№5 (125), мамыр 023 жыл №1 бөлім Сейтказиев Руслан Умиргазиевич
жүктеу/скачать 2,53 Mb. Pdf көрінісі
|
№1 Қазақстан ұстазы
| Қазақстан ұстазы
36 шы, тіпті 19-ғасырдан бастап инженерлік қорғаныс құрылыстары мен кешендерін жобалау мен салудың ғылыми негіздерін жасауға мүмкіндік беретін бірегей жұмыстарды ұйымдастыруға және жүргізуге мәжбүр болды. Бүгінде таулы өзендерде ондаған бөгеттер тұрғызылды, елді мекендерде қауіпті су ағындары бетонды тұрақтандырылған арналар мен шағын тұндырғыш бассейндерге «алып кетті». Бұл құрылымдарды құруда тек Қазақстанда ғана емес, әлемнің басқа елдеріндегі 20 ғасырдағы озық идеяларда белгілі ғалымдар мен конструкторлардың тәжірибесі пайдаланылды. Қазіргі уақытта Қазақстанның таулы аймақтарындағы табиғи төтенше жағдайлар проблемаларымен қатар «Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің «Қазселезащита» мемлекеттік мекемесі елорданы қорғау жөніндегі Мемлекет басшысының тапсырмасын орындауда. Астана қаласын Есіл өзенінің тасқын суларының басуынан, па- арақ ағынының үлкен жинақтау қабілеті бар бөгет пен режимдік су өткізуге арналған гидротехникалық құрылыстар. Республиканың инженерлік қорғау құрылыстарын салуға, қауіпті табиғи процестерді бақылау жүйесін құруға көптеген ғалымдар, жобалаушылар, инженерлер мен құрылысшылар, басқа салалардың мамандары қатысты. Олар бүгін де қазақстандықтардың бейбіт еңбегі мен бейбіт өмірін қорғауды жақтайды. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 1 ҚАЗАҚСТАННЫҢ СЕЛГЕ ҚАРСЫ ҚЫЗМЕТІ , 50 ЖЫЛДЫҚ ТӘЖІРИБЕ. 1973 жылы Медеуде сел тасқынының салдарын жою туралы, авариялық-қалпына келтіру жұмыстарына республиканың жетекші министрліктерінің күштері мен құралдары жіберілген, сонымен қатар нақты көмекті одақтық шағын министрліктер мен ведом - стволар да көрсеткен. «Медеу шатқалындағы селден қорғау құрылыстарының жұмыстарын күшейту жөніндегі шаралар туралы» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1973 жылғы 2 тамыздағы № 397 қаулысымен барлық жұмыстар бойынша Тапсырыс берушінің функциялары Қазақ КСР коммуналдық шаруашылық министрлігіне жүктелді, мердігерлер ретінде: автомобиль жолдары министрлігі, Энергетика және электрлендіру министрлігі, тарту кәсіпорындарын салу министрлігі тағайындалды. монтаждау және арнайы құрылыс жұмыстары министрлігі. Жұмыстарды жүргізу мен қамтамасыз етуге республикалық және одақтық бағыныстағы ондаған мамандандырылған кәсіпорындар мен ұйымдар қатысты. КСРО Министрлер Кеңесі «Медеу шатқалында селден қорғау жұмыстарын жүргізуде Қазақ КСР- на шұғыл көмек көрсету туралы» 1973 жылғы 15 қыркүйектегі № 670 қаулысымен апаттық жұмыстарды орындауға 15 млн.рубль (оның ішінде құрылыс - монтаж жұмыстарына-10 млн. рубль) бөлінеді деген шешім қабылдайды. Жүргізілген жұмыстардың көлемі 1973 жылға арналған күрделі салымдар жоспары мен мердігерлік құрылыс-монтаж жұмыстарының орындалуына қосылады. Әрине, жүргізіліп жатқан қорғаныс шараларының маңыздылығын растау үшін ғана емес, біз 1973 жылғы Тарихи қаулылардың үзінділерін келтіреміз. Селден кейін құрылыстың екінші кезегі туралы мәселе көтерілді, содан кейін алматы қаласын селге қарсы қорғаудың бүкіл схемасын іске асыру талап етілді. Аумақтарды алдын алу мен инженерлік қорғаудың ағымдағы мәселелерін жоспарлы түрде шешуге, бірақ қажет болған жағдайда сел тасқынының салдарын жою жөніндегі жұмыстарды орындауға қабілетті мамандандырылған ұйым (селге қарсы қызмет) қажет болды. Апатты селден кейінгі мәселе соншалықты өзекті болды, шешім ең қысқа мерзімде қабылданды. Мәселен, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1973 жылғы 23 тамыздағы № 449 қаулысымен Қазақстанда Қазақ КСР жанындағы селден қорғау құрылыстарын салу және пайдалану жөніндегі бас басқарма құрылды. КСР - «қаз-басты қорғаныс». 1973 жылдың желтоқсан айында Қазбасселденқорғау құрамында тау өзендері мен селден қорғау құрылыстарын пайдалану жөніндегі Алматы бассейндік басқармасы; 1974 жылдың наурыз айында - Талғар - Есік, Талдықорған бассейндік басқармалары және Алматы жылжыма - лы механикалық колоннасы (апмк) құрылды. 1974 жылы Қазселденқорғау құрылыстарын пайдалану, өзен жағалаулары мен арналарын қауіпсіз жағдайда ұстау үшін 128 бірлік арнайы жол және құрылыс тех - никасы, механизмдер, автокөліктер мен жабдықтар, Құрылыс және басқа да материалдар бөлінді. Инженерлік қорғаныс құрылыстарын пайдалану және тау өзендерінің бассейнін бақылау қызметтерін кезең - кезеңімен құру басталды. 1974-1978 жж. қысқа мерзімде қазбасселденқорғау құрамында Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Талдықорған, Оңтүстік Қазақстан облыстарын - да 6 бассейндік басқарма және мамандандырылған бөлімше-пайдалану - техникалық байланыс басқармасы құрылды. Бұл басқармаға бірыңғай байланыс жүйесін ұйымдастырудан басқа, тау өзендерінің бассейндерінде бақылау және ұстау бекеттерінің желісін, сел қаупі бар объектілердің жай - күйі туралы ақпаратты қабылдау және өңдеу диспетчерлік пункттерін құру, мореналық көлдерді, сел ошақтарын және тау өзендерінің арналарын жерүсті экспедициялық тексеруді ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі міндеттер жүктелді. Басқарманың жұмысында жағдайды фондық бағалау мақсатында қауіпті аумақтарды аэровизуалды айналып өту кеңінен қолданылды. Жобалау институты мәртебесіне ие болған, 1975 жылы құрылған қазбасселденқорғау жобалау- конструкторлық бюросының (БКБ) міндеттері материалдарды жинау, оларды жобалау алдындағы дайындау және селге қарсы және басқа да қорғаныс құралдарын салу үшін жобалық шешімдерді таңдау болып табылды. БКБ «гидропроект» институтының бас жобалаушы - Қазақ филиалымен тығыз байланыста жұмыс істеді, ал кейін - өзі бірқатар инженерлік |