін реттеп отырады.
9-билет
30 жастағы ер адам дәрігерге бедеулік шағымымен жүгінді. Тексеру кезінде екіншілік жыныс белгілері қалыпты екендігі анықталды. Зерттеу барысында ұрық жолдарының қызметі бұзылған және сперматозиодтар саны азайған аталық без ауруы анықталды.
Сұрақтар:
1. Тестостерон түзілуінің бұзылуы жыныстық жетілуге дейін пайда болды ма, әлде кейін пайда болды ма? Бұл жағдайда біріншілік немесе екіншілік гипогонадизм байқалады ма?
2. Ерлерде біріншілік гипогонадизм кезінде тестостерон мен гонадотропиндердің деңгейлері қалай өзгереді?
3. Ерлерде екіншілік гипогонадизм кезінде тестостерон мен гонадотропиндердің деңгейлері қалай өзгереді?
4. Глоссарий:нысана-жасушалар
1)Бұл жерде екіншілік гипогонадизм болады.
2)Біріншілік гипогонадизмде (гипергонадотропты) ер балаларда туылған кезде атабезі және жыныс мүшесінің көлемі (2,5 см) кішкентай болады. Пубертатты кезеңде екіншілік жыныс белгілері дамымайды. Біріншілік гипогонадизмде тестостеронның деңгейі жасқа тәуелсіз төмен болады және хориондық гонадотропин енгізгенде жауап ретінде жоғарыламайды. Жыныс мүшесі және ұма инфантилді болып қалады және қасағаның тері асты шел май ішінде қалады, атабезі өте кішкентай, пальпацияланбайды.
3)Екіншілік гипогондизм кезінде гонадотропиндер секрециясы бұзылып, тестостерон мөлшері төмендейді. Екіншілік немесе гипогонадотропты гипогонадизм гонадотропты жеткіліксіздіктен пайда болады, оны гипофиздің басқа тропикалық гормондарының жетіспеушілігімен біріктіруге болады. Тестостеронның секрециясы гипоталамус-гипофиз-тестілік жүйемен бақыланады. Екіншілік гипогонадизмде идиопатиялық гипогонадотропты гипогонадизмдегі сияқты гипоталамус арқылы гонадотропинді босататын гормонның секрециясы жетіспейді немесе гипофиздің ФСГ мен ЛГ секрециясы жеткіліксіз. Екіншілік гипогонадизмде тестостерон деңгейі төмен, ЛГ немесе ФСГ деңгейі қалыпты деңгейден төмен. Жедел жүйелік ауру уақытша қайталама гипогонадизмге әкелуі мүмкін.
Глоссарий:
Нысана жасушалары\Клетки-мишени\target cells
Нысана жасушалары - бұл арнайы рецепторлы белоктарды қолданатын гормондармен өзара әрекеттесетін жасушалар
10-билет
Анаболикалық стероидтар (синтетикалық тестостерондар) бұлшықет массасын жоғарылатумен қатар аталық безде тестостеронның түзілуіне де әсер етуі мүмкін. Білетін теріс пікірлеріңізді қолдана отырып, егер ер адам синтетикалық тестостеронның көп мөлшерін қолданатын болса, аталық ұрықта тестостерон өндірілуінде не болатынын сипаттаңыз.
Сұрақтар:
1. Тестостеронның химиялық табиғаты және синтезі
2. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
3. Тестостерон секрециясының реттелуі.
4. Глоссарий:Әйелдердің жыныс гормондары
1. Жауабы:Тестостерон бізде андрогендер қатарына кіретін негізгі гормон болып келеді.
Тестостеронның химиялық табиғаты-стероид. Еркектерде оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады.
.Сонымен қатар , А сакинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17- ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында
эстрадиол мен андростеронга айналуы мумкін, соңгы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырганда төмен болады.
Бізде тестостеронның нысана жасушалары ретінде біз простата , ұрық көпіршігін , жыныс жасушалар терісін қарастырамыз.
2. Жауабы:Бізде тестостеронның әсер ету механизмі–екіншілік болып келеді.
• Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген
диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл
гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына
(гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және рРНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ
полимеразасының белсенділігін арттырады
• Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді.
3. Жауабы:Егер тестостерон синтезделген жағдайда, ағзада нәруыз синтезі жоғарылайды, нәруыз ыдырау төмендейді, бұлшық ет массасы жоғарылайды, қандағы глюкоза мөлшері яғни концентрациясы төмендейді, тері асты майлары да азая бастайды, екіншілік жыныс белгілерін қалыптастыруда маңызы зор, мысалы мұрт-сақал өсуін, дауыстң ерлерде жуан болуын, ерлер дене бітімінің ерлер сипаты бойынша өсуі, т.б.
Секрециясы гонадолиберин-рилизинг фактор әсерінен ЛГ/ФСГ артып осы екі гормон тестостерон синтезделуін ынталандырады, ЛГ-андрогендердің синтезін ынталандырады; ФСГ – сперматогенезді ынталандырады
4.Глоссарий
Әйелдердің жыныс гормондары- Женские половые гормоны- Female sex hormones
Әйелдің жыныс гормондары бұл гормондар әйелдің жыныс безі — аналық безде, жүктілік кезде-баланың жолдасында, сондай-ақ еркектің ұрығындағы Сертиоли клеткасында болады.
11-билет
Шарлотта – университеттің сексуальды белсенді студенті. Сенбі күні кешке ол жігітімен қорғалмаған жыныстық қатынасқа түседі. Сәрсенбі күні таңертең ол әдетте овуляция кезінде болатын ауырсыну ұстамасын цикл ортасында сезінді. Қызды жуық арада жүкті болып қалу мүмкіндігі мазалайды. Адамның хорионды гонадотропині (АХГ) жүктіліктің негізгі және едәуір сенімді маркері болып табылады. Әйел қанындағы оның деңгейі ұрықтанғаннан кейін 6-10 күнде өседі.
Сұрақтар:
1. АХГ қайда синтезделеді?
2. АХГ химиялық табиғатын және әсер ету механизмін атаңыз
3. Прогестеронның химиялық табиғаты және синтезі. Прогестеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
4. Глоссарий:Ерлердің жыныс гормондары
Химиялық табиғаты жағынан тестостерон стероид болып табылады. Ер адамдар да оның синтезі еркек жыныс бездерінде орналасқан Лейдиг жасушалар ында жүреді. Сонымен қатар әйел дерде де, ерлерде де бүйрекүсті бездерімен синтезде леді.Тестостерон - бұл ен манызды ер жыныстық гормон (андроген) болып табы лады. Ол негізінен ұрық бездерінде шығарылып отырады. Ал әйелдер де аналық без бен бүйрек үсті кортексі тестостеронның төмен мөлшерін шыға рып отырады. Сонымен қатар, оның денесі басқа андрогендердің прекурсорлары нан тестостерон гармонын шығарып отырады. Нысана жасушылары: қуықасты безі, ұрық көпіршігі, жыныс мүшелері, ұрық жолдарының жасушалары, т.б
Тестостерон негізінен осыларга жауап береді:Репродуктивті мүшелердің дамуы (ұрық, простата, пениса)Ерлердің типтік жыныстық ерекшеліктерін оқытуерлер әдетітұқым шаруашылығы Ерлердің ләззаты мен белсенділігін бақылау.
Тестостерон қан сарысуынан анықталады. Тестостерон-стероидты гормон болып табылады. Оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарып отырады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады. Тестостеронның әсерінен ақуыздардың синтезі артады, олардың катаболизмі баяулайды, сүйек пен дәнекер тінінің өсуі, сондай-ақ СТГ және ИФР-1 өндірісі ынталандырылады.
Тестостеронның әсер ету механизмі
Әсер ету механизмі- екіншілік цАМФ арқылы. Яғни рецепторлар арқылы нысана жасушаларымен байланысып, әсер етеді. Негізгі биохимиялық әсері- жыныстық жетілуді стимулдейді. Тестостерон деңгейі жоғарылап жыныс мүшелері өседі және екіншілік жыныс белгілері( бойының өсуі, бұлшықет массасының жоғарылауы, дауысының жуандауы, түктердің өсуі) пайда болады. Сонымен қатар тестостерон сперматогенезді стимулдейді, либидо пайда болуына қатысады. Әйелдерде түктердің өсуін стимулдейді.Тестостерон ағзаның бұкіл клеткаларындағы ақуыз продукциясын белсендіреді. Әсіресе біріншілік және екіншілік жыныстық жетілуге қажетті ақуыздар болып табылады.
Глоссарий
Екінші жыныстық реттелу
вторая половая регуляция
second sexual regulation
12-билет
Қыз балада жыныстық жетілу жақындаған кезде келесі екіншілік жыныстық белгілер байқалады – әйел типі бойынша ағзаның дамуын ынталандыратын сипаттамалар, мысалы, күрт өсу және дене бітімінің өзгеруі, безеудің пайда болуы (безеу), сүт бездерінің дамуы, денеде түктердің пайда болуы және өсуі, етеккірдің басталуы, көңіл-күйдің өзгеруі.
Сұрақтар:
1) Бұл қандай гормонның түзілуімен байланысты?
Бұл кезде эстроген гормонының түзілуімен байланысты .Себебі эстроген бізде екіншілік жыныс белгілердің дамуына көмек береді.
2) Осы гормонның нысана жасушаларын және химиялық табиғатын атаңыз
Химиялык табигаты: Бул гормондардың ерекшелігі
а) А сакинасында үш кос байланыс бар;
б) С3 көміртегінде ОН тобы бар. Эстрогендер 6ip 6ipiнен гидроксил тобының санымен ерекшеленеді эстрадиолда 2 ОН тобы (С3 пен С көміртегінде);
эстронда - 6ip ОН тобы (С3 көміртегінде); эстриолда -үш ОН тобы (С3, С |6, С 17 көміртектерінде) бар.
Нысана жасушалары - организмнің барлық жасушаларында рецепторлары кездеседі, әcipece жатырдың кынаптың, аналык бездердің, сут бездердің
жасушаларында өте көп орналасқан.
3) Эстрадиолдың әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері
Әсер ету механизмі бойынша ол Hsp90 ақуызы үш өлшемді шарларға айналады. Ол ақуыз молекулаларына жабысып, оларды АТФ энергиясын пайдаланып, висса тәрізді қысады. Бұл рецептордың өз функциясын орындай алмайтындығына әкеледі. Hsp90 эстроген рецепторымен байланысудан босатылуы рецептордың димерациясына, яғни оның белсенді түріне өтуіне әкеледі. 19. шаперон, басқа ақуыздарға дұрыс көмектеседі
Глоссарий
Жүктілік кезіндегі биохимиялық өзгерістер
Биохимические изменения во время беременности 
Biochemical changes during pregnancy 
Жүктілік кезіндегі көптеген өзгерістер барлық жүйелер мен ағзаларды қамтиды.