4 ДӘріс. Химиялық термодинамикаға кіріспе. Негізгі термодинамикалық (ТД) ұғымдар: тд жүйесі(система), химиялық фаза және компонент, гомо және гетерогенді жүйелер, тд параметрлер мен функциялар. Термодинамиканың бірінші заңы



бет2/6
Дата07.01.2022
өлшемі70,84 Kb.
#17321
1   2   3   4   5   6
Байланысты:
4 Дәріс ЖХ2

Жылусиымдылық. Жылуды сан жағынан бағалау үшін (дененің қыздырғанда алатын жылуын) жылусиымдылық деген ұғым пайдаланылады.

Жылусиымдылық – заттың бірлік мөлшерін 10С өзгерту үшін қажет жылу мөлшері. 1 г затты 10С қыздыруға кететін жылу мөлшері меншікті жылусиымдылық (Смен.) деп, а 1 моль зат үшін жұмсалатын жылуды мольдік жылусиымдылық (См) деп атайды.

Жылу жолға байланысты болғандықтан жылусиымдылық та жолға байланысты өзгереді.

Тұрақты қысымда анықталған жылусиымдылық – изобарлық жылусиымдылық – (Ср), ал тұрақты көлемдегі – изохорлық жылусиымдылық- (СV) деп аталады. Изобарлық жылусиымдылық (Ср) изохорлық жылусиымдылыққа (СV) қарағанда көбірек, себебі тұрақты қысымда қыздыру ұлғаю жұмысын тудырады.

Егер 1 моль идеал газды тұрақты қысымда қыздырсақ, поршеньнің атқаратын жұсмысы РV = RT. Температура 10 өзгерсе, жұмыс РV = R. Бұл 1 моль идеал газды 10 –қа тұрақты қысымда қыздыру үшін қажет артық (қосымша) энергия (тұрақты көлемде қыздыруға кететін энергиямен салыстырғанда). Сондықтан, идеал газ үшін: СР - СV = R.

Сонымен бірге орташа жылусиымдылық (температуралар интервалында) және шынайы жылусиымдылық (берілген температурада) деген ұғымдар бар:

(1.8)

мұндағы - орташа жылусиымдылық, Дж/К.

Шексіз аз жылудың шексіз аз температураның өзгерісіне қатынасы - нағыз жылусиымдылықты береді:

(1.9)

Термодинамикалық процестер. Системада термодинамикалық күй параметрлерінің біреуі болса да өзгеруімен жүретін кез-келген өзгерісті термодинамикалық процесс деп атайды.

Тұрақты температурада жүретін процестерді – изотермиялық, тұрақты қысымда– изобар-лық, тұрақты көлемде – изохорлық деп атайды.

Система жылуды алмай да, бермей де жүретін процестерді – адиабаттық процестер деп атайды.



Қайтымды термодинамикалық процесс – бұл процесте система өзінің бастапқы күйіне өзін қоршаған ортада ешқандай өзгеріссіз келе алады. Олай болмаған жағдайда термодинамикалық процесс қайтымсыз. Мұндай күйді тепе-теңдікте тұрған күй деп атайды. Фазалардың ішінде температура, қысым және құрам біркелкі болмайтын, уақыт бойынша өзгеріп отыратын күйді тепе-теңсіздік күй деп атайды.

Ішкі энергия және энтальпия. Системадағы жұмыс оның ішіндегі энергиясының өзгеруі арқасын-да атқарылуы мүмкін.

Заттың ішкі энергиясы – атомдар мен молекулалардың, сонымен қатар осы атомдар мен молекулаларды құрайтын элементар бөлшектердің кинетикалық және потенциалдық энергияларының қосындысынан тұратын толық энергия.

Бірақ системаның кеңістіктегі жағдайына байланысты – потенциалдық энергия мен системаныңң тұтас қозғалуының кинетикалық энергиясы ішкі энергияға қосылмайды.

Ішкі энергия заттың физикалық күйіне ғана тәуелді, бірақ ол күйге қандай жолмен немесе әдіспен келгеніне тәуелді емес. Сондықтан ішкі энергия, температура, қысым, көлем сияқты күй функциялары болып саналады.

Ішкі энергия экстенсивиік қасиет

U=U2 - U1 (1.10)

Ішкі энергияны күй функциясы ретінде тәуелсіз параметрлер арқылы белгілеуге болады. Дененің ішкі энергиясы температураға (бөлшектердің кинетикалық энергиясы) және көлемге (потенциалдық энергия) тәуелді:

U= f(T, V) (1.11)

Толық дифференциалы мына түрде жазылады:



(1.12)

Химиялық байланыстардың үзілуі және түзілуі потенциалдық энергияның өзгеруімен жүреді.

Көптеген процестер P=const жағдайда жүргенде энтальпия түсінігін енгізген қолайлы:

Н = U + PV (1.13)

Мұндағы Н – энтальпия, Р – тұрақты болғандықтан:

H=U+PV (1.14)

Мұндағы V – реакция нәтижесінде көлемнің өзгеруі.

Егер V0 болса, яғни көлем ұлғаю болса: Н U

Егер V<0, яғни кішіреюі, онда Н< U.

Егер V=0, яғни реакция нәтижесінде көлем өзгермесе, Н= U.

Қатты және сұйық заттардың реакцияларында көлем айтарлықтай өзгермейді: Н мәні U-ға жақын. Көлем айтарлықтай өзгеретін реакциялар үшін (газдардың реакциялары) Н-ты идеал газдың PV=nRT теңдеуінен есептеп шығаруға болады. Көлем өзгергенде:

PV=nRT (1.15)

Мұндағы n – реакция нәтижесінде газдың моль санынынң өзгерісі, оны реакция теңдеуінен анықтайды.

U және P, V күй функциялары болғандықтан олардың қосындысы (U+PV) күй функциясы және оның процестегі өзгерісі процестің жолына тәуелді емес, тек бастапқы және соңғы күйіне ғана тәуелді. Сондықтан:

Н = Н2 - Н1 Н = f(T, P) (1.16)

Оның толық дифференциалы:



(1.17)

Энтальпия өзгерісі тұрақты қысымда жүретін процестер үшін кең қолданылады. Энтальпияның абсолюттік мәнін термодинамика теңдеуінің көмегімен табуға болмайды, себебі ол үшін энергияның абсолюттік мәні қажет.

Энтальпия – экстенсивтік қасиет. Сондықтан энтальпия мен ішкі энергия – аддитивтік шамалар.





Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет