5 Дәріс. Педагогтың ғылыми –зерттеушілік мәдениеті. Әдіснама туралы түсінік және оның деңгейлері
жүктеу/скачать 87,38 Kb.
|
5. апта дәріс
3. Функционалистік парадигма, ол келесі ерекшеліктерімен сипатталады: - Білім беру әлеуметтік-мәдени технология ретінде қабылданады; білім беру қоғамға қажетті кадрларды дайындау қажет; - Тұлға өзінің мойнына қоғамның кейбір функцияларын алу қажет; тұлғаны еңбек нарығына бейімдеп дайындау; - Білімді алу, оларды шығармашылық тұрғыда пайдалану және жаңа білімді жасау іскерлігімен байланысты белгілі бір құзырлықтарды қалыптастыру; - Нақты кәсіби бағыттылық – тұлғаны еңбекке дайындау. 4. Мәдениеттанушылық парадигма: - Білім берудің нысаны мен мақсаты – мәдениет адамы; - Адам мәдениет, өз өмірі мен жеке дамудың субъектісі ретінде; - Білім беру мәдени дамытушы орта ретінде; - Мәдени-білім беру кеңістігіндегі адамның өмір сүру мен өзін-өзі дамытудың тәсілдері ретіндегі шығармашылық пен диалог; - Білім беру құрылымдарында қоғамның қазіргі жағдайынан озып отырған мәдіни үлгілер мен өмір сүру нормаларын қайта құру, оның қажетті жағдайы – білім берудің мәдениетке интеграциялануы; - Идеологиядан мәдениетке, оның ішінде педагогикалық мәдениетке көшу; - Білім беру мәдениеттің рухани және материалдық құндылықтарын меңгеру барысында қалыптасатын адамның рухани бейнесі ретінде қарастырылады; - Білім мазмұнын ізгілендіру, оқыту мен тәрбиенің гуманистік технологияларын іске асыру; - Білім беру ұйымдарында қазіргі әлеуметтік-мәдени жағдайда шығармашылық өзін-өзі іске асыруға қабілетті тұлғаны қалыптастыра алатын ортаны құру; - Мәдениет мәтініндегі (контекстіндегі) білім берудің негізгі қағидасы креативтілік қағидасы, яғни ынтымақтастық пен бірлескен шығармашылық атмосферасын тудыру болып табылады; - Білім беруге мәдени үрдіс ретінде қатынастық қалыптасуы, ондай білім берудің қозғаушы күштері тұлғалық мағына, оның қатысушыларының диалогы мен ынтымақтастығы болып табылады; - Педагогқа оқушы мен мәдениет арасындағы делдал ретінде қатынастың қалыптасуы; - Мектепке тұтас мәдени-білім беру кеңістігі ретінде қатынастың қалыптасуы, ондай мектепте өмір сүру үлгілері қайта құрылады және мәдениет адамының тәрбиесі жүзеге асады. Білім беру парадигмалары шеңберінде түрлі білім беру модельдері қалыптасады. Қазіргі уақытта әлемдік білім беру үрдісінде негізгі төрт білім беру моделі қызмет етеді: 1. Білім берудің дәстүрлі моделі – бұл өскелең ұрпаққа өткен және бүгінгі мәдениеттің әмбебап элементтерін беру тәсілі ретіндегі жүйелі академиялық білім берудің моделі. Оқушы білім беру қызметінің нысаны ретінде ойлау емес, есте сақтау механизмдеріне әсер етудің арқасында білім, іскерлік, дағдыларды меңгереді. Ондай білім берудің мақсаты сапалары алдын-ала белгіленген тұлға болып табылады. Білім беру жүйесі мақсаттарды, білім мазмұнын, білім беру ұйымдарының номенклатурасын және оқу пәндерін анықтау қатаң орталықтанған түрде іске асатын мемлекеттік-ведомстволық ұйым ретінде қарастырылады. 2. Білім берудің рационалистік моделі басты орынға білім мазмұнын емес, білім алушылардың білімді меңгерудің тиімді тәсілдерін қояды. Бірақ бұл жерде оқушыларға енжар рөл беріледі, олардың шығармашылығын, дербестігін, жауапкершілігін дамыту міндеті қойылмайды. Меңгерген білім, іскерлік, дағдылар негізінде оқушылар өз бойларында қоғамның әлеуметік нормаларына, талаптары мен үміттеріне сәйкес бейімделген «мінез-құлықтық репертуарды» дағдыландырады. Мінез-құлықтық модельдер білім беруге тар утилитаризм рухын енгізеді және оқытушыға әрекет етудің механикалық, шығармашылық емес тәсілдерін қолдануды итермелейді. Оқытушы қызметі соның салдарынан оқушыларды есептер, тесттер шешуге дағдыландыруға ғана бағыттайды. Ондай оқытудың негізгі әдістері үйрету, тренинг, тесттік бақылау, түзету, жеке дара сабақтар болып табылады. Жалпы алғанда, білім берудің рационалистік моделі өскелең ұрпақты өмір сүріп жатқан қоғамға және өндіріске тәжірибелік бейімдеуді қамтамасыз етеді. 3. Білім берудің гуманистік (феноменологиялық) моделі оқушының ішкі жан дүниесін дамытуға, тұлғааралық қарым-қатынасқа бағдарланған. Бұл модель шеңберінде көптеген білім беру тұжырымдамалары қызмет етеді: гуманитарлық-білім берушілік, тұлғалық-бағдарлы, аксиологиялық, жобалаушылық, педагогикалық қолдау, мәдениеттанушылық және т.б. бірақ олардың барлығын біріктіретін фактор – олар оқытудан қарағанда тұлғаның дамуы басымдылығын мойындайды, ал білім, іскерлік және дағдылар оқыту мақсаты емес, білім алушыларды дамыту құралы ретінде қарастырады. Білім беру үрдісінің орталығына білім алушы тұлғасы мен оның өмір сүру әрекетінің субъектісі ретіндегі дамуы қойылады. Олардың пікірінше, білім беру адамның шынайы табиғатына сәйкес болу керек, тұлғалық өсуде психологиялық-педагогикалық қолдауды қамтамасыз ету қажет. Сапалары алдын-ала анықталған тұлғаны қалыптастыру емес, өзін-өзі тану және өзін-өзі дамыту үшін жағдайлар жасау қажет. Гуманистік бағыттылық мұғалімнің деоқушының де дербестігі мен шығармашылығын, сонымен бірге индивидтің дамуда автономияға және білім берудің жеке өзіндік траекториясына құқығын негізгі басымдықтар ретінде жариялайды. Білім беруді реформалауда Интернет ақпараттық жүйелері кең мүмкіндіктер береді. Интернеттік білім беру бағдарламалық электронды құралдар көмегімен адамдарды оқытуды қарастырады, оның барысында жұмыс диалогтық немесе автономды режимде (электрондық почта, интернет-фестивальдер, телеконференциялар және т.б.) іске асады. Бірақ, ақпаратты механикалық «жүктеу» оқыту субъектілерінің белсенді танымдық әрекетінің рөлін төмендетуі мүмкін деген қауіп бар. 4. Білім берудіңинституционалдық емес моделі білім беруді әлеуметтік институттардан, нақты айтсақ, білім беру ұйымдарынан тыс ұйымдастыруды бағдарлайды. Бұл «табиғаттағы» білім беру, параллельді мектептер жағдайында (жүйелі түрді тәрбиелік-білімділік бағдарламаларды дайындайтын радио, теледидар, бұқаралық ақпарат құралдары) білім беру, Интернет жүйесі көмегімен білім беру, «ашық университеттер», қашықтықтан оқыту және т.б. Ондай оқыту формаларының тәуекелдеріне төмендегілерді жатқызуға болады: біріншіден, тәрбиеде еш нәрсемен алмастырылмайтын адамдық қатынастар, шынайы тірі қарым-қатынас, екіншіден, бұқаралық мәдениеттің күмән туғызатын құндылықтары көмегімен тұлғаны дамыту емес, керісінше құлдырауға ұшырату қаупі. Білім берудің парадигмалық модельдерін қалыптастыруда келесі көзқарастар қолданылады: Синергетикалық көзқарас, ол өзін-өзі ұйымдастыру теориясының ғылыми бағыты ретінде қарастырылады. Бұл парадигма табиғат және адам, күрделі жүйелердің қызмет етуі, әлемнің жаңа бейнесі туралы білімдерді біріктіреді. Құзыреттілік көзқарас, ол білім беру үрдісінің тұлғаның негізгі және пәндік құзыреттіліктерін қалыптастырып дамытуға бағыттылығын анықтайды. Акмеологиялық көзқарас, ол тұлғаның өзінің бүкіл потенциалдық мүмкіндіктерін ашуға және кәсіби шеберлік шыңдарына жетуге бағыттылығын анықтайды. Акмеологияның нысаны негізінен кәсіби әрекетте прогрессивті түрде дамып өзін-өзі жүзеге асырып отыратын кемелденген тұлға болып табылады. Акмеология пәні кемелденген тұлғаның прогрессивті дамуы мен оның жоғары кәсіби жетістіктерге жетуін қамтамасыз ететін үрдістер, психологиялық механизмдер, жағдайлар мен факторлар. Интерактивті көзқарас, ол ізгілендіру, демократияландыру, даралау және саралау қағидаларына негізделеді. Интерактивті оқыту әлеуметтік ынталандырылған серіктестік сипатына ие, оның назарында оқытушылық үрдісі емес, тең дәрежелі серіктестердің ұйымдасқан шығармашылық ынтымақтастығы. Сөйтіп, субъект-субъектілік өзара әрекеттесу андрогогика қағидаларын қолдануға, жағымды кәсіби «Мен-тұжырымдамасын» дамытуға көмектеседі. Интерактивті оқыту өмірлік жағдаяттарды модельдеуді, табыстылық, тәуекел, күмәндіктер, қарама-қайшылықтар, өзара қолдау, өз әрекеттерін талдау және өзін-өзі бағалау жағдаяттарын құруға мүмкіндік беретін әдістерді қолдануды қарастырады. жүктеу/скачать 87,38 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|