1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
ХІ-ХҮ ғасырлардағы Қазақстан аумағындағы мемлекеттер (25-30) ГУЛЬЖАНАТ
жүктеу/скачать 151,21 Kb.
|
| 25. ХІ-ХҮ ғасырлардағы Қазақстан аумағындағы мемлекеттер (25-30) ГУЛЬЖАНАТ
Қарақытай хандығы – Орта Азияда 1128-1213 жылдары болған ортағасырлық феодалдық мемлекет. Оны 1125 жылы Ляо империясы құлағаннан кейін кидан князі Елю Даши құрды. Мұсылмандар елді Қарақытай (Қара-Қидан) хандығы, қытайлықтар - Батыс Ляо деп атайтын болған, билеуші бірден екі титулға ие болды - император және гурхан. Хандықтың астанасы Шу өзенінің бойындағы Баласағұн қаласы болды. Мемлекет Әмудария мен Балқаштан Кунлун мен Бейшан тауларына дейінгі аумақты алып жатты. 1211 жылы хандықты Күчлұқ бастаған наймандар жаулап алды. 1218 жылы Шыңғыс хан жаулап алып, Моңғол империясының құрамына енді. Қарахан мемлекеті (942–1212) – ерте феодалдық ортағасырлық мемлекет. Х ғасырдың ортасында Жетісу мен Шығыс Түркістанның бір бөлігінде Қарахан мемлекеті құрылды. Астанасы Баласағұн қаласы болды. Қарахан мемлекетінің этникалық құрамына жікіл, яғма, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін тайпалары және басқа түркі тілдес тайпалар кірді. Қарлұқ тайпасы мемлекет құруда ерекше рөл атқарды. Жоғарғы билік қағанның қолында болды, ол мұрагерлік жолмен берілетін еді. Мемлекеттің негізін салушы Білге Құл Қадір ханның немересі Сатұқ Боғра хан (915–955) болды, ол 942 жылы Тараз мен Қашғарияны билеген туысы Оғұлшақты талқандап, оларды өзіне бағындырды. Нәтижесінде бір орталықтандырылған Қарахан мемлекеті құрылды. Қыпшақ хандығы (11 ғ. бірінші жартысы – 13 ғ. басы). ХІ ғасырдағы Қыпшақ хандығының территориясы – бұл шығыста Алтай мен Ертістен батыста Еділ мен Оңтүстік Оралға, солтүстігінде Құлынды даласынан, оңтүстігінде Балқаш көлі мен Жоңғар Алатауына дейінгі ұлан-ғайыр жерлер. Астаналары: Сарайшық, Сығанақ. Қыпшақтардың этникалық құрамы тайпалардың екі тобынан тұрды. Біріншісі – 11 тайпаны қамтитын қыпшақтардың батыс бірлестігі, оның ішінде: елбөрі, токсоба, йетиоба, дурут, т.б. Екіншісі – 16 тайпадан құралған қыпшақтардың шығыс бірлестігі. Тайпалардың жетекшілері бөрілер (қасқырлар) болды, оларды «елбөрі» (қасқыр халқы) деп те атайды. Шығыс Дешті Қыпшақта 13-15 ғасырдың басы аралығында өмір cүрген Ақ Орда мемлекеті. Ақ Ордa Жайық өзенiнен Батыс Сібiр ойпатына дeйінгі аумақты, сондай-ақ Сыpдарияның орта және төменгі ағысына дейінгі ұлан-ғайыр аумақтарды алып жатты. Бұл жерлерде халқы түркі тiлдес тaйпалардан құралған Ақ Орда пaтриаpхалдық-феодалдық мемлекеті құрылды. Оны негізінен осы өңірде ұзақ уақыт мекендеген түркi тілдес тайпалар мекендеген, олар кейін қазақ хaлқын құраған қыпшақтар, қоңыраттар, арғындар, алшындар, қаңлылар, керейлер, үйсіндер, нaймандар, т.б. Ақ Орданың астанасы – Сығaнақ қаласы егіншілік пен жaртылай көшпелі мал шаруашылығын дамытуға қолайлы жерде орналасқан. Өзбек хандығы немесе Әбілқайыр хандығы (1428-1468ж) — 1428 жылы қазіргі Өзбекстан, Қазақстан және Ресей территориясында Алтын Орданың ыдырауы нәтижесінде құрылған мемлекет. Жазба деректерде хандықтың халқы жалпы «көшпелі өзбектер» этнонимімен белгілі. Мемлекеттің бірнеше атауы болды: «Көшпелі өзбектер мемлекеті», Өзбек хандығы, Өзбек ұлысы, Әбілқайыр хандығы. Әбілқайыр хандығының аумағы батыста Жайықтан шығыста Балқашқа дейін, оңтүстікте Сырдарияның төменгі ағысы мен Арал теңізінен солтүстікте Тобыл мен Ертістің орта ағысына дейін созылып жатты. жүктеу/скачать 151,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|