1.Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуы
)))). Кеңестік білім беру жүйесін құру. Арабтан латынға, кейін кириллицағакөшу
жүктеу/скачать 197,31 Kb.
|
| 86)))). Кеңестік білім беру жүйесін құру. Арабтан латынға, кейін кириллицағакөшу.20-шы жылдардың екінші жартысынан бастап И. В. Сталиннің басқаруыменқалыптасқан тоталитарлық жүйеҚазақстанның мәдениетінің дамуына үлкенкеселін тигізді.Оның үстемдік етуі нәтижесінде Қазақстандағы мәдениетсалалары Коммунистік партияның саясатына сәйкес жұмыс істеуге тиіс болды.Әсіресе бұл халыққа білім беру саласында ерекше көрініс тапты. Бұл кездешығарылған оқулықтар, партия, комсомол және пионер ұйымдары, жасұрпақтың санасы мен мінез-құлқына сталинизмнің догмаларын тықпалады.Мектептің қызметі де бұрмаланды. Бұл кезде халыққа білім беру ісінде, соныңішінде оқу орындарында партиялық өмір күшейді. Оқу-тәрбие процестерінидеологияландырудың үстіне жалпы көрсеткішті қудалау, оқу процестерінформальды жүргізу өрістеді. Тоталитарлық жүйенің күшеюі халыққа ЖОО саласында да өз әсерін тигізді. Қазақстанның жоғары оқу орындары ментехникумдары халық шаруашылығының кадр жөніндегі қажетін қанағаттандыраалмады. Студенттер мен профессор-оқытушылар құрамында жергіліктіхалықтың өкілдерінің саны баяу өсті. 1936 ж. Қазақтың мемлекеттікуниверситстіндегі 42 оқытушының 8 ғана қазақ болды. Партиялық-мемлекеттікқұрылымныңидеологиялардырылған саясаты профессионалдық оқуорындарындағы істің жағдайына бәрінен де көп зиян келтірді. Ғалымдарды,ЖОО оқу орындарының қызметкерлерін қудалау мен жазалау шаралары 20-шыжылдарда басталып, Сталин өлгенге дейін жүргізілді.Осының нәтижесінде 30-шы жылдардың орта кезінде А. Байтұрсынов, С. Асфендияров, X.Досмұхамедов , Т.Жүргенов, О. Жандосов және басқа аса көрнекті қоғамқайраткерлері, ғалым, педагогтердің өмірі қиылып кетті. ЖОО өмірі партиялықжәне таптық принциптер негізінде құрылды. Сондықтан университет пенинституттардың және техникумдардың шет елдердің өздері сияқты оқуорындарымен байланысы жоқтың қасы болды. Көптеген оқубағдарламаларының мәні мен мазмұны ғылымның, техника мен технологияныңжаңа жетістіктерін зерттеп білуге бағытталмады. Кадрлар және студенттеркұрамын толықтыруда пара алушылыққа, жершілдікке және әлеуметтікәділетсіздіктің басқа түрлеріне жол берілді.Тоталитарлық жүйенің үстемдік етужылдарында Қазақстанның мәдениеті бірнеше рет өрлеу мен құлдырау кезеңін басынан кешірді. Егер Қазан революңиясының жеңісі тұсында қазақ халқыныңәдебиеті мен сазгерлік мәдениетінің жеткілікті бай даму тарихы болса, бейнелеу,театр және кино өнері жаңадан құрылу шағында немесе мүлде жоқ еді. Өнерқайраткерлерінің шығармашылық туындылары қазақ қоғамынын таптық жәнеидеялық-саяси жіктеуін айқын бейнеледі. Оның таптық принциптері жалпы-адамзаттық қазыналардан бағалы саналды. Қазақстанның Орталық Азияелдерімен, Қытаймен байланысы ұзақ уақытқа тыйылды. Сондай-ақ, 1925ж.Өлкелік партия ұйымының басшылығына Ф. И. Голощекин келгеннен кейінескі кадр мамандарға, творчество адамдарына ілтипатпен қарау, оларменіскерлік қарым-қатынас жасау салты бұзыла бастады. 1926 жылы БК/б/ПҚазақстан өлкелік комитетінің III пленумында Ә.Бокейханов, А. Байтұрсынов,М.Дулатов, С. Мендешев, Ж. Аймауытов, С. Қожанов және басқалар орынсызсынға алынды. Кешікпей бұл сын интелегенцияға қарсы ашықтан-ашыққудалауға және айыптауға ұласты. 1920-шы жылдардың соңынан бастап“жоғарыдан” берілген бұйрық бойынша одақтың көптеген республикаларындаоларды мекендейтін халықтарды тарихи зердесінен айыру үшін кең көлемдегіқатігездік шаралары жүзеге асырылғанын айту керек. Түрік тілдес шығысхалықтары мен Еділ бойын мекендейтін басқа да халықтардың (башқұрт, татар)сан ғасырлар бойы араб графикасыньң негізінде қалыптасқан алфавитіпайдаланып келгені белгілі. 1928 жылы араб әріпі латын әрпімен, ал 1940 жылыкириллицамен (орыс әрпімен) күштеп алмастырылды. Мұның кесірінен бірұрпақтың өмірі барысында қазақ, өзбек, түрікмен, башқұрт, татар,қырғыздардың басым көпшілігі араб жазуымен жарық көрген ата-баба мұрасын,рухани байлығын игеріп, пайдалануға қабілетсіз болып шықты. Ал мұның өзікөптеген халықтардың тарихи зердесін көмескілеп, олардың белгілі тобынымәңгүрт болуына әкеп соқты. Оның бер жағында, елдегі қазақтар Қытай ХалықРеспубликасы, Ауғаистан, Иран сияқты елдердегі сауаттарын араб жазуыменашып, кітаптарды осы графикамен шығарып келгеи шетелдік бауырласқазақтармен хат жазысып, хабарласу мүмкіндігінен айырылды. 1920-1930жылдарда араб әрпімен шыққан басылымды пайдаланғандар “пантүркист”,“панисламист”, тіпті, “халық жауы» деп жарияланып, қудалауға үшырайтын болды. Кітапхана қорларынанәкімшілдік-торешілдік жүйенің теориясы мен практикасына мазмұн мен қайшы басылымдар, ең алдымен олардың ішіндегіараб әрпімен басылғандары аластатылды. Сонымен бірге дінге қарсы күрессорақылықпен жүргізілді. Медреселер мен мешіттер жаппай жабылды.Мыңдаған ауыл молдалары тұтқындалып, дін адамдарының қаймақтарыатылды. Бұл кезең «дінмен ымыраға келмейтін күрес саясаты» деп аталды. Шіркеулер мен мешіттер ғимараттарының мемлекет қарамағына зорлықпен алынуы, оларды қора-жайға, қоймаға, қосалқы жайға айналдырылуы, дінгесенушілердің ар-ожданын аяққа басу,намысына тию болып,наразылық туғызды
жүктеу/скачать 197,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|