№5 (125), мамыр 023 жыл №1 бөлім Сейтказиев Руслан Умиргазиевич
жүктеу/скачать 2,53 Mb. Pdf көрінісі
|
№1 Қазақстан ұстазы
| Қазақстан ұстазы
32 Дегенмен сауданың басты жиһазы жібек екен. Алтынмен бірге ол халықаралық алюта болған, оны хандар мен елшілерге тарту еткен, жалдамалы әскерге жалақы етіп берген, мемлекеттік қарызды сонымен төлеген. Керуен жолымен тасылатын жіек пен басқада тауарлардың бір бөлегі қазақ даласының қалаларында қалып отырған. Археологиялық олжалар — соның айғағы. Сондай сирек кездесетін және халықаралық сауда - ны зерттеуге аса қажет олжаның қатарына Отырардың күміс көмбесі жатады екен. Ол өзінің құрамы жағынан ақшалы-заттық олжа екен. Осынау теңгелер қоймасы шар-тараптан жиналыпты. Оның ішінде: Шығыс Түркістанндағы Алмалық, Пулад, Емил (Омыл) Орда әл-Азам теңге сарайлары, еуропалықтан – Қырымның, кішіазиялықтан – Сиваси, Кония, Тебриздің, Қазақстаннан – Жент теңге сарайларының өнімдері бар. Теңгелерді шекіген кез – ХІІІ ғ. 60-жж. Екінші жартысының шамасы. Көмбеде Жібек жолы үстінде тұрған қалалардың «өзіндік кар - точкалары» бар. Жібек жолымен тек бұйымдар ғана емес, әртүрлі көркемдік стиль модалары да таратылатын болған, әрине егер олардың әлеуметтік заказы болса, олар белгілі этникалық мәдени ортадағы күнілгері әзірленген тап бола қалса, кеңінен тарп кетеді екен. Мәдениеттердің өзара ықпалы және бірін-бірі бай - ытуы Исламды тарату кезінде Орта Азия мен Қазақстан қалаларында пайда болған құрылыстар қатарына қоғамдық моншалар жатады. ІХ-ХІІ ғғ. зат айырбастасуды ысырып тастап, та - рих сахнасына тауар-ақша айналымы шығады. Ис - пиджабта, Отырарда, Тараз бен Яссада теңге сарай - лары жұмыс істейді. Қала халқының санының өсуі ауыршаруашылығының құндылығын арттыруды талап етеді. Сол себепті де егінді жерді қолдан суа - ру жүйесі жетілдіріледі. Оның даму жолы Отырар аймағы материалдарынан анық көрінеді. Қорытынды Ұлы Жібек жолының пайда болуы мен тарихи дамуы барысында әлемдік сахнада бұрын соңды болмаған мәдени, экономикалық, саяси-әлеуметтік қарым-қатынастар пайда бола отырып тарих көкжиегінде сан алуан процестер пайда болды. Шығыс пен Батыс мәдениеттер алмасуы жүзеге асты. Көшпелілер мен отырықшылар арасындағы байланыстар нәтижесінде көшпелілер территори - ясында жаңа үлгідегі қалалық мәдениет орнықса, отырықшылар көшпелілердің көшіп-қонуға қажетті жүк көлік арбаларынан бастап, мал шаруашылығының көптеген әдістерін игерді. Ұлы Жібек жолының саясат пен дипломатия тұрғысындағы негізгі жетістіктері өте көп. Қытай им - периясымен көшпелі үйсін, қаңлы, орта ғасырдағы түрік тілдес мемлекеттер арасындағы өзара бай - ланысты нығайта білді. Ұлы Жібек жолының қаншалықты маңыздылығын осы жолдың маршру - тымен қазіргі таңда «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» магистралының салынуынан көруге болады. «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» маршруты біздің еліміздің территория аумағымен жүріп өтуі «Ұлы Жібек жолы» бойында сол заманда еліміз аумағында мекендеген мемлекеттердің осы жол арқылы Шығыс пен Батысты жақындастыруда саяси дипломатиялық маңызды рөл атқарғандығын көреміз. Тақырыптың маңыздылығы соншалық, тарихи қиын процестерден өте отырып, қазіргі таңда осы жол торабының елдерді байланыстыру пайдалылығын ескере отырып, құрлық транспортын дамыту нәтижесінде «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» жолының салына бастауы. Қорыта келе негізгі басты айтарым, Ұлы Жібек жолы саяси дипломатия айнасы болды десем қателеспейміз. Пайдаланылған әдебиеттер 1. «Ұлы дала тарихы», Маданов М. Алма-Ата, 1997ж 2. «Қазақстанның көне тарихы», Мұратхан Қ. Алматы 1994ж 3. Қазақстан тарихы бес томдық 4. Ч.Мусин Қазақстан тарихы, А. 2003 5. Әлкей Марғұлан «Тамғалы тас жазуы» жур - налы 6. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. А, 1997ж 7. Көшербаев Қ.Е., Құттыбаева Р.С. Қазақстандағы этносаралық қатынастар мәселелері. Алматы, 1996ж 8. «Қазақтың қысқаша тарихы» Нығмет М. Ал - маты 1998ж 9. Г.В. Кан, Н.У. Шаяхметов, Қазақстан тарихы, Алматы, 2009ж |