1.Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуы
т Саяси сенімсіздік пен халықтарды Қазақстанға күштеп депортациялау –
жүктеу/скачать 244,5 Kb.
|
Тарих гос экзамер
| 85.т Саяси сенімсіздік пен халықтарды Қазақстанға күштеп депортациялау –ұлттық ар-намысты кемсітудің үлгісі1937 (1938) жылы Қазақ жеріне қиыр шығыстан 100000 кәрісқоныстандырылды, нақтырақ айтсақ Қызылорда және Алматы аумақтарына.1940 жылы Еділден Орталық Қазақстанға 360000 неміс көшірілген. Поляктар102000, ал немістер 360000ды құраған.Осы оқиғаға қатысты 1937 – 1938жылдары атылды: Мирзоян, Мендешев, Рысқұлов, Жандосов, Исаев,Розобакиев, Масанчи, Санжар Асфендияров.Адамзат тарихының сан мың жылдық тарихында билік жүргізген сан алуанқанішерлер мен қанқұйлы жендеттер болған. Алайда ХХ ғасырда жүзегеасырылған тоталитаризм зұлматындай қасіретті адамзат тарихы білмейді. ХХғасырдың бейбіт кезеңдерінде әлемнің түрлі елдерінде 170 млн. адам қырылып-жойылыпты. Солардың 110 миллионы немесе үштен екісі, комму¬нистікбағдардағы елдердің үлесіне келеді. ХХ ғасырдың алғашқы жартысында биліжүргізген, коммунистік сипаттағы тоталитарлық мемлекеттің негізін қалағанВ.И.Ленин мен тоталитарлық мемлекетті тікелей қалыптастырғанИ.В.Сталиннің тұсында 46,6 миллион жан құрбан болған. Осынау жазықсыз жандарды ажалға ұшыратып, қабірлер үстінде социализмді толық жеңіскежеткізіп, тоталитарлық мемлекет құрған Сталиннің тоталитарлық теорияны өзіойлап таппағандығы белгілі. Тоталитаризм теориясының тамыры өте тереңдежатыр, ол ғасырлар қойнауынан бастау алады. Сталин - тоталитарлық теориянышын мәнінде жүзеге асырған қанқұйлы практик, сонымен бір қатарда оныдамытушы да. Әрине, ол тоталитарлық мемлекетті қалыптастыруда өзініңұстаздарынан асып түсті. Сталин шын мәнінде қара шекпенді Ресейге ауыстырасалынған Рим императоры іспетті еді: ол Ресейді өзіне бағындырып, Рим сияқтыорасан зор империяны құрып алды, бірақ мұнда, оның өзімен қоса, еркінадамдар болған емес. 1920-30 жылдардан КСРО аумақтарындаконцентрациялық лагерьлер Колымада, Магаданда, Воркутада, Сібірде, Оралда,Қазақстанда және де басқа аймақтарда жаппай құрыла бастады. Қаталмақсаттағы Орталық Соловецк лагері «ұлы» көсеміміз В.И.Ленинніңұсынысымен 1918 жылы құрылғанын ескерер болсақ, онда АРХИПелаг ГУЛАГ-тың бастаушысы Ленин көкеміз болады да шығады. Соловки лагері 1918жылдан бүкіл КСРО құрылымының ГУЛАГ-тік басқару жүйесінің үлгісін жасапберді. Соловки арал лагері айналасы теңіздермен қоршалса, КСРО-ныңайналасы темір тормен қоршалды. Міне, Социалистік Республикалар Одағынқұрмас бұрын лагерьлік басқару жүйесін оқып, тану жұмыстары осылайшақатаң жүргізілді. №1 чекист Ф.Э.Дзержинский болса, №1 әскери ревкомЛ.Троцкий болды. Ал бұл жүйелердің нөмірі бірінші саяси басшысы В.И.Ленинекені белгілі. Ал оның ұлттар арасындағы басшысы Лениннің сенімді серігіИ.Сталин болды. Бұл орындардан белгілі дәрежеде үміті барлар Каменов,Рыков, Зиновьев, Бухариндер болды. Бұлардың бәрі кезінде патша түрмелеріндеотырған, белгілі саяси көзқарасы, білім-жігері бар әккі революционерлер еді.Революционерлер дегеніміз төңкерісшілер деген ұғым бере отырып, ол саясимәнге ие болды. Коммунистік партияның көсемдері дегеннің бәрі Ресейпатшалығы кезінде саяси көзқарасы үшін шетелдерде қашып жүрді. Болашақүкіметті алу үшін шетелден ақшалай көмек алды. Қару-жарақты ұстап қалумақсаттарында большевиктердің үлкен тобы жұмысшы-солдаттар арасындасаяси жұмыстармен айналысты. Түрмелік «көсемнен» пролетариат көсемінедейін өскен утопиялық со¬циализмнің авторы В.Ленин «Дүние¬жүзініңпролетарлары, бірігіңдер!» деп дүниежүзілік билік жүргізудің лагерьлік жүйесінжасады. Мұның жеңісін де, жеңілісін де қоғамдық өзгеріс өзі-ақ көрсетіп берді.Қысқаша айтқанда, Соловки арал лагері - КСРО-ны басқару¬дың лагерьлікжүйесінде «көрнекілік» роль атқарды. Қолындағысын күштеп тартып алу, аштанөлтіру, тілді ұмыттыру, ассимиля¬цияландыру, дінсіздендіру, соғыс қа-руларынсынау, интернационалдандыру секілді жеті түрлі мақсат Соловки аралындаарнайы қолданылған болатын. Мұның әкелген сорақылығы көп еді. Еңбекпентүзеу лагерьлерінің тарихын зерттеуде маңызды орынды одақтық дәрежедекөлемді деректер жинақтаған Ресей Федерациясы мемлекеттік мұра¬ғатыалады. Бұл мұрағатта КСРО ІІХК (НКВД) - ІІМ Лагерьлер Бас Басқармасы(ГУЛАГ) жүйесінің мұ¬рағаты құжаттары сақталған. Лагерьлер Бас БасқармасыКеңес өкіметінің ең үлкен құрылымдарының бірі болды. 1940 жылғы 1наурыздағы жағдай бойынша Лагерьлер Бас Басқармасы 53 лагерьден, оныңкөптеген бөлімшелерінен, республикалық, өлкелік, облыстық еңбекпен түзеуколонияларынан және жасөспірімдерге арналған 50 колониядан тұрды. Олар -Армения мен Грузия. Біз біртұтас ГУЛАГ кеңістігінің өзімізге қатысты КАРЛАГаумақтық бөлігін алып қарайық. Қарағанды еңбекпен түзеу лагері ГУЛАГ-тыңбөлінбес филиалы ретінде кең-байтақ Қазақстанның аумағында орналасты. Бұллагерьді сталиндік тоталитарлық жүйенің Қазақстандағы Соловкиі деугеболады. Бұл лагерьдің орталығы - Долинка поселкесі еді. Мұнда Қазақстан менОрта Азиядағы өндірістік- шаруашылық, әскери-ведомстволық, жазалау-тәрбиелік пульті орналасты. Бұл лагерьдің бастығы өкімет құрамына енгізілдіде, басқару жүйесі Мәскеудегі лагерьлер Бас басқармасына бағынды. Бұл Басбасқармаға әскери трибу¬налдық жазалау жүйесі де бағынды. 1931 жылдың 1шілдесіндегі ақпаратқа қарасақ ,мұндағы тұтқындар саны әркез әрқалайкөрсетілуі құпияға айналды. Себебі келген адамдар саны көрсетілмейтін, туыс-туғандарына хабарланбайтын. КАРЛАГ-тағы тұтқындар адам айтқысыз қаттыжазаланған. Осындай қиындыққа наразылық білдіргендер бас көтеріп отырған.Мұнда 1939 жылы халық жауы ретінде екінші рет сотталғандар көтеріліскешыққан. Олардың 349-ы үш жылға, 68-і бес жылға, 18-і сегіз жылға, 105-і о жылға қайта сотталған. 9 адамға ату жазасы берілген. 1917 жылдан бергі күлліКеңес тарихы толып жатқан адам құқығын бұрмалаушылықтарға, ол - ол ма, кейреттерде ашықтан-ашық жасалған тұқым құртушылық (геноцид) көріністерінетолы. Солардың ішінде - миллиондаған шаруалардың өмірін қиған, көптегенұлттардың тұқымына зардабы тиген 20-30-шы жылдардағы ұжымдастырутуғызған аштық, мүлде жазықсыз жандарды жаппай атып-асумен түрмелергеқамау, Сталинге жақпаған тұтас халықтарды «күмәнді» және «жаулық пиғылда»деп жариялауда жатыр. Сонау өткен ғасырдың соңында Ре¬сейден, Украинадан,басқа да аймақтар¬дан Қазақстанға өздері ойлағандай бос жатқан жерлердендәмелі көптеген қоныс аударушылардың ағылып келгені белгілі. Бұл лекешқашан тыйылған емес, алайда ХХ ғасырдың алғашқы он жылында сталиндікреформаны іске асыру барысында шырқау шегіне жетті. Жыл сайынғы көшіпкелушілер саны 140 мың адамнан асып жығылып оты¬рды. Қонысаударушылардың бестен бір бөлігі жат елде сіңісіп кете алмай кейін қайтып,қалғандары жайғасып, иеліктеріне шаруашылық алып, осында мәңгігеқоныстанып жатты. Нақ сол жылдары республиканың күллі аумағы көбінесежүйеге қас деген жалған желеумен жіберілетін адамдарды, сондай-аққылмыскерлерді айдайтын орынға айналды. Мұнда түрмелердің, лагерьлердіңжәне күштеп қоныстандыруға арналған орындардың тарам-тарам жүйесіжасалды. Қазақстанда қанша қамалғандардың, айдалумен әкеліпқоныстандырылғандардың болға¬нында қисап жоқ. Олардың сан мыңы өмірсүрудің қиыншылығына шыдамай дүниеден өтті немесе көпшілігінің көзінжазалау-қудалау аппараты құртты. Соғыс қарсаңында және соғыс кезінде«сатқындық пиғылда» деген жөн-жосықсыз айып тағылған тұтас халықтарғақарсы қатаң қуғындау шаралары қолға алынды. Бейбіт жатқан, бейкүнәжандарды тығыз-таяң жүк вагондарына тиеп, біздің далаға жөнелтіп жатты.Оңдаған мың күштеп қоныс аударылған адамдар осындай тағылық айдаудыңсалдарынан аштықтан және дерттен дүние салды. Сол кезде Қазақстанға 100мыңға жуық Қиыр Шығыс корейлері, 800 мыңдай Еділ бойының немістері,КСРО-ның Ба¬тыс аймақтарынан 100 мыңнан аса по¬ляк, Терістік Кавказдың 500 мыңнан ас¬там тұрғыны күштеп қоныстандырылды. Қазақстанға күштепкөшірудің қара да¬уылын Қырым татарларының, гректер¬дің, қалмақтардыңондаған мың отбасылары, басқа да Кеңес халықтарының өкілдері бастан кешті.Ресми деректер бойынша, сол кезде Қазақстан жұрты 1,5 миллионнан астамадамға көбейген екен. Соғыс кезінде 350 мыңнан астамның әкелінгені анық..
жүктеу/скачать 244,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|