Шыңғысханқұрған моңғол мемлекеті ХІІ ғасырдың басында Орталық Азияда құрылған әскери-феодалдық мемлекет: Моңғол империясы Моңғол империясының негізін қалаған: Шыңғыс хан Шыңғыс ханның шын аты: Теміжүн Шыңғысхан дүниеге келген жыл: 1155 жылы Шыңғысхан қай жылы хан тағына отырды: 1206 жылы Шыңғысханның ел билеуі:1206-1227 ж.ж.
Шыңғысханның хан тағына отыруына көмектескен керей ханы: Торы Шыңғысхан әскери феодалдық Моңғол мемлекетін құрды: ХІІІ ғасырдың басында Шыңғыс хан тұсындағы Моңғол империясының астанасы: Қарақорым Моңғол хандығы құрылды: 1206 жылы Шыңғысхан импеиясын неше түменге бөлді:95 түмен Түмен деген не: 10мың адам Шыңғысхан мемлекетіндегі түмендегі әскердің саны: 10000 жауынгер Моңғол империясы қандай әкімшілік аймаққа бөлінді: Оң қанат (Барунгар), Сол қанат (Жоңғар), Орталық қанат(Кул) Моңғол империясындағы әскери-әкімшіліктің сол қанатының атауы: Жоңғар Шыңғыс ханның өзін қорғайтын жасауыл қалай аталған: «Кешіктен» Шыңғысхан құрған моңғол мемлекетінің басты заңы: Жасақ(Яса) Шыңғысханның «Жасақ» заңы бойынша өкімет билігінің жоғаргы органы: Құрылтай Шыңғысханның «Жасақ» заңы бойынша құрылтай жылына:1 рет шақырылды Шыңғысханның «Жасақ» заңының бірінші бөлімінде қарастырылды: Шыңғыс ханның өзі айтқан нақыл сөздері Шыңғысхан алғаш бағындырған түркі тілдес хандықтар: Найман, Керей Шыңғыс хан Жамұқаны жеңіп,жалайырларды бағындыру кезінде одақтасты:Керей ханымен Шыңғысхан Енисей қырғыздары мен Сібір орман халықтарын бағындырды: 1207-1208 жылдары Шыңғыс хан Таңғұт мемлекетін, Тұрфаан княздіктерін, Ұйғыр халықтарын бағындырды: 1207-1209 жылдары 1207-1209 жылдары Шыңғыс хан бағындырған елдер: Таңғұт мемлекетін, Тұрфаан княздіктерін, Ұйғыр халықтарын 1207-1208ж . Енисей қырғыздарын баып плған Шыңғыс хан баласы: Жошы 1211-1215 ж. Шыңғысхан қай жерді жаулап алды: Қытай Шыңғыс хан қай жылдары Қытайды жаулап алды:1211-1215ж. 1211-1215ж. Шыңғысхан Қытайға жорығында қолға түсірді: Соғыс техникасын Шыңғысхан 1217 жылы Күшліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуға кімді аттандырды: Жебе ноянды Найман ханы Күшліктің Жетісу мұсылмандарына жасап отырған озбырлығын тоқтатты: Моңғолдардың келуі Шыңғыс хан Жетісудағы түркі халқын өзіне тарту үшін: Діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алды Моңғол әскеріне қатты қарсылық көрсеткен қалалар: Сыр бойындағы қалалар Отырар апаты болған жыл: 1218 жылы «Отырар апаты»- деген: 1218ж. Шыңғысхан жіберілген саудагерлердің өлдірілуі Отырар әміршісі: Қайыр хан Шыңғыс хан шапқыншылығы қарсаңындағы Отрар билеушісі: Ғайыр хан Отырар билеушісі Қайырдың моңғолдардан Жеңілуінің негізгі себебі: Өз жақтастарының сатқындығы 1219 жылы Шағатай мен Үгедей қоршауға алған қала: Отырар 1219 жылы Отырарды қоршауқа алған Шыңғысханның балалары: Шағатай мен Үгедей Сырдарияның төменгі ағысындағы қалаларды басып алуға аттанған моңғол әскерінің басшысы: Жошы Отырыр қаласы моңғолдардан қанша ай қорғанды: 6 ай Моңғол шапқыншылығынан кейін қайта жанданып, ХУІІ ғасырға дейін өмір сүрген қала: Отырар Шыңғыс хан әскеріне 15 күндей берілмеген қала: Ашнас Моңғолдарға үш ай бойы берілмеген қала: Сығанақ Сыр бойындағы қалалардың толығымен моңғолдардың иелігіне өткен уақыты:1219-1220 Шыңғысханның балаларына бөліп берген жерлерінің атауы: «Інжу» Шыңғыс ханның үлкен ұлына соғылған кесене атауы: Жошы хан кесенесі Шыңғыс ханның үлкен баласына қараған жерлер атауыЖошы ұлысы Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін балаларына бөліп берген. Үлкен ұлы Жошыға тиісті ұлыс қай жерлерді қамтыды: Ертіс өзенінен батысы Еуропаға дейін Шағатай ұлысына қараған жер: Ертіс өзенінен Еуропаға дейінгі жерлер Шағатай ұлысына қараған жер: Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Қазақстан Моңғол шапқыншылығынан кейін Шығыс Түркістан жерлері қарады; Шағатай ұлысына Шағатай ұлысының орталығы: Алмалық Шағатайдың жазғы ордасы орналасқан жер: Іле өзені бойында Үгедей ұлысына қарақан жер: Батыс Моңғолия,Алтай,Тарбағатай Батыс Моңғолия,Алтай,Тарбағатай, Ертістің жоғары ағысы бойындағы қараған Шыңғысханның баласы; Үгедей Ұлы хан атағын алған Үгедей Тұрған қала: Қарақорым Теле ұлысына қараған жер: Моңғолия Шыңғысхан қайтыс болды:1227жылы Монғол шапқыншылығы Қазақ жеріндегі халық болып қалыптасу үрдісін кешеуілдетті шамамен:150-200 жылға Монғол шапқыншылығына дейін Жетісу өлкесінде 200-ден астам елді мекен болса ХІІХІУ ғасырларда қалған қала-қоныстар:20-ға жуық Орта ғасырда қазақ тайпаларының біртұтас халық болып қалыптасу барысын кешеуілдетті:Моңғол шапқыншылығы Моңғол шапқыншылығы кезінде жуас қала атанған қала: Баласағұн Моңғолдардың келуімен қазақ жерінде пайда болған жаңа этникалық топтар: Маңғыт,Барлас Моңғолоидтық белгілер тереңдей түсті: УІ-ІХ ғғ.
«Шыңғыснаманың» авторы: Өтеміс қажы