Фазалық ығысу оң деп есептеледі, егер .
5.12-сурет. Кедергілер үшбұрышы: активті кедергі; реактивті кедергі; толық кедергі, ток пен кернеу арасындағы бұрыш
Тармақталмаған тізбек үшін Ом заңы үшін әсерлі мәндері және комплексті түрдегі жазылуы
, ,
, .
, .
Тармақталмаған тізбекті тұрақты токтың тізбегі сияқты символдық әдіспен есептеуге болады. 5.13-суреттегі тізбекті есептеу үшін толық кедергіні анықтау қажет, яғни мына қатынасты жазуға болады
.
5.13-сурет. Активті және реактивті элементтері бар тізбек
Сонымен барлық индуктивті кедергі « » символына көбейтіледі, ал барлық сыйымдылықты кедергі « » символына көбейтіледі. Егер , , , , , , онда
.
Осыдан шығатын қорытынды: барлық тізбекті эквивалентті кедергімен ауыстыруға болады. Бұл кедергі нақты (активті кедергі 5 Ом) және жорамал (индуктивті реактивті кедергі 4 Ом) бөліктерден тұрады.
Айнымалы токтың тармақталған тізбектері
Элементтерді параллель қосқан кезде (5.14-сурет) токтың лездік мәні мен оның комплексті түрі Кирхгофтың І–заңы бойынша мына қатынастармен жазылады
,
.
активті өткізгіштік, реактивті индуктивтілік өткізгіштік, реактивті сыйымдылық өткізгіштік арқылы символдық түрі былай жазылады:
, , .
Кирхгофтың І–заңына сәйкес векторлық диаграммасы 5.15-суреттегідей болады.
5.14-сурет. Катушка, резистор, конденсаторды параллель қосу сұлбасы
|
5.15-сурет. Тармақталған тізбектің векторлық диаграммасы
|
айырымын реактивті өткізгіштік деп атайды. Бұл жағдайда толық өткізгіштікті комплексті түрде былай анықтауға болады:
;
;
,
мұндағы толық өткізгіштіктің модулі, ал ток пен кернеу арасындағы фазалық ығысу.
Векторлық диаграмманың тікбұрышты үшбұрышын өткізгіштіктер үшбұрышына түрлендіруге болады (5.16-сурет). Осы үшбұрыштан өткізгіштіктер арасындағы мынадай қатынастар шығады:
,
,
,
.
5.16-сурет. Өткізгіштіктер үшбұрышы: активті өткізгіштік; реактивті өткізгіштік; толық өткізгіштік, ток пен кернеу арасындағы бұрыш
Векторлық диаграмманың тікбұрышты үшбұрышы сондай-ақ мына қатынасты береді:
.
Бұл қатынас тармақталған тізбек үшін алгебралық түрдегі Ом заңы болып табылады. Ом заңы символдық түрде былай жазылады
немесе .
Толық кедергіні электр тізбегінің импедансы деп атайды. Активті кедергіні резистанс, реактивтіні – реактанс деп атайды. Реактанс индуктивті (индуктивті кедергі) және (сыйымдылықты кедергі) сыйымдылықты болады. Толық өткізгіштікті электр тізбегінің адмитансы деп атайды. Активті өткізгіштікті кондуктанс, реактивтіні – сусцептанс деп атайды. Сусцептанс индуктивті (индуктивті өткізгіштік) және (сыйымдылықты өткізгіштік) сыйымдылықты болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
