4 дәріс Тақырыбы: Салауатты өмір салтын жылжыту мен денсаулықты нығайтуды басқару бойынша ұлттық және халықаралық стратегиялар
жүктеу/скачать 21,51 Kb.
|
Дәріс № 4 Салауатты өмір салты
|
№ 4 дәріс Тақырыбы: Салауатты өмір салтын жылжыту мен денсаулықты нығайтуды басқару бойынша ұлттық және халықаралық стратегиялар, бағдарламалар мен кеңестер. Денсаулық сақтаудағы реформалар, мемлекеттік, мемлекеттік емес және жеке құрылымдардың, ғылыми - өндірістік бірлестіктердің, бұқаралық ақпарат құралдарының, халықаралық ұйымдардың ынтымақтастығын кеңейту және тиімді үйлестіру - бұл жеке адам, отбасы, әртүрлі әлеуметтік топтар мен бірлестіктер деңгейінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың жаңа саясаты мен бағдарламасының негізі. Қазақстан өзінің егеменді мемлекет ретінде қалыптасу процесінде жаңа қоғамдық қатынастарға көшудің қиын және күрделі жолын кезең-кезеңімен еңсеруде. Өтпелі экономикалық кезеңнің күрделілігі халық денсаулығының нашарлауын жеделдетті: аурушаңдық, жалпы және балалар өлімі өсуде, өмір сүру ұзақтығы қысқаруда, маскүнемдіктің таралуы жалғасуда, темекі шегу мен нашақорлықтың әр түрлі түрлері, әсіресе жұмыссыздар арасында, өсіп келеді. Қазақстанның болашақ адами ресурстарының саны мен сапасы елеулі алаңдаушылық туғызады Халық денсаулығының жай-күйін мемлекет деңгейінде де, жергілікті деңгейде де денсаулық сақтау жүйесін қамтитын денсаулық сақтау мен нығайтудың өзара байланысты ведомствоаралық жүйесі қызметінің нәтижесі ретінде қарау керек. Өмір салты негізінен адамдардың күнделікті өмірінің ажырамас бөлігі болып табылатын құндылықтарға, басымдықтарға, практикалық мүмкіндіктер мен қиындықтарға байланысты және іс-әрекеттің қайталанатын стереотиптері, мінез-құлық формалары, дағдылар, қоғамдағы және жеке өмірдегі өзгерістер туралы көзқарастар нәтижесінде қалыптасады. Осыған байланысты, салауатты өмір салты стратегиясы адамдардың күнделікті өмірінде қолдана алатын шынайы және тартымды перспективаға негізделуі керек Алматы қаласында өткізілген ДДҰ/ЮНИСЕФ алғашқы медициналық - санитарлық көмек жөніндегі халықаралық конференциясы (1978 ж. Қыркүйек) өзінің қорытынды құжаттарында алғашқы медициналық-санитарлық көмек, оның ішінде профилактикалық бағдарламалар денсаулық пен салауатты өмір салтына қол жеткізудің негізгі элементі болып табылатыны туралы ережені бекітті Алматы конференциясы Денсаулық басты әлеуметтік міндеттердің бірін құрайтын адамның негізгі құқығы болып табылатындығының маңыздылығын батыл растады. Экономикалық және әлеуметтік даму-бұл халықтың денсаулығының мүмкін болатын ең жоғары деңгейіне жетудің маңызды шарттарының бірі. Алғашқы медициналық-санитарлық көмек әр адамға қол жетімді практикалық ғылыми негізделген және әлеуметтік қолайлы әдістер мен технологияларға негізделген медициналық-санитарлық қолдаудың маңызды бөлігін құрайды 1980 жылы Еуропалық аймақтық комитеттің отызыншы сессиясында барлығына денсаулыққа қол жеткізудің жалпы Еуропалық стратегиясы бекітілді. Стратегияда денсаулық сақтауды дамыту тәсілдерін түбегейлі өзгертуге шақыру қамтылған. Бұл ретте ерекше алаңдаушылық тудыратын төрт салаға басты назар аударылды: 1.өмір салты және денсаулық; 2.халықтың денсаулығына және қоршаған ортаға әсер ететін қауіп факторлары; 3.Денсаулық сақтау жүйесін қайта бағдарлау; . қажетті өзгерістерді жүзеге асыру мақсатында саяси, басқарушылық және технологиялық қолдауды жұмылдыру Стратегияда сондай-ақ денсаулықты нығайту және аурулардың алдын алу мәселелерінің басымдығын арттыру, қызметі денсаулыққа әсер ететін қоғамның барлық секторларында оң шаралар қабылдау, жекелеген адамдардың, отбасылар мен халық топтарының рөліне көбірек көңіл бөлу ұсынылды. Алғашқы медициналық-санитарлық көмекті жақсарту осы өзгерістерді жүзеге асырудың басты тәсілі ретінде қарастырылды Барлығына денсаулыққа қол жеткізу және әсіресе денсаулықты нығайту философиясының жетекші қағидаларының бірі "сау таңдауды қарапайым таңдау жасау" қажеттілігіне қатысты және практикалық іс-әрекеттер үшін тиісті мүмкіндіктер жасау қажеттілігін білдіреді. 1982 жылы ДДҰ жұқпалы емес аурулардың алдын алудың жалпыұлттық бағдарламасы - "СИНДИ" құрылды, оның басты мақсаты денсаулықты, өмір сүру сапасын жақсарту, мезгілсіз өлім-жітімді, ауруларды және мүгедектер санын коммуналдық деңгейде азайту болды. Бұл бағдарлама созылмалы инфекциялық емес аурулардың көп санына ортақ темекі шегу, жоғары қан қысымы, гиперхолестеринемия, алкогольді теріс пайдалану және т.б. қауіп факторларының алдын алуға және бақылауға баса назар аударды. Бағдарлама сонымен қатар психо - әлеуметтік және басқа қоршаған орта факторларына көп көңіл бөлді Интеграцияланған тәсіл қажеттілігі идеясы жүрек - қан тамырлары ауруларымен, атап айтқанда, жүректің ишемиялық ауруы мен артериялық гипертензиямен күресудің кешенді коммуналдық бағдарламаларын жүзеге асыру нәтижесінде пайда болды. Темекі шегу, артериялық гипертензия, гиперхолестеринемия және басқалар сияқты жүректің ишемиялық ауруы қаупінің жекелеген факторларын бақылау жүректің ишемиялық ауруы мен басқа жүрек - тамыр ауруларынан болатын өлімнің төмендеуіне ғана емес, сонымен қатар қатерлі ісіктерден және басқа созылмалы спецификалық емес аурулардан болатын жалпы өлімге әкелетіні анықталды. Соңғы 20 жылдықта әлемнің көптеген елдерінде профилактикалық бағдарламаларды орындау кезінде ең әсерлі нәтижелер алынды (АҚШ, Финляндия, Канада, Ұлыбритания және т.б.). 1987 жылдан кейін Еуропаның 20 елі темекі шегуге қарсы заңдар немесе бағдарламалар қабылдады. Қазақстан сонымен қатар СИНДИ бағдарламасының қатысушысы болып табылады. 1986 жылы Оттавада (Канада) өткен денсаулықты нығайту жөніндегі халықаралық Конференция денсаулыққа қолайлы өмір салты мәселелерін қарастырды және денсаулықты нығайтудың Оттава хартиясын қабылдады. Хартияда бес аспектіні қамтитын денсаулықты нығайтудың кешенді стратегиясы баяндалады: 1. денсаулықты нығайтуға ықпал ететін қоғамдық саясат; 2. денсаулыққа қолайлы орта; 3. жеке Дағдылар мен қоршаған орта; 4. халықтың іс-әрекеті 5. Денсаулық сақтау қызметтерін қайта бағыттау-оларға ауруларға емес, денсаулыққа көп көңіл бөлуге және денсаулық сақтау қызметтері мен халық арасындағы қарым-қатынастың сипатын өзгертуге кең өкілеттік беру. Бұл құжат үш негізгі ерекшелікті сипаттайды. Біріншіден, онда адамдарға денсаулық тұрғысынан өз әлеуетін толық іске асыруға көмектесу міндеті қойылады; екіншіден, олардың қызметі денсаулық сақтау мүддесінде көтермеленеді; үшіншіден, Денсаулық сақтау секторы денсаулық сақтауды дамытуды қолдау мақсатында қоғамдағы бір-біріне қайшы келетін мүдделерді тегістеуге бағытталған делдалдық функцияларды өз мойнына алуға тырысады Алайда, мемлекеттердің халық денсаулығын нығайтуға ықпал ететін саясатты ұстануының деңгейі айтарлықтай ерекшеленеді, өйткені елдердің экономикалық және саяси басымдықтары көбінесе денсаулықты нығайтуға ықпал ететін қоғамдық саясатқа қозғалысқа сәйкес келмейді. Бұл қарама-қайшылық 1988 жылы Мадридте (Испания) темекі саясаты жөніндегі Еуропалық конференция және 1990 жылы Будапештте (Венгрия) тамақтану және тамақтану саясаты жөніндегі Еуропалық конференция сияқты ДДҰ конференцияларында талқыланды. Халықтың әл-ауқаты, қоршаған орта және экология мәселелеріне қатысты жұртшылықтың артып келе жатқан алаңдаушылығы, тұтынушылар топтарының өсіп келе жатқан белсенділігі салауатты өмір салтын қалыптастыруда табысқа жету үшін қажетті қолдауды ұсына алады Бұл проблемаларды шешуге 1997 жылы Джакартада (Индонезия) өткен денсаулықты нығайту жөніндегі 4-ші халықаралық конференция арналды. Осы форум жұмысының материалдары бойынша 21 ғасырда денсаулықты нығайтудың негізгі басымдықтарын айқындаған Джакарта декларациясы қабылданды: 1. денсаулық үшін қоғамдық жауапкершілікті дамыту; 2. денсаулықты дамытуға бағытталған инвестицияларды ұлғайту; 3. Денсаулық мүддесі үшін серіктестікті шоғырландыру және кеңейту; 4. қоғам мен жеке тұлғаның қуатын дамыту; 5. денсаулықты нығайту инфрақұрылымын қамтамасыз ету. Денсаулық үшін қоғамдық жауапкершілікті дамыту орын алуы тиіс 1.жеке тұлғалардың денсаулығына зиян келтірудің алдын алу арқылы; 2.қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету; 3. денсаулыққа зиянды тауарларды өндіру мен сатуды шектеу; 4.нақты өмір сүру, жұмыс жағдайында денсаулықты нығайту және т. Б Осылайша, уақыттың өзі халықты сауықтыру қажеттілігін туындатты, бұл Президенттің "Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы" атты жеті ұзақ мерзімді басымдықтардың бірі "Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі мен әл-ауқаты"болып табылады. Бұл құжатта денсаулықты сақтау мен нығайтудың ел стратегиясының негізін құрайтын ең өзекті және ең ауыр проблемаларына баса назар аударылған: 1.аурулардың алдын алу және салауатты өмір салтын ынталандыру; 2.нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес; 3. алкоголь мен темекіні тұтынуды қысқарту; 4. әйелдер мен балалардың денсаулығын жақсарту; 5. тамақтануды жақсарту; қоршаған орта мен экологияның тазалығы Ел Президенті осы стратегиялық бағыттарды іске асыруға барлық мемлекеттік ведомстволарды, жұртшылықты, діни конфессияларды, үкіметтік емес және халықаралық ұйымдарды, сондай-ақ елдің барлық азаматтарын қатысуға шақырады. Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа Жолдауында "мықты стратегия мен мақсатқа талпынушылыққа ие бола отырып, біз өз жолымызда тұрған кез келген үлкен кедергілерді табысты еңсере аламыз"делінген. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясының отызыншы сессиясы 1977 жылғы мамырда "үкіметтер мен ДДҰ-ның алдағы онжылдықтағы негізгі әлеуметтік міндеті 2000 жылға қарай жер бетіндегі барлық тұрғындардың әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан тиімді өмір сүруге мүмкіндік беретін денсаулық деңгейіне жетуі керек"деген шешім шығарды. Белгілі болғандай, денсаулық жағдайына әсер ететін факторлардың ішінде өмір салты жетекші орын алады - 50% - ға дейін, басқа факторлардың үлесі 20% - дан және 10% - дан-денсаулық сақтауды құрайды. Сондықтан халықтың денсаулығын жақсартудағы басты міндет салауатты өмір салтын қалыптастыру және адамның өз денсаулығына деген жаңа көзқарасы болып табылады. Дені сау болу әр адамның ішкі қажеттілігі болуы керек. Денсаулық - бүкіл қоғамның құнды инвестициясы. Соңғы жылдары "өмір салты" тұжырымдамасы ерекше маңызға ие болды. Қазақстанда салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша 29 Ұлттық тұжырымдама іске асырылатын болады. Бұл туралы Денсаулық сақтау вице-министрі Алексей Цой мәлімдеді "Мемлекет Басшысының Жолдауын іске асыру аясында салауатты өмір салтын қалыптастыру және қоғамдық денсаулықты басқару бойынша міндеттер айқындалды. Біріншісі-қоғамдық пікірмен жұмыс жеке адамның көзқарасын, әдеттерін, құндылық ұстанымдарын қалыптастыруда шешуші болып табылатындығын ескере отырып, 3 жастан 60 жастан асқан балаларды қоса алғанда, 7 нысаналы топқа баса назар аудара отырып, 29 Ұлттық тұжырымдаманы әзірлеу және іске асыру жоспарлануда. Бағдарламаға әрбір нысаналы топқа арналған іс-шараларды қамтитын кіші бағдарламалар кіретін болады Екінші-денсаулық пен салауатты өмір салтының психикалық құндылықтарын қалыптастыру үшін мектептер мен ЖОО-лар кеңістігінде салауатты, табысты тұлғаны, салауатты қарым-қатынастарды, белсенді өмір салтын танымал ету бойынша жұмыс жүргізілетін болады. ДДҰ-ның "денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер", "Саламатты университеттер", "Саламатты жұмыс орындары" жобаларын іске асыруға мектептердің, университеттердің, өнеркәсіптік кәсіпорындардың кең шеңберлері тартылатын болады", сондай-ақ саламатты өмір салтын насихаттау үшін қазіргі заманғы технологияларды дамыту міндеті де тұр. Вице-министр халықтың салауатты өмір салты дағдыларын қалыптастыру мәселелері барлық билік органдарының, жалпы қоғамның тығыз ынтымақтастығы мен өзара іс-қимылында ілгерілеуі тиіс екенін атап өтті. жүктеу/скачать 21,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|