1.«Индустрияландыру», «жаңғырту» тарихи терминдеріне анықтама беріңіз. «Индустрияландыру»
Шенеуніктер даярлау саясаты қалай жүзеге асырылды?
жүктеу/скачать 242,77 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ балалары түлеп ұшқан – Неплюев әскери мектебі
- Алғашқы шенеуніктердің қызметтері қандай болды
| Шенеуніктер даярлау саясаты қалай жүзеге асырылды?
Қазақ шенеуніктері үшін өз биліктері мен беделдерін сақтап қалу маңызды болды. Осыған орай қазақ элитасының өкілдері Ресей империясының шенеуніктер тізімін толықтыру үдерісінде ерекше рөл атқарды. 1799 жылы мәслихатшы штатына қазақ халқынан алғаш рет адам алған Орынбор шекаралық комиссиясы құрылады. Орынбор әкімшілік комиссиясының алғашқы мәслихатшыларының бірі Тәуке Айшуақов болды. Сөйтіп, қазақ даласында ХІХ ғасырдың тәуір лауазым мен маңыздылық жолында империялық Ресейдің басқарушылық жүйесінде шектеулі шоғырланған қазақ элитасы өкілдерін алдыңғы орынға шығарды. Қазақ шенеуніктерін қалыптастырудағы Ресей өкілдерінің келесі қадамы татар және орыс тілдерін білетін басқармашы даярлау болды. Қазақ балалары түлеп ұшқан – Неплюев әскери мектебі Қазақ даласында орысша білім алуға алғаш үгіттеген Бөкей ордасының ханы Жәңгір хан еді. Ол орысша білім алудың жақтаушысы бола отырып, қазақ балаларының Неплюев оқу орнында білім алуына себепкер болды. Сондықтан ХІХ ғасырдың 20-30-ыншы жылдарында алғашқы оқушылар Бөкей ордасынан шықты. Неплюев әскери мектебі 1825 жылы 2 қаңтарда ашылып өз тарихында атауын бірнеше рет өзгертті. Бұл оқу орны 1918 жылға дейін жемісті жұмыс істейді. Орыс шенеуніктері білімді қазақ жастарының түрлі қызметке араласуына ерекше назар аударды. Оқуын жақсы бітірген, қарапайым отбасынан шыққан балаларға – офицерлік шен, төмен нәтижелі түлектерге – қатардағы офицер шенін, жоғарғы көрсеткіші бар сұлтанның балаларына – жүзбасы шенін, кері нәтиже көрсеткендерге офицер шенін берді. Қазақ халқы балаларының Ресей оқу орындарында білім алуын толық қолдамады. Себебі, «Кадет корпус» дегенді екінің бірі біле бермеді. Орыстар қазақ балаларын шоқындырып, кейін әскерге беру мақсатында оқытып жатыр деген әңгіме көп таралды. Алғашқы шенеуніктердің қызметтері қандай болды? Кадет корпусының түлектері Ресейдің Далалық әкімшілік басқару жүйесінде көбіне өз әкелерінің қоныстарында әртүрлі лауазымдарға жолдама алды. Мысалы, Неплюев кадет корпусының түлектеріне шен беру лауазымдары мынадай үлгіде болды: М.Г. Тәукин (1809-1894) – алғашқы бес қазақ түлектерінің бірі. Оқуын бітірген соң ол Орынбор мекемесінің батыс бөлігінде ұзақ жылдар бойы сұлтан-басқарушы болды, полковник болғаннан соң 30 жыл бойы өзіне жүктелген міндетті абыроймен атқарды. Оның қызметі полковник шенімен және қасиетті Владимирдің төртінші дәрежелі орденімен бағаланды. Мұхаммед-Салих Бабажанов (1832-1871) Ішкі Ордадан шыққан. Неплюев кадет корпусын бітірген соң аудармашы лауазымын иеленді, кейін Ішкі орданы басқарудағы Уақытша кеңестің кеңесші қызметін атқарды. Ол ғылыми ізденістермен айналысып Санкт-Петербургте 1825-1864 жылдары жарық көрген «Северная пчела» газетінде, 1853-1864 жылдары шыққан «Этнографический сборник» журналында, «Императорлық орыс географиялық қоғамы» жаңалықтарында, сондай-ақ Қазан университетінің Саратов, Астрахан губернияларының мерзімді баспаларында мақалалары жарияланды. 1861 жылдан бастап Мұхаммед-Салих Бабажанов Орыс географиялық қоғамында Шоқан Уәлихановпен бірге қызметтес болды. Этнография бөліміне сіңірген еңбегі мен қазақтардың тұрмысы жөніндегі мақалалары үшін 1863 жылы ОГҚ-ның күміс медалімен марапатталған алғашқы қазақ. жүктеу/скачать 242,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|