Қазақ АКСР-нің құрылуы. Қазревком міндеттері

Жаңа әкімшілік бөлік бойынша Қазақ АКСР құрамына Ақмола, Ақтөбе, 
Жетісу, Семей, Орал (құрамына Бөкей облысы уезд дәрежесінде кірді) 
облыстарынан және республика Үкіметке тікелей бағынатын Қостанай 
округі мен Адай уезі, сондай-ақ, Қарақалпақ автономиясы облысқа кірді. 
1928 жылы Қосшы одақтары нығайтылып, 300-ден астам ұжымшар, 5 кеңшар 
құрылды, губерниялар мен уездер таратылып, округтер мен аудандар 
құрылды. 
1929 жылы 13 округ (Адай, Ақмола, Ақтөбе, Алматы, Гурьев (қазіргі 
Атырау), қарқаралы, Қызылорда, Қостанай, Кереку (қазіргі Павлодар), 
Қызылжар (қазіргі Солтүстік Қазақстан облыстары), Семей, Сырдария, Орал) 
құрылды. 1929 жылы мамырда ел астанасы Алматыға көшірілді. 
1929 жылы жаппай ұжымшарға бірігу қозғалысы басталды. Ол байлар мен 
кулактарды тап ретінде жою, кеңестік озбырлық тұтатқан көтерілістерді 
қарулы күшпен басу және көшпелі халықты отырықшыландыру 
науқандарымен қатар жүргізілді. 1928-1937 жылдары республикада 1-2 
бесжылдық жоспарлары бойынша 200-ге жуық ірі өндіріс орындары салына 
бастады. Олардың ішіндегі ірілері Шымкент қорғасын, Балқаш мыс қорыту 
зауыттары болды. 
КСРО-дағы 3-көмір бассейні атанған Қарағанды және Алтайдағы кен 
орындары тез дамыды. Жедел түрде Түрксіб темір жолы іске қосылды. 1932 
жылы бұрынғы округтер таратылып, орнына 6 облыс (Алматы, Ақтөбе, 
Батыс Қазақстан, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан) 
құрылды. 
1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО-ның жаңа конституциясы бойынша Қазақ 
АКСР-ы одақтас республикаға айналды. 
1919 жылы 10 шілдеде РСФСР Халық Комиссарлар кеңесі «Қырғыз (қазақ) 
өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет құру туралы» декрет 
қабылдады. Ол өлкедегі ең жоғарғы әскери – азаматтық басқарма болып 
саналды. Казревком құрамына Семей, Ақмола, Орал, Торғай облыстары, 
Астрахань губерниясының шығыс бөлігі кірді. Казревком төрағасы С. 
Пестковский болды. Мүшелері: А. Байтұрсынов, Ә. Жангельдин, Ә. Әйтиев, 
Б. Қаратаев, С. Сейфуллин, С. Мендешов, М. Сералин, В. А. Радус – 
Зенькович, А. Авдеев т. б. 
Казревком міндеттері:
1. Контрреволюция мен интервенцияға қарсы күресу.
2. Өлкеде мемлекеттік, шаруашылық, мәдени құрылыс орнату.
3. Өлке Кеңестерінің құрылтай съезін әзірлеу. 

1920 жылы 9 наурызда Алашорданы тарату туралы Казревком шешімі 
қабылданды. 
Казревком мәдени құрылыста біршама жұмыстар атқарды: 
– «Ұшқын» газетін шығарды. 
– Ақтөбе уезінде 300 мектеп ашылды. 
– Қалаларда мұғалімдер даярлайтын мектептер жұмыс істеді. Сонымен бірге 
Казревком қазақ жерлерін біріктіру жөнінде жұмыстар атқарды. 
1920 жылы 26 тамызда «Қырғыз (қазақ) Автономиялы Кеңестік Социалистік 
республикасын құру туралы» декрет жарияланды. Орынбор қаласы – астана 
(1920 – 1924 жж.). Территориясы – Семей, Ақмола, Торғай, Орал облыстары, 
Манғышлақ уезі, Красноводск уезінің бір бөлігі, Астрахань губерниясының 
бір бөлігі. Жетісу мен Сырдария облыстары Түркістан Автономиялы 
Кеңестік Социалистік республикасының құрамына енгізілген болатын (1918 
ж). Халқы – 5 млн.-ға жуық адам. 
1920 жылы 4 қазанда Орынбор қаласында Қазақ АКСР Кеңестерінің съезі 
өтті. Мұнда жоғарғы өкімет органдары сайланды: Қазақ АКСР Орталық 
Атқару Комитетінің төрағасы С. Мендешев, ал қазақ АКСР – інің Халық 
Комиссарлар Кеңесінің төрағасы В. А. Радус – Зенькович болды. Съезде 
«Қазақ АКСР еңбекшілері құқықтарының декларациясы» қабылданды. 
Декларацияда Қазақ АКСР – нің мемлекеттік басқару органдары, 
азаматтардың құқықтары мен міндеттері айқындалды. 
Қазақ АКСР – нің құрылуының тарихи маңызы:
1) Қазақ халқының ғасырлық арманы орындалуының көрінісі.
2) Отаршылдыққа қарсы күрес нәтижесі.
3) Ұлттық қайта өрлеу жолындағы алғашқы қадам. 

жүктеу/скачать 1,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: