1.Қазақстанның өсімдік ресурстарының қазіргі жағдайына сипаттама беріңіз
-билет 1.Экологиялық қуыс ұғымын түсіндіріп, мысал келтіңіз
жүктеу/скачать 267,64 Kb.
|
биоресурс шпор (копия)
| 42-билет
1.Экологиялық қуыс ұғымын түсіндіріп, мысал келтіңіз Экологиялық қуыс (орыс. экологическая ниша) — организмнің тіршілік ету жағдайларына қатысты шарттардың жалпы жиынтығы, соның ішіне ол орналасқан кеңістік, қоғамдастықта атқаратын функциялық рөлі (мысалы, трофикалық статусы) және оның қоршаған орта факторларына — температураға, ылғалдылыққа, қышқылдылыққа, топырақ құрамына және т.б.[1] жағдайларға төзімділігі кіреді. Экологиялық қуыс дегеніміз — түрдің экожүйедегі энергия тасымалдауында атқаратын рөлі. Экологиялық қуыс үш түрге — кеңістіктік, қоректік және гиперкеңістіктікке (көп өлшемді) бөлінеді. Кеңістікгік қуыс — организмдердің тұрақты мекені, қоректену ерекшеліктеріне байланысты куыс, көп өлшемді қуыс дегеніміз — гиперкеңістіктегі аумақ, оның өлшемі экологиялық факторларға байланысты. Бір Экологиялық қуысты екі түр қатар иелене алмайды. Экологиялық қуыс бәсекелестік жолмен бөлінеді. Әр түрдің бәсекелестік күрестегі табысы абиоталық факторлардың әсерімен байланысты. Егер ресурстардың мөлшері жеткіліксіз болса, қуыстар қабаттасқан кезде бәсекелестік туады. Бәсекелестік нәтижесінде түрлердің бірі жойылады немесе басым түскен түр өз бәсекелесін бейімделушілік аймағының шетіне ығыстырады. Жануарлар әртүрлі азықты қорек ететіндіктен олардың экологиялық қуыстары ажыратылған. Өсімдіктердің экологиялық қуыстары айқын ажыратылмаған (барлық өсімдіктердің қорегі бірдей -олар тамырымен топырақтан минералдық тұздардың ерітіндісін, күн жарығы мен көмірқышқыл газын сіңіреді). Экология мен қоршаған ортада тіршілік ету ортасы, экожүйелер және экологиялық қуыс, адамдар бұл ұғымдарды өте оңай шатастырады. Әр түрлі түрлер географиялық тұрғыдан алыс орналасқан, бірақ сіз олардың тіршілік ету ортасында ұқсас функцияларды бөлісесіз. Бұл шамамен экологиялық тауашалар деп аталады. Экожүйелерде бірдей функцияларды орындайтын, бірақ бір-бірімен жұптаса алмайтын құстардың әлем бойынша миллиондаған түрлері бар. Алайда, арасында бір-біріне ұқсамайтын және ұқсас функцияларды орындайтын түрлері де бар экожүйелер. Бұл, мысалы, қарақұйрық және ае-ае сияқты түрлер арасында кездеседі. Ағзаның экожүйедегі қалған тіршілік иелерімен атқаратын қызметтері мен өзара байланыстары экологиялық қуыс ретінде белгілі. Экожүйе дегеніміз - бұл жерді мекендеуге мүмкіндік беретін әртүрлі сипаттамалары бар аймақ. Екінші жағынан, тіршілік ету ортасы тірі тіршілік ететін және өмір сүретін экожүйенің аумағынан басқа ештеңе емес. Ең қарапайым мысал, орманмен жабылған экожүйеде құстардың бір түрі ағаштардың ұштарында тіршілік етеді және олардың қоршаған ортадағы тіршілік иелерімен қарым-қатынасы экологиялық орын болып табылады. Бұл түрдің өмір салты деп айтуға болады, онда біз қоршаған орта пайдаланатын жағдайларды, әдеттерді, ресурстарды, олардың басқа түрлермен өзара әрекеттесуін және осы өзара байланысты құрайтын түрлерді қосамыз. Түсінікті болу үшін біз тағы бір мысал келтірейік. Император пингвиндері - денелерінің эволюциясы кезінде аң аулауға бейімделген құстар. Олар суда төмен температурада зақымдалмай аң аулай алады. Бұл жануарлар негізінен аулауға қабілетті балық, кальмар және басқа шаян тәрізділермен қоректенеді. Олардың рөлі жыртқыштың рөлі, бірақ олар сонымен бірге басқа ірі жануарларға, мысалы, өлтіретін киттерге жем болады. Біз аталған тірі тіршілік иелерінің арасындағы барлық сипаттамалар мен қатынастар - бұл император пингвиндерінің экологиялық орны. Рея және түйеқұс сияқты мысалдар - ұқсас сипаттамаларға және тамақтанудың ұқсас түріне ие жануарлар. Сонымен қатар, олар бірдей сипаттамалары бар жыртқыштарға осал. Экологиялық тауашаны бөлісетін екі түрдің әрқашан бірдей болуы немесе ортақ аумақ болуы қажет емес. Кейде сізде бірдей экологиялық тауашалар болады, бірақ олар әртүрлі кластарға жататын түрлер. Қорытындылай келе, біз экологиялық қуысты бөлісетін, бірақ әр түрлі территорияларды мекендейтін көптеген түрлер бар екендігіне көз жеткізе аламыз. Бұл түрлердің кейбіреулері бір-біріне ұқсас, мысалы, ата-бабалары ортақ болған қоңыр және ақ аюлар. Кенгуру мен сиыр сияқты әртүрлі түрлердің ұялары бір-біріне өте ұқсас, әлі күнге дейін қарапайым ата-бабаларынан дамымаған басқа да жағдайлар бар. Бұл түрлердің айырмашылығы викарианца мен дисперсализмада кездеседі. жүктеу/скачать 267,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|