17. Гомогенді катализ. Гомогенді химиялық реакциялардың жылдамдығы. Әрекеттесетін заттар мен ондағы катализатор біртекті жүйеден тұрса, яғни олардың бәрі де бір фазада болса, онда мұны гомогенді катализ дейді. Гомогенді катализдегі теорияның басты жайларының бірі — реакция жүргенде катализатордың әрекеттесуші реагенттердің бірімен аса тұрақсыз аралық қосылыс түзуі, сосын оның келесімен тез әрекеттесіп қатализатордың қайта қалпына келетіні. Мысалы, жоғарыда келтірілген күкірт (IV) оксидінің азот (II) оскидінің қатысуымен тотығатын реакциясындағы аралық қосылыстарды және жалпы процесті былай көрсетуге болады:
2NO2+2SO2=2SO3+2NO
Гомогенді (гетерогенді) реакциялар жылдамдығы – процесс кезінде реакцияға түсетін не түзілетін заттардың белгілі (кесімді) уақыт ішінде (секунд, сағат, жыл) көлем бірлігіндегі (қатты заттың бет бірлігіндегі не масса не көлем бірлігіндегі).
18. Реактор жұмысының тиімділік көрсеткіштері. Реакторлардың конструкциясына әсер ететін факторлар Химиялық реактордың тиімділігі көбінесе оның жылу режиміне байланысты, бұл кинетикаға, тепе-теңдік күйіне және реакторда жүретін процестің селективтілігіне әсер етеді. Реакторлар жұмысының негізгі көрсеткіштері шартты түрде келесідей жіктеледі:
технологиялық: Реактордың технологиялық сипаттамаларына белгілі бір реакторда ағып жатқан ХТҮ көрсеткіштері кіреді. Сонымен қатар, реактордың жұмысы өнімділік пен қарқындылықты сипаттайды.
пайдалану: Пайдалану сипаттамаларына реактордың тұрақты режимі мен қауіпсіздігін басқару және қамтамасыз ету жеңілдігі кіреді. Бұл сипаттамалар реактордың құрылымдық жетілуіне байланысты.
энергетикалық: Реакторлардың энергетикалық көрсеткіштері реактивті заттардың ағынымен гидравликалық кедергілерді жеңуге және оларды араластыруға жұмсалатын энергия шығындарын, сондай-ақ реакторға жеткізілетін жылуды пайдалану тиімділігін сипаттайды
экономикалық: Реактордың экономикалық сипаттамалары оны өндіру мен орнатудың құнын, сондай-ақ жөндеу жұмыстарының құнын анықтайды.
Реактордың конструкциясына әсер ететін факторлар:
1)әрекеттесетін және түзілетін заттардың агрегаттық күйі
2)реакциялық аймақтағы қысым мен температура
3)жылу әсері мен жылу алмасу қарқындылығы
4)өңделетін заттардың химиялық қасиеттері
5)араластыру қарқындылығы
6)процестің үздіусіздігі мен периодтылығы
7)катализатордың болуы және оның жай -күйі