Құндылыққа негізделген оқытуды жүзеге асыру бойынша ұсыныстар

57 
Педагог шынықтыру жаттығуларының орындау сапасының қажетті 
деңгейін сақтай отырып, білім алушыларға қойылатын талаптарды біртіндеп 
арттырады.
Білім алушы алдыңғы жаттығуда талаптарды орындағанға дейін 
жаттығуларды қиындату ұсынылмайды. Жаттығуларды таңдауда білім 
алушыларды қызықтыра отырып, жаттығуларды орындаудағы техникалық 
шеберліктерін өсіруге
ынталандыру керек.
Дене шынықтыру сабағы кезіндегі білім алушылардың алдына қойылған 
міндеттердің қиындығын біртіндеп арттыру қозғалыс тұрғысынан да, қабылдау 
тұрғысынан да сақталуы керек
. 
Дене шынықтыру сабағының тиімділігі сабақты өткізу әдістемесімен ғана 
емес, сонымен қатар бірқатар ұйымдастырушылық шарттармен де анықталады: 
қолда бар жабдықтарды ұтымды пайдалану; оқытудың техникалық құралдарын 
қолдану; сабақты өткізу орнының ерекшелігін есепке алу
(спорт залы немесе 
мектеп жанындағы спорт алаңы, стадион немесе саябақ, тегіс немесе тегіс емес
жер); сыртқы ортаның сипаты және т. б.
Сабақты ұйымдастыру үшін төмендегі жағдайларды қамтамасыз ету:
1) санитарлық
-
гигиеналық жағдай жасау;
2) материалдық
-
техникалық қамтамасыз ету;
3) сабақта айналысатын қызметті ұйымдастырудың әдісін (тәсілін) таңдау, 
бұл әдіс тапсырмаларды жақсы орындауға мүмкіндік береді.
Дене шынықтыру бойынша функционалдық сауаттылық білім алушылар 
кез келген өмірлік жағдайда қолдана алатын білімдер, дағдылар, біліктер
(қозғалыс әрекеттері) жиынтығын қамтиды. 
«Дене шынықтыру» пәні бұл балаларға өз денесіне, денсаулығына саналы 
және сауатты көзқарасты сіңіретін, физикалық дамуға ықпал ететін, қозғалыс 
қасиеттерін жетілдіретін, салауатты өмір салтын ұстану саласындағы білімді 
қалыптастыратын негізгі пәндердің бірі. Сондықтан өз денсаулығы, 
коммуникативтік қабілеттері, командада жұмыс істеу қабілеті, көшбасшылық 
мәселелерінде сауаттылықты дамытуға бағытталған белгілі бір тапсырмалар 
арқылы функционалдық сауаттылықты дамыту қажет.
1-
4 сыныптарда білім алушылар «салауатты өмір салты» ұғымын білуі, 
«жаман әдеттердің» не екенін түсінуі, өздерінің
физикалық қасиеттерін білу 
керек.
5-
9 сыныптарда моториканы қалыптастыру бойынша тапсырмаларды 
орындау керек (әр түрлі жалпы дамыту жаттығулары кешендерін құрастыру, 
физикалық қасиеттерге арналған жаттығуларды таңдау), спорттық ойындарда, 
бәсекеге қабілетті іс
-
шараларды қолдану үшін шығармашылық ойлауды дамыту, 
сондай
-
ақ өз бос уақытын ұйымдастыруды білу керек.
10-
11 білім алушылар жүктеме мен демалысты жоспарлай білу, физикалық 
қасиеттерді дамыту үшін жаттығуларды таңдау, физикалық жаттығулар 
техникасын талдау, өз білімдерін тәуелсіз сабақтарда қолдана білу керек.
Салауатты өмір салтына саналы қажеттілікті қалыптастыру үшін 
салауатты өмір салтын насихаттау арқылы өз денсаулығын құру саласында 
функционалдық сауаттылық деңгейіне қол жеткізу қажет.

58 
Денсаулықты өзін
-
өзі бақылаудың қарапайым сынақтарын, жеке 
жетістіктерді өлшеу, есептеу, бағалау дағдыларын игеру арқылы дене дамуы мен 
дене дайындығы деңгейін бақылау және түзету.
Физикалық өзін
-
өзі жетілдірудің жеке жоспарларын әзірлеу арқылы 
дененің жеке денсаулығы мен функционалдығын бағалау.
Сабақ барысында балалар салауатты өмір салты және оның денсаулықты 
нығайтумен байланысы туралы білімді игереді; салауатты өмір салтын 
ұйымдастырудағы дене шынықтырудың рөлі мен орны, олардың физикалық 
дамуы мен дене дайындығының жеке ерекшеліктері, жеке денсаулықтың 
ерекшеліктері және ағзаның функционалдық мүмкіндіктері туралы білімдерін 
қалыптастырады, өз міндеттерімен және жеке даму ерекшеліктерін түсінеді.
Сабақтарда физикалық қасиеттерді ғана емес, шығармашылық 
қабілеттерді де дамыту, рухани
-
адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру 
қажет. 
Арнайы медициналық топқа тағайындалған білім алушылар негізгі топпен 
бірге, сонымен қатар жеке (сараланған) тәсілмен
жұмыс істейді
. 
1. Дене шынықтыру сабақтарына барлық білім алушылар спорттық 
формаларымен, ауа
-
райына, спорттық сабақ түрлеріне байланысты және еңбек 
қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау талаптарына сәйкес сабаққа қатысады. Әрбір оқу 
жылының басында дәрігерлік
-
бақылау комиссиясының анықтамасын ұсынған 
білім алушылар дене белсенділігінен босатылады.
2. Дене жүктемесінен босатылған барлық білім алушылар спорт залының 
ғимаратында немесе спорт алаңында дене шынықтыру педагогінің қарауында 
болады.
3. Дене шынықтырудан уақытша босатылған білім алушылар «Дене 
шынықтыру» пәнінен босатылмайды. Сабақта олар теориялық сұрақтарды 
зерттейді, өздерін төрешілікте көрсетеді, білім алушылардың қозғалыс 
техникасын бағалайды және т.б., тиісті бағалар мен үй тапсырмаларын алады.
4. Дене шынықтыру сабақтарына қатыспаған кезде, білім алушы болмау 
себебін дәлелдеп, куәландырылған медициналық анықтаманы немесе ата
-
анасы 
(немесе басқа да заңды өкілдері) жазған түсіндірме жазбаны сынып жетекшісіне 
беруге міндетті.
5. Дене шынықтыру педагогі осы білім алушылармен алдағы сабаққа 
физикалық немесе басқа сабақтардың түрін, дәрежесін және деңгейін 
анықтайды: 
- 
материалды теориялық зерттеу; 
- 
интеллектуалды ойындар (дойбы, 
шахмат); 
- 
үстел теннисі, бадминтон; 
- 
сабақты ұйымдастыруға немесе судьяға 
қолдан келгенше көмек.
Дәрігерлердің 
бақылауымен 
сабақтан 
тыс 
уақытта 
ЕДШ 
мамандандырылған кабинеттеріне баратын емдік дене шынықтыру сабақтарына 
ұсынылған білім алушылар ЕДШ курсын аяқтағаннан кейін баға алу үшін дене 
шынықтыру педагогіне анықтама беруі тиіс.
Дене шынықтыру сабағының жарақаттану қаупінің жоғарылауы оның 
нақты мазмұны гимнастикалық снарядтардағы, снарядтармен және снарядтарсыз 
әртүрлі қозғалыс белсенділігі болып табылатындығына байланысты. Сабақты 

59 
жан
-
жақты
ойластыра отырып
ұйымдастыру, көмек пен сақтандырудың әдістері 
мен тәсілдері, жарақаттану қаупі жоғары жаттығуларға ерекше назар аудару 
(гимнастикалық снарядтардан секіру, арқанға өрмелеу, граната лақтыру және 
т.б.) сабақта жарақаттануды болдырмауға мүмкіндік береді.
Дене
шынықтыру
сабақтары
кезіндегі
қауіпсіздік
техникасы
білім
алушылардың
қозғалыс
қызметі
кезінде
қауіпсіздік
саласында
практикалық
білім
алуына
бағытталған
және
білім
алушылар
онымен
сабақтан
бұрын
да
танысады.
Қауіпсіздік
ережелері
сабақ
кезінде
жарақаттануды
азайтуға
бағытталған
және
оқу
процесіне
қатысушылардың
барлығы
оны
орындауы
міндетті.
Қауіпсіздік
ережелері
келесіге
бөлінеді:
1) 
дене
шынықтыру
сабақтарындағы
қауіпсіздіктің
жалпы
ережелері;
2) 
сабақтың
алдында,
уақытында
және
соңында
қауіпсіздік
ережелері;
3) 
спорттық
–
бұқаралық
және
дене
шынықтыру
–
сауықтыру
іс
-
шараларын
өткізу
кезіндегі
қауіпсіздік
қағидалары;
4) 
жазатайым
оқиғалар
мен
төтенше
жағдайлар
кезіндегі
қауіпсіздік
талаптары.
Қауіпсіздік
ережелерінің
мазмұны
спорт
түріне
және
сабақ
өтетін
орынға
байланысты.
Әр
спорт
түрінің
өз
ережелері
мен
талаптары
бар.
«Дене шынықтыру» пәнінің ерекшелігі педагогке сабақтарда және білім 
алушылардың жеке қасиеттерін сәтті тәрбиелеуге көмектеседі. Адамгершілікке 
тәрбиелеуде үлкен нәтижеге жету үшін әр сабақта тәрбиелік сипаттағы әртүрлі 
құралдарды қолдану қажет. Оларға мыналар жатады: білім алушылар ұжымын 
біріктіруге ықпал ететін тапсырмаларды таңдау; бірлескен іс
-
әрекеттерді 
ұйымдастыру, өзара көмек; сабақта білім алушылар жасаған жағымды істерді 
қолдау, жағымсыз әрекеттерді айыптау және т. б.
Жеке қасиеттерді тәрбиелеу үшін білім алушыларға қиын, бірақ орындауға 
болатын міндеттерді қойып, мақсатқа жетуді ынталандыру қажет. Сонымен, 
батылдық пен табандылықты тәрбиелеу үшін шешімсіздік пен қорқыныштан 
арылуға байланысты жаттығуларды қолдануға болады, мысалы, тірек секіру, 
гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар және т. б.
Дене шынықтыру педагогтеріне «Дене шынықтыру» пәні бойынша оқу
-
тәрбие процесін ұйымдастыруда оқу
-
әдістемелік көмек көрсету мақсатында 
Ы.
Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы мен Ұлттық ғылыми
-
практикалық дене тәрбиесі орталығы әзірлеген әдістемелік материалдарды 
пайдалану ұсынылады. 
Ерекше қажеттіліктері бар балалар оқытылатын сыныптардағы дене 
шынықтыру сабақтарында олардың дағдыларын, қабілеттерін, денсаулық 
жағдайын ескере отырып, жеке тәсілді жүзеге асыру қажет, сабақты оқыту 
әдістері мен балаларға жүктемені бөле отырып, соған сәйкес жоспарлау және 
нысандарды таңдау керек.
Инклюзивті білім беруді іске асыру шеңберінде Ы. Алтынсарин атындағы 
Ұлттық білім академиясы ұсынған Инклюзивті
білім беру жағдайында «Дене 
шынықтыру» пәнінің оқу бағдарламаларын іске асыру бойынша әдістемелік 

60 
ұсынымдар
пайдалануға ұсынылады. Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА –
Астана, 
2023. 

жүктеу/скачать 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: