1.Қазақ тіл білімінің зерттелу тарихына шолу
Түркі тілдеріне ортақ сөздер
жүктеу/скачать 101,11 Kb.
|
1.?àçà? ò³ë á³ë³ì³í³? çåðòòåëó òàðèõûíà øîëó
| 29.Түркі тілдеріне ортақ сөздер
Түркі тілдеріне ортақ сөздерге бір кездегі жалпытүркілік көне лексикадан сақталып калган, осы күнгі түркі тілдерінің бэрінде кездесетін сөздер жатады. Сондықтан олар жалнытүркілік создер деп те аталады. Жалпытүркілік сөздерден түркі тілдерінің туыстыгын, бір тектен шыккапдыгын көреміз. Түркі тілдерінің туыстыгы, сайып келгенде, сол тілдерде сойлейтін халыктардың шыккан тегінің бар екендігіне байланысты. Түркі тектес тілдер бір кездегі конетүркілік ана тілдін диалектілірінен тараган. Түркі тілдерінде ортак создердің түрлері мынадай: I .Адамның дене мүшелерінің атаулары: бас, күлак, коз, қас, аяк, бел, арқа, жақ, ерін, тіс, тізе, буын, шаш т.б. 2. Мал атаулары: ат, тай, бие, айгыр. інген, түйе, бүка, өгіз, кой, сиыр, кысырак, бұзау, козы, бота, жылкы т.б. З.Туыстык атаулар: ата, іні, келін, катын, үл, кыз, күйеу, нагашы, жиен, ер, ага, бажа, балдыз, эке, шеше т.б. 4. Жан-жануар, жзндік атаулары: кочн. іуікі, тиін. арыстап. доцыі. каршыга, шымшык, кырги, каракұс, бөрі, карга, бүкіт, кат, үГірек, ит, кандала, мысык, тышкан, піл. аю, жылан, күрт т.б. 5. Табиги күбылыс атаулары: жел, су, өзен, кол, агаш, тас, ай, күн, жүлдыз, жауын, бүршак, теңіз, жаз, күз т.б. 6. Түр-түсті, сапа-сынды білдірстін агаулар: кызыл, жасыл, кара. жпрсн, торы, кыска. үзын, жана, коне т.б. 7. Сан есімдер: бір, екі, жарым, кырык, мыңт.б. 8. Есімдіктер: мен, сен, ол, біз, канша, неше, ештеңе, түгел, мынау, сонау, барша, түгел, кайсы, калай т.б. 9. Қимыл атаулары: ксл, кет, жүр, кір, көгер, ал, бер, каш, кой т.б. Ю.Үстеулер: ерте, кеш, ілгері, жоғары, төмен, кашык, алыс, шалгай, тез, жылдам, бүрын, түнде, жазда, қыста, күзде т.б. 11.Шылау сөздер: немесе, мейлі, дейін, соң, түгіл, таман, үшін, мен, де т.б. Қазақтың байыргы тел сөздері сөздік кұрамдагы сан жагынап ең мол кабат Баиыргы лексиканың негізінде түркі тілдеріне ортак сөздер жатады. Сондай-ак түрлі сөзжасамлык тәсілдер аркылы жасалган туынды сөздер де жатады Мысалы: малшы, жылкышы. балалык. түндік, панасыз, бакытсыз, ақылдас, астыртын, айбалта, кып-кызыл, абысын-ажын, күм боран, т.т.Сөзжасам тэсілдері аркылы жасалған бұл сөздер казактың ежелден таныс, байыргы создері болып табылады да осы күнгі лексикамыздың дамуына, үздіксіз жетіліп огыруына негіз болады. жүктеу/скачать 101,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|