48 Киото протоколының қандай мақсаттарды көздеп жасалғанын түсіндіріңіз Киото хаттамасы - жаһандық экологиялық проблемаларды шешуге арналған, 1997 жылы Жапонияның Киото қаласында қабылданған халықаралық құжат. Киото хаттамасы – халықаралық деңгейде экологиялық проблемамен бірлесе күресуге бағытталған тұңғыш құжат.
1980 жылы әлемдік қоғамдастықтың назары ғаламдық жылыну проблемасына ауды. Атмосфераның ластануы, жыл сайын ауа температурасының көтерілуі полюстердегі мәңгілік мұздардың еруіне алып келіп, соның салдарынан мұхит суларының деңгейі көтеріліп, жағалау бойына жыпырлай орналасқан ірі қалалар, елді мекендер су астында қалады деген қауіп айтыла бастады. Бұл алдымен адамның табиғатқа тигізіп жүрген залалын ойланбастан жасаған шаруашылық қызметінің салдары, көмірқышқыл газы мен метанның ауаға шамадан тыс бөлінуінің әсері деген ғалымдар пайымдауы біраз жайды аңғартты. Шынында да, жыл сайын әуеге көтерілген мет
3
2
ан мен көмірқышқыл газы жерді қатты қызып кетуден сақтайтын инфракүлгін сәулелерді жұтып, планета температурасының көтерілуіне алып келді. Әсіресе, жылу, жарық беретін стансалардан, қаладағы кәсіпорындардан бөлінген көмірқышқыл газы атмосфералық қабатқа өтетін газдың 1/3 бөлігін құрайды. Планетадағы жасыл алқаптар – ормандар бұл газдың біраз бөлігін қажетіне жаратқанымен, барлығын жұтуға шамасы жетпейтін болды
49 Вестфалия келісім шартынан бұрынғы және кейінгі жүйенің арасындағы айырмашылықты сипаттап көрсетіңіз 50 Империализмнің колониализмге қандай қатысы бар екенін түсіндіріңіз 51 XVII ғасырдан ХХ ғасырға дейінгі заманауи мемлекеттің даму процесін халықаралық жүйенің даму шеңберінде аясында сипаттаңыз 52 Классикалық сыртқы сауда теориялары туралы ақпарат беріңіз 53 Әлемдік тәртіптің жаңа жүйесі туралы өз пікірлеріңізді жазыңыз Әлемдік тәртіп үлгілері - әлеуметтік-мәдени қырынан қаралатын қалаулардың үлгісі, қазіргі жаһандық мәселелердің шешімін табуға бағытталған халықаралық жоба, ұйым. Әлемдік тәртіп жобасы әртүрлі болашақтың бей- несін жасауға тырысқан бірнеше зерттеулер үлгісімен байланысты. 1968 ж. Әлемдік тәртіп институты (АҚШ) не- гізінде құрылған және американдық ғалым С.Мендетовиц басқарған бұл жоба "қалаулы шақтардың" немесе жаһандық қауымдастықтардың әртүрлі нұсқасын жасаумен шүғылданды. Осы жоба барысында жарияланған зерттеулер әлемдік қауымдастық және ғалымдар тарапынан қызығушылық тудырды. Өйткені олар жалпыадамзаттық құндылықтарды жаһандану жағдайында қарастырды. Олардың қатарында мына еңбектерді атауға болады: Р. Котари "Болашаққа қадам" (1974), Р. Фалк "Болашақ әлемдерді зерттеу" (1975), А.Мазруи "Мәде- ниеттердің әлемдік федерациясы" (1976), Г. Лагос және Г. Годай "Түрмыс төңкерісі" (1977), И.Галтунг "Шынайы элем" (1980) және т.б. Бұлардың барлығы да жарқын болашақты болжап, жаһандық мәселелерді шешуде оптимистік көзқарасты үстанады. Әлемдік тәртіп үлгісін жасаушылар алдымен адамзат болашағын саяси алауыздықтан, ғаламдық қарулы қақтығыстардан, экономикалық теңсіздіктен, әлеуметтік әділетсіздіктен, нәсілдік өшпенділіктен, үлттық ымырасыздықтан ада жарқын өмірмен байланыстырады. Әлемдік тәртіп үлгілері жобасы, негізінен, сая¬си құбылыстарды, әлеуметтік процес- терді, өмірдің мәдени қырларын зерттеуге бағытталды. Адамзаттың ғаламдық дағдарысының және аймақтық қақтығыстардың қайнар көзі ретінде саяси тұрақсыздыққа, әлеуметтік әді- летсіздікке, ұлттық бытыраңқылыққа баса назар аударды. Әлемдік тәртіп үлгілері жобасы аясында зерттеулік бағдарды айқындайтын өзгерістер болды. Әлемдік тәртіп үлгілері жобасының зерттеушілері дамушы елдердің жағдайын талдауға, діни қозғалыстардың ерекшелігіне, әлемдік тәл мәдениеттердің ерекшелігіне мән бере бастады. Болашақты ой жүгіртіп елестету жаһан¬дық мәселелерді зерттеуде бағыт беретін нақтылы саяси стратегияларды талқылаумен үштасатын болды. Бей-бітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары үсынылып, талқыланды (И. Галтунг). Ғаламдық түрақтылыққа жетудің мімкіндіктері мен жолдары қарастырылды (С. Менделовиц). Экономикалық және әлеуметтік жақсылық- тармен қатар адамның табиғатпен этикалық байланысын табиғи байлықтарды сақтаудың негізі ретінде қарау басым бағыт алды (Р. Фал к). Батыстық құндылықтарға сүйенген дамудың неоколониялдық стратегиялары жоққа шығарылып, құрамына дамыған және дамушы елдер кіретін мемлекеттер феде- рациясын құру шараларын қарастыру (Р. Котари) қажеттілігі туындады