6 апта сроп. Дәулетбек Рахат

Орындаған: Дəулетбек Рахат
Психикалық дамудың теориялары.
Жоспарлау.
1. Тұлға дамуының психоаналитикалық теориялары.
2. Дамудың биогенетикалық концепциялары
3.Талдау мазмұны
Тұлға дамуының психоаналитикалық теориялары.
С.Холл теориясы - онтогенездегі адамның дамуы - рекапитуляция теориясы - адамзат
қоғамының дамуы. Биогенетикалық заңға байланысты американдық психолог С.Холл
əр баланың жеке дамуымен адамзат тарихының кезеңдері қайталанады деп есептеді.
Сондықтан балаға қарабайыр инстинкттермен еркін өмір сүруге көмектесу керек.
Осылайша, даму инертті, адамның еркіне, жетілуіне тəуелсіз - əр адам үшін оның даму
шегі алдын ала анықталған. Психикалық даму жетілудің дамуы ретінде қабылданды,
қарқын оның айқындаушы көрсеткіші – өзіне тəн мүмкіндіктер мен таланттарды ашу
жылдамдығы деп саналды.Бала қалыпты қарқынмен, əр жас кезеңінде, статистикалық
мəліметтермен анықталатын жəне əр жасқа есептелген норма ретінде белгілі бір
психикалық деңгейге жетеді.
В.Стерннің конвергенция теориясы - бұл екі фактор - тұқым қуалаушылық факторы
немесе ішкі жағдайлар факторы жəне қоршаған ортаға əсер ету факторы немесе
сыртқы жағдайлар теориясы. Өзін-өзі сақтау заңы балаға ішкі түйсігіне қайшы келетін
нəрсені үйренуде қиындықтар туғызады.
К.Бюллер теориясы. Ол өз еңбектерінде балалардың қабылдауын дамыту үшін
көптеген практикалық материал береді, ойын кезінде олардың қиялының көріністерін
бақылайды, балалардың сөйлеу жəне ойлау ерекшеліктерін, олардың белгілі бір жас
кезеңдеріндегі өзіндік ерекшеліктерін талдайды. Соған қарамастан, бала психикасының
дамуы үшін біртұтас парадигманы қалыптастыруға тырысып, Бюллер биологиядан
алынған заңдарға негізделген. Ол баланың психикалық дамуының айқын кезеңдерін
атап көрсетеді: инстинкт, жаттықтыру, интеллект - əркім онтогенез процессінен өтеді.
Бір сатының екінші сатысының механикалық қондырмасы. Психиканың дамуының
əлеуметтік жəне биологиялық көрсеткіштерінің шатасуы К.Бюллердің кейбір фазаларды
асыра бағалауына жəне басқа фазаларды бағаламауына əкеледі. Ғалымның
пайымдауынша, баланың даму психологиясы психиканың биологиялық қызметтері
жетілген кездегі нəрестелік кезең психологиясы, олар баланың даму психологиясында
орталық ретінде ерекшеленеді. Қоғамның психикалық даму ырғағына əсері
ескерілмейді. Осылайша, бала психикасының мазмұны тек биологиялық
функциялармен сарқылған Бюлер тəжірибесі оның сəйкессіздігін көрсетеді

Дамудың биогенетикалық концепциялары
Биогенетикалық заңдылықтарды тұңғыш рет дəлелдеген неміс зоологы Э.Геккель
(1884-1919ж.ж.). Ол осы заңдылықтың жалпы бағытын шамамен бір түрге жататын
жануарлар филогенезі ата-тегінің дамуын қайталайтынын атап көрсетті. Ал орыс
морфологы А.Н.Северцов (1866-1936 ж.ж.) осы заңдылық ана құрсағында жүйке
жүйесінің қалыптасуына қпатысты екендігін дəлелдеді.
Талдау мазмұны
Психикалық дамудың негізгі парадигмалары сол ғасырдың басындағы психологияның
жалпы əдістемелік дағдарысымен тікелей байланысы бар ХХ ғасыр психологиясында
өзгерді. Экстроспективті зерттеу əдістерін бөлу психологиялық зерттеудің түпкі мақсаты
мəселесін ашты. Ғалымдардың дискурсы психикалық дамуды түсінудегі
айырмашылықты, сонымен қатар оның жүруінің шарттары мен заңдылықтарын ашты.
Тəсілдердің айырмашылығы адамның дамуындағы қоршаған орта мен тұқым
қуалаушылықтың маңыздылығы туралы əлеуметтік жəне биологиялық факторлардың
рөлі туралы əртүрлі доктриналардың құрылуына себеп болды. Сонымен қатар, даму
психологиясында əр түрлі мектептердің пайда болуы өмірдің барлық кезеңінде
адамның дамуы туралы эмпирикалық деректерді жинау мен жүйелеуді жақтады.
Психикалық даму парадигмалары адамның психикалық қасиеттерінің қалыптасу
механизмдерін анықтауға, оның мінез -құлқының ерекшеліктерін түсіндіруге мүмкіндік
берді.
Тұлғаның психикалық дамуы, психологияда, əдетте, жаңадан пайда болған гештальт
психологиясы, бихевиоризм, психоанализ, гуманистік жəне генетикалық психология
мектептері аясында қарастырылады.