1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
жүктеу/скачать 151,79 Kb.
|
DOC-20230105-WA0155.
- Бұл бет үшін навигация:
- 67. Мұхамед Хайдар Дулатидің «Тарих Рашидиің - қазақ хандығының құрылу тарихы туралы басты дерек. (67-72) МАДИНА
| 66.ХІІІ-ХҮ ғасырлардағы шаруашылық пен мәдениет: мал шауашылығы, егіншілік, сауда, тіл мен жазу, жазба және ауызша әдебиет.Қазақ халқының шығу тегінің антропологиялық аспектілері.
.ХІІІ-ХҮ ғасырлардағы шаруашылық пен мәдениет: мал шауашылығы, егіншілік, сауда, тіл мен жазу, жазба және ауызша әдебиет.Қазақ халқының шығу тегінің антропологиялық аспектілері. Рухани мәдениетке әдет-ғұрыптар мен әдет-ғұрыптар, салт-дәстүрлер мен ауызша халық шығармашылығы (аңыздар, ертегілер, эпостар, мифтер), жазба әдебиеттер, музыка, діни нанымдар, т.б.. XIV-XV ғғ. Қазақстан территориясын мекендеген тайпалар мен тайпалардың ауыз әдебиетінің негізгі шығармалары фольклордың шығуына негіз болды. Ең көне фольклорлық шығармаларда мифологиялық сюжеттер сан алуан. Мысалы, Ғарыш пен Жердің хаостан шығуы туралы, Күннің, Айдың және басқа да аспан денелерінің пайда болуы туралы. Алғашқы адамдар мен жануарлардың пайда болуы, таулардың, өзен-көлдердің, басқа да табиғат объектілерінің пайда болуы туралы «Күн туралы ертегі», «Полярная жұлдыз және Урса Майор» және басқа аңыздар мен мифтер. Ертегілер ауыз әдебиетінің ең кең тараған жанры болды. Олардың ішінде «Құламерген-Жоямерген», «Жерден шыққан батыр Желім», «Ер Төстік», «Саврас атты Кендебай» және басқа да сиқырлы, батырлық, тағылымды мазмұндағы ертегілер бар. Халық ауыз әдебиетінің көне жанрларының бірі – эпикалық жырлар мен аңыздар. Бұл жанр 6-8 ғасырлардан бастау алады. батырлар туралы эпостық әңгімелерден. Қобыланды батыр туралы эпостық жырда қыпшақтар мен қалмақтардың бірлескен күресі айтылады, сонымен қатар Алтын Орда тұсындағы нақты тарихи тұлғалар Алшағыр, Қазан, Қараман, Айбақ туралы айтылады. Ал Алтын Орда ыдырағаннан кейін өз халқын, туған жерін жаудан қорғаған батырлар басты кейіпкерлері болған эпикалық шығармалар пайда болды. Олардың ішінде Ер-Тарғын, Орақ, Мамай, Ер-Қосай т.б. 67. Мұхамед Хайдар Дулатидің «Тарих Рашидиің - қазақ хандығының құрылу тарихы туралы басты дерек. (67-72) МАДИНА Мұхамед Хайдар Дулатидің «Тарих Рашидиің - қазақ хандығының құрылу тарихы туралы басты дерек. Жауап: Қазақ хандығының дамуы туралы пікірлердің негізгі бөлігі тарихи жазбаларға сүйеніп жазылған болатын . Яғни, шын мәнінде Керей мен Жәнібек билік еткен ру-тайпалардың Әбілқайыр хандығының қол астынап бөлініп, еліміздің Моғолстан атты жеріне қарасты Шу өзені мен Қозыбасы аралығында орналасқан аумақты қоныстанғаны туралы көптеген жазба деректер сақталған. Тарихи жазбаларда бұл туралы ешбір ортағасырлық жазбаларда айтылмаған, одан кейін Қазақ хандығының іргетасын қалау туралы мәліметтер 17 ғасырдағы Махмұд пен Уэлидің тарихи еңбектерінде жазылған. Осылайша, жоғарыда атап өткенімдей, Қазақ хандығының ірге тасын құрылуы жайлы жазбалар құнды әрі өзекті деректерден тұрады. Бұл құжатты жасаушы 1499-1551ж арасында өмір сүрген Мұхаммед Хайдар Дулати өзінің жақсы таныс «Тарих-и Рашиди» еңбегінде өз елінің жерін мекендеген халықтар туралы тарихи-этнографиялық және географиялық мәліметтерді көп жазып қалдырған болатын. 14-16 ғасырларда Жаратушы «Тарих-и Рашидиде» былай деген болатын: «Осы кезде Моғолстан хандығы тұсында Керей мен Жәнібек хан Есенбұға хандығына келеді. Есенбұға хан оларды жақсы құрметтеп, Моғолстан жерінен бір үлес бөліп береді. Мұнда олар сәтті және жайлы қоныстанады. Осылайша олар тыныш, әрі тату-тәтті өмір сүрді, деп жазып қалдырған болатын. Кейін Әбілқайыр ханның өлімінен кейін, өзбектер арасында қайшылықтар туады. Солацша олар бөлініп, жақсы, жайлы өмір сүру үшін Керей мен Жәнібек ханның қол астына кіреді. Өз жерінен қашып келіп, қол астына өткен халықтың арқасында Керей мен Жәнібек осы жағдайды жақсы пайдаланып, өз әскери күштерін нығайтады. Алғашында елден кетіп, тарап кеткен адамдардан құралған халық біраз өмір сүріп, кейін барып ҚАЗАҚ атанып кетеді. Бірнеше тарихи жазбаларда бұл атаудың шын мәнінде тек қазаққа берілгендігі нақты жазылып қалдырылған болатын. Жалпы, Әбілқайыр ханнан Керей мен Жәнібек хандарының бөлініп кетуін XV ғасырдың 50-60 жылдары болған оқиға деп жорамалдайды. Мұхаммед Хайдар Дулати өз танымал еңбегінің бірінде шын мәнінде олар құрған қазақ хандарының билігінің басталуы хижраның 870 жылдығына сәйкес келеді деп хабарлайды. Бұл қазіргі есеп бойынша 1465-1466 жылдарға сәйкес келеді. Бұл кезеңді ресейлік және шетелдік ғалымдар қолдап, Қазақ хандығының негізі осы жылдары қаланған деп есептейді. Осылайша Мырза Хайдарда 1465 жылды Қазақ халқының тарихи сахнаға көтерілген кезі деп нақты жазып қалдырған болатын. Сосын ол Өазақтардың (1533-34 жж.) Өзбекстанның көп бөлігінде өз билігін жүргізгендері жайлы да айтады. жүктеу/скачать 151,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|