7 «Алысым жақын болды» 8-9-бет
жүктеу/скачать 15,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- М. АЛИМАНҰЛЫ
- КЕНЕСАРЫ ХАН немесе кемеңгердің «Қаһарды» қорғауы
- Димекең – Дінмұхамед Қонаевтың ақылдың кені, дана, данышпан екенін ерте біліп, кезінде оған «Ақылбек»
Қасымхан ЕРСАРИН, Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, Құрметті журналист – Радиоқабылдағыштың құлағын бұрап, дауысын қаттырақ қойшы. Ел жаңалығын да тыңдап отырайық, – деді үй иесі баласына. Сол-ақ екен ең әуелі құлаққа жағымды әуен ойналып, онан соң малшы қауым туралы: – Елемейді еш уақытта суықты, Білесің бе бәрінен де кім мықты? Білесің бе боранды бас идіріп, Күндіз-түні аязда кім шынықты. Бұлт астынан сығаласа жұлдыздар, Мұзға оранған бұлдырайды шың- құздар.
Сол мықты адам қой күзетіп шығады, Сыр бермейді тоңдырса да ызғарлар, – деген лең жолдары желдей есе ж нелді. леңді кезектесіп оқып отырған зіміздің радиодағы әріптестеріміз н у а р б е к Б а й ж а н б а е в п е н С ау ы қ Жақанова. Б ұ л а қ т а й м л д і р ә у е з д і а ш ы қ дауыстары еріксіз баурап, магниттей тартып барады. Хабар аяқталған шақта: – Бәрекелді! Нақышына келтіріп қалай оқиды, к п-к п рахмет, біз сияқты малшылар қауымына арналған екен, – деп шопан ағамыз кәдімгідей риза болып қалды. – Жапан дала жүріп, мал баққан соң, сенімді серігіміз радиоқабылдағыш үйде-түзде де жанымызда. Соның ішінде к бірек қойып тыңдайтынымыз – нуар мен Сауықтың жүргізетін хабарлары. « ркендерің сіп, к п жасаңдар», – деп алғыс-рахметімізді айтып, қолдарын қысқымыз келеді. ттең алыста. Ал сіздер бірге қызмет істейді екенсіздер, здері қандай кісілер. Арнайы оқуын оқыған ба? лде бойларына туа біткен қасиет пе екен? – деді үй иесі бізге. Тосын сұрақ. Тау баурайында скен адамға асқар шыңның биіктігі сезіле бермейді. Бірге жүрген адамның арқа басының кеңдігі біліне бермейді. Тастай батып, судай сіңіп кетесің. « нуарбек Байжанбаев сондай қарапайым, кішіге аға, үлкенге іні. Керегіңде әрқашан қасыңнан табылатын қарапайым-ақ жарқын азамат» деп жауап қаттық. И ә , м і р о н ы е р т е е с е й т і п т і . Отбасының жағдайына байланысты мектепте оқып жүрген кезінде еңбекке араласыпты. Үйінің жанындағы баспа мекемесінде хат тасушы болып орналасып, жақсы ортаға тап болады. Баспа жұмысы қызық екен. Сан қилы кітаптар бірінен соң бірі шығып жатады. Арасында лең, әңгіме жинақтары да аз емес. Авторлары да әйгілі ақын-жазушылар. Беттерін ақтарып оқи қалсаң, еріксіз тартып, баурап алып кетеді. Жолдастары арасында жаттаған л е ң д е р і н а й т ы п ж ү р у д і ә д е т к е айналдырған. Атқаратын қызметі де қиын емес. Тапсырылған істі зыр жүгіріп, дер кезінде орындайды. Кітап авторларының қолжазбалары теріліп болғаннан кейін, үйлеріне апарып тексертіп оқытады. Кеткен қателері түзетілгеннен кейін, қайтадан баспаханаға әкеп тапсырады. Осындай күнделікті жұмыс барысында халқымыздың сүйікті азаматы Сәкен Сейфуллинмен танысқан сәтін нағаң үнемі айтып жүретін. – Бірде, – деп еске алды н-ағаң – баспаханада терілген қолжазбаны жазушының үйіне алып келдім. Сәкен ағаның орны б лек қой. «Қалай болар екен» «Алматыдан «Алматыдан с йлеп тұрмыз!..» с йлеп тұрмыз!..» – Мына алай-дүлей боранда қайдан жүрсіңдер. Жылы үйлеріңнен кім мұнда сүйреп әкелді, – деп үй иесі бізді бейне танысындай құшақ жайып қарсы алды. Сол арада дастарқан да жайылып, буы бұрқырап шай да құйыла бастады. Аяз сорып, тоңып келген бізге де керегі осы еді. К ңіліміз к теріліп, бойымызды жинай бергенімізде: мір жолым т селген тақтайдай тегіс болған жоқ, алдымнан талай кедергілер кездесті, олардың кейбірін заман қойды, кейбірін қоғам қойды, кейбірін адам қойды. Шүкіршілік, бәрінен де тіп, бүгінгі күнге жетіп отырмын. Қазақстан халқының әлемдік ркениет к шіне қуатты мемлекет күйінде, халықаралық қоғамдастықтың сыйлы мүшесі ретінде, бүгіні бақытты, ертеңі еңселі ел ретінде қосылғанын к ріп отырмын. Мың тәубе!» деп жазуы жұртшылықты бейжай қалдырмайтыны айтпаса да түсінікті. Елбасы с з басын балалық шағынан, кіндік қаны тамған туған жерінен бастапты. Расында да мірдің ол кезеңдерін ұмытуға болмайды. «Шұбарат – ата-бабамыздың жайлауы. «Шұбарат Алатаудың етегінде, Шамалған тұрады екен жетегінде. Арқадан асыл жарды тапсамдағы, Туған жер сенен алыс кетемін бе?» деп те жазғанмын» дейді Елбасы. Осы жолдарды оқығанда әркімнің- ақ туған жері к з алдынан тері хақ. Менің де ұшқан ұям – Ұлытауым елес беріп тті. «Туған жердей жер қайда, туған елдей ел қайда» демей ме дана халқымыз. Туған жер қашан да ыстық. К і м - к і м г е д е а т а - а н а н ы ң о р н ы б лек. Нұрсұлтан бішұлы да әкесі мен анасын ерекше құрмет тұтатыны кітап беттерінен аңғарылады. « кем Жамбылмен де, Кененмен де таныс болғанын айтып отыратын. Біздің ауыл Шамалған Алматы мен Ұзынағаштың ортасында орналасқан. рқайсысынан қашықтығы шамалас болар. Жамбыл ауылының т ңірегінде тұратын туыстарға атпен де, ат арбамен де бара беретінбіз» дей келе, одан әрі анасы ж нінде жылы лебізін білдіреді: «Кім айтса да анасының қадір-қасиетін жеткізіп айта алар ма? Меккеге үш рет арқалап апарып келсең де ана парызы телмейді ғой. Мен к п қазақтың балалары сияқты әкенің ісінен үлгі алып, оның қаталдығына шыдап, ананың тәрбиесімен скен баламын. кем күндіз-түні жұмыста, мен анамның жанындамын. Анамның мені жанындай жақсы к ретінін білетінмін. Сол шексіз ана махаббатына оранып стім. Баланы анасы шын сүйіп сірсе, ол бақытты боларына мен сенемін». Жүректен шыққан с з бұл. Ана – ардақты есім. Осыны үлкен-кішіміз сезіне білейік деген ниет тұр с з астарында. Мемлекет басшысы бала кезінде орыс, украин, неміс, әзербайжан, түрік сияқты к птеген ұлттың балаларымен араласып-құраласып, жарыса, жағаласа скенінен хабардармыз. Сондықтан интернационализм ұғымы Елбасына етене таныс. «Интернационализм болған, бар және бола да береді. Соның зі жақсы да. Біздің Қазақстанның тәуелсіздіктің ең бір қиын жылдарында ауызбіршіліктен айрылмағаны негізі кешегі кеңестік кезеңде қаланған сол бауырмашылдық сезімнің адамдар бойында сақталғандығының арқасы» делінеді сұхбатта. Намыс – әрқашанда қымбат. Кітапта Т ұсаукесер рәсімі жоғары дең- гейде тті. Шараға жинал ғандар жиырма жылдан астам уақыт Еуразияның асқақтаған жұлдызы атанған Қазақстанның басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың к пшілік біле бермейтін адами ерекшеліктерімен танысты. Елбасы – мемлекет құрған саяси тұлға. Мұндай саясаткерлер әлемде аз кездеседі. Бұл тұрғыда оны Ататүрікпен салыстыруға болады. Елбасы Астана салды. Мұның маңызы зор. йткені бір кезде Горбачев, Солженицын сияқты бәзбір қайраткерлер Қазақстанның солтүстік облыстарының бізге тиесілігіне күмән келтірген еді. М ұ н д а й с ы п с ы ң с з д е р А с т а н а салынғаннан кейін сап тыйылды. Елбасы Қазақ елінің айналасындағы, оның ішінде әсіресе, Қытай мен Ресей сияқты ұлы мемлекеттермен шекараны анықтады. Бұл – керемет табыс. Мұнда Елбасының қызметі мен талантының р лі зор. Ең бастысы Президентіміз халықаралық қоғамдастықта Қазақстан мемлекетінің беделін адам сенгісіз дәрежеге к терді. М ұ н ы ң б а р л ы ғ ы Е л б а с ы н ы ң е р е н еңбегі арқасында болып жатқан істер. Қазақстан әлем тарихына ядролық мемлекет қайраткері Зинаида Федотова к т е р і л д і . « Қ а з а қ с т а н П р е з и д е н т і Нұрсұлтан Назарбаев туралы елімізде ж ә н е ш е т е л д е р д е к п т е г е н к і т а п жарияланды. Олардың барлығы Елбасын тек мемлекет қайраткері тұрғысынан таныстырады. Ал Бүркітбай Аяған мен мина Ауанасованың кітабы болса, Е л б а с ы н о л а р ғ а қ о с а к п ш і л і к к е б е й м ә л і м қ ы р л а р ы м е н к р с е т е д і . Кітапта баяндалғандай, Қазақстан халқы қиын-қыстау бір кезеңде ел тізгінін Нұрсұлтан Назарбаевқа сеніп тапсырды. Президент ел сенімін ақтап, Қазақстанды биік белестерге к терді. Бүгін әлемде «Қазақстан жолы» деген ұғым орны ғып отыр. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақ станды тек аймақ к лемінде емес, жаһандық к лемде де күшті мемлекетке айналдырды. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Елбасының қасында болған Бүркітбай Аяған бүгінде белгілі ғалым. Ол еңбегін тек қазақ оқырмандары үшін ғана емес, бүкіл әлемдегі оқырмандар үшін жазып отыр. Автор Қазақстан Президентінің Кеңсесінде баспас з хатшысы болып жұмыс істегендіктен бұл туынды айна- қатесіз шындыққа құрылған» деді ол. мен қызметін к рсету арқылы тәуелсіз Қазақ елінің қалыптасу кезеңін де жа- зып шыққан. зім кітапты оқыған кезде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке қасиеттерінің ашылмаған қырларының к п екеніне к зім жетті. Осы себепті, мұндай кітаптар әлі де жазылуы керек деп білемін. Бұл – тарихи жауапкершілік» деді «Егемен Қазақстан» республикалық г а з е т і » а к ц и о н е р л і к қ о ғ а м ы н ы ң президенті, филология ғылымының докторы Сауытбек Абдрахмановтың осындай ойы жиналғандарға үлкен әсер қалдырды. Бір с збен айтқанда, Елбасының к пшілікке беймәлім қырларын аталмыш кітап арқылы авторлар Қазақстанның тәуелсіздік тарихын зерттеушілер үшін баға жетпес құнды деректер қалдырып отыр. Кітаптың тұсаукесер салтанаты қазақстандықтардың мерейін тағы да к кке к терді. Еліміз үшін мақтана түстік. Елбасымыздың қадірін бұрынғыдан да біле түстік.
АСТАНА
«НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВ: БИЛІК БАСЫНДАҒЫ АДАМ» Қазақстанды бүгінде барша әлем таниды. Оның үстіне Қазақ елінің Ұлт К шбасшысы ркениет әлемінде міршеңдік бағытты ұстанып, адамзат дамуының қалыптасуына зор үлес қосып келе жатқан тұлға. Елбасының халықаралық қауымдастықта беделі биік, құрметі асқақ. Сол себепті де Нұрсұлтан Назарбаевтың басқан әр қадамы саясаттанушылар мен сарапшылар және оның ізбасарларының ұдайы назарында. Оның мірі мен қызметіне арналған туындылардың сан алуан болуының да зіндік маңызы бар. Жақында Астанада профессорлар Бүркітбай Аяған мен лима Ауанасованың Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың мірі мен қызметіне арналған «Нұрсұлтан Назарбаев: билік басындағы адам» кітабының тұсаукесері болды. қарудан з еркімен бас тартқан бірінші ел болып енді. С йтіп, әлемдегі ядролық қарусыздану дәуірінің есігін алғаш рет ашты. Дүниежүзіндегі бір ғана мемлекет – Қазақстан, бір ғана саяси қайраткер – Нұрсұлтан Назарбаев мұндай шешімге бара білді. Кітаптың тұсаукесер рәсімінде бірінші болып с з алған қоғам қайраткері, Сыртқы істер министрлігінің ардагері Т леутай Сүлейменов Елбасының осындай қасиеттерінің кітапта жарқырай к рінгендігін айрықша атады. Б ұ д а н с о ң м і н б е р г е с а я с а т к е р , «Авторлар кітабына «Нұрсұлтан Назарбаев: билік басындағы адам» деп жақсы ат қойған. Расында да, к ш ба- сында отырған тұңғыш Елбасы біреу, ал елі оған тіреу болып келеді. Сондықтан да Президент билік тізгінін ұстаған әлемдік әділетті ұлы тұлғалардың қатарынан орын алады. Жалпы алғанда, бұл кітапты оқу арқылы, Елбасы туралы мынадай қорытындыға келдім. Елбасы тарихы – Қазақстан тарихы, Қазақстан тарихы Елбасы тарихы емес пе? Сондықтан да авторлар Мемлекет басшысының мірі БАСПАСӨЗ – 2015 «Денсаулық», №7 Әлемді дүр сілкіндірген эбола дертінің қаупі әлі де сейілген жоқ. Бұл аурудың ерекшелігі – күтпеген жерден пайда бо- лады да, дәл солай кенеттен жоғалады. Өкінішке орай, талай адамның өмірін жалмаған қорқынышты дерттен вакцина әлі күнге жоқ. Бұған себеп болып отырған бірнеше жайттар бар. Ұ.Қаназ әзірлеген «Эбола» атты мақалада кеселдің шығу тегі, белгілері, бүгіні мен келешегі туралы салмақты әңгіме қозғалады. Журналдың бұл санында ұсынылған «Импетиго», «Тоқ ішек сырқаттарының белгілері», «Көзімнің асты қарайып тұрады», «Оқыс үрей», «Бауыр сырқаты», «Асқазан-ішек аурулары», «Гипотония», «Сарысу жиналу», «Миға арналған емдәм», «Шаш неге түседі?», «Балаларға зиян 5 сусын» атты мақалаларда денсаулықты сақтауға байланысты пайдалы кеңестер мол.
«Шабытты шақ», «Жыр-дәру», «Ма- хаббат мектебі» айдарлары мен «Әлем психологтары сөйлейді», «Кім ақылды?», «Жаратылысың жеті жылдық сатысы», «Жиырма жылдан кейін оянды», «Адал мен арам» атты материалдардың да көкірек көзі ояу оқырманның көңілінен шығары анық.
8 №29 (1287) 23 – 29 шілде 2015 жыл
АНА ТІЛІ деп зіне рухани пір тұтқаны халыққа аян. Алаш ақыны «Мағжан леңдерін» жатқа ай- татын болған. Мәскеуде оқып жүргенде біраз Алаш к семдерін к рген. Ілекең кітабында Ахаң мен Мағжан туралы к сіліп біраз айтады. лихан Б к е й х а н н ы ң , М . Т ы н ы ш б а е в т ы ң еңбектерін еске алады. Он рет ж нделген кітаптың бұрынғы қолжазбаларында мүмкін басқаша айтқан шығар. Мәселе, жау болса да шын ұлт к семдері аттарының аталуында болса керек. Жетпісінші жылдардың басында ол кездегі жалғыз университетте Ахмет Байтұрсынов пен Мағжан Жұмабаевтың еңбегі жайында бір шара теді. Марқұм лкей Марғұлан ағамыз Мағжан жайында с йлейді. лекеңнің қызы Дәмел бұл деректі жоққа шығармайды. Ілекең кітабында осы «университет оқиғасына» ерекше мән береді. «Алаш Орда» қайраткерлеріне байланысты мәселе к теріп, дүрбелең тудырған бұрынғы КазГУ – қазіргі Ұлттық университет еді. Деректі к ркем шығармада осы шындық ашық ай- тылады. Белгілі пролетариат жазушының «жы- нын» қоздырып, ашуландырған осы оқиға Димекеңе жетеді. Біреулер қолдап, біреулер «ұлтшылдарды құрту керек» деп аттандаған оқиғаның дүрбелеңі Орталық Комитетте қаралады. Дабыл к терген хат, стеногра- фия мәлімет-деректері Димекеңді мазасыз күйге түсіреді. Күндіз-түні ойланып, қандай шешімге келетіні қиын еді. йткені Кеңес үкіметінің қас жауы «Алашорда» ж нінде ол кезде мәселе к теру – бұл қылмыс, керек десеңіз саяси ауыр жаза берілетін іс екені белгілі. Димекең әрі ойланып, бері ойланып, хан- дар тақырыбымен қатар «Алаш тақырыбын» ашық қаузап жүрген досы Есенберлинмен (Айбол) әңгімелескісі келеді. «Алашорда» ақыны Мағжан жырла- рын жаттап скен Димекең «Батыр Баян», «Түркістан», «Қойлыбайдың қобызы» шығармаларын есіне түсіріп, бұлардың бүгінгі саясатқа қандай қатысы бар де- г е н қ а й ш ы л ы қ т ы о й ғ а к е т е д і . Б і л і м і телегей-теңіз «әдебиет әлемін» кейбір қаламгерлерден артық білетін, студент кезінде ақын достарына еліктеп, лең жазған Димекең Кеңес кіметінің қас жаулары болған ақындар Л.Мережковский, Олеся Слесариялармен салыстырып, Мағжанның күнәсі олардан анағұрлым жеңіл деп қорытынды жасайды. «С йте тұра, оның аты неге әдебиет тарихынан шірілген. Тіпті тарихта мұндай ақын болмағандай» деп кейіп, тағы да терең ойға кетеді. Бұл жерде жазушы «Мағжан мәселесін» Димекеңнің ой толғанысы арқылы осылай беріп отыр. Мағжанға байланысты бас кейіпкермен қаламгер арасында үйлескен ой, пікір жалғасады. «Кең дала к ресің ғой анау жатқан, жібектей жасыл ш птер бетін жапқан» деген ақын леңін автор кітаптың бір тарауында арнайы келтіреді. Яғни Димекең екеуі «қызылб рікше» с йлесіп, Мағжанды жарыққа шығарудың жолын іздеп, әрекеттенеді. Дейтұрғанмен, ақынның ында жазғандарын жаттап алмадық» деп с зінің соңында Мағжанды жек к ретіндер осы ақын шыққан биікке к теріле алмаған күншілдер, кітаптары дүкенде тпей шаң- шаң болып жатқан дарынсыздар» деп ақын леңін жарыққа шығарудың уақыты келгенін айтады. Димекеңнің рухани сыр- ласы, абыз қария: қазақта «Ақылды болсаң кешірімді бол» деген даналық бар. ткеннің қателіктері мен жамандықтарын ұмыту ке- рек. Жақсылық жағын ойлаған ж н деп Ахаң мен Мағжан туралы айтқанда қызғаныш пен кек сақтамау керектігін меңзейді. Димекеңнің сүт қатқан шайын құмары қанғанша ішіп, әйелі Зухра «базарлық бол- сын» деп берген бір жәшік үнді шайын алған Кенен ақын бейнесі осылай суреттеледі.
Адамзат тарихында ХІХ ғасырдың ортасында Қазақ хандық мемлекетінде зінен жүз есе артық жауға қарсы шыққан бір қаһарман ханның есімі әлемге әйгілі еді. Ол Абылай ханның ержүрек ұрпағы Кенесары хан болатын. Ұлы империя- мен оншақты жыл алысып, соңғы демі қалғанша беріспеген Кеңесары з ұлтының қаһармандық және ерлік қасиетін әлемге паш етті. Бұл ханның ерлік күресін зерттеген, жазған және оған табынған шежіреші, ақын, тарихшылар жетіп-артылады. Ол ерліктің мәңгілік тақырыбына айналды. Уақыт ткен сайын Кенесарының теңдесі жоқ ерлігі әр қырынан танылып жатады. Кенесары Димекең – Дінмұхамед Қонаевтың ақылдың кені, дана, данышпан екенін ерте біліп, кезінде оған «Ақылбек» (Дінмұхамед) деп ат қойып, көркем шығарма – керемет кітап жазған Ілияс Есенберлиннің ерекше еңбегін күні бүгінге дейін ешкім білмейді. Өйткені оның өзіндік құпиясы бар еді. Жетпісінші жылдары цензура «қауіпті кітап» деп оның партия қайраткері Ақылбек (Дінмұхамед) туралы және өзін Айбол (Есенберлин) деп шартты атаған ғұмырнамалық эссе көркем шығармасы «Мұхиттан өткен қайықтың» жолы болмады. Отыз жыл баспада сарғайып жатып, кітап 2001 жылы Олжас Сүлейменовтің алғы сөзімен «Жедел басу баспаханасынан» басылып шықты. Кітаптың қай баспада өңделіп, кімнің редакторлық жасағаны белгісіз. Автордың о бастағы қолжазбасы бойынша терілсе керек. Беташар бетте «І.Есенберлин атындағы қор» деген бір-ақ ауыз сөз бар. « а арды» «ҚАУІПТІ КІТАПТЫҢ ҚҰПИЯСЫ» Екі мыңыншы жылдардың басында Димекең туралы зерттеуге ден қойып, ол кісі жайында жаза бастағанымда кітап қолыма кездейсоқ түсті. Шыны керек, асықпай оқуға мүмкіндік болған жоқ. Ілекеңнің 100 жылдық мерейтойы кезінде «тағдыры тәлкекке түсіп», қолжазбасы қолды болып, жоғалып кетпей, соңында әйтеуір, жарыққа шыққан, «кеңестік цензу- раны» шошытқан шығарманы толық оқып шығып, романның неге жарияланбағанына к зім жетті. Алдымен цензура кітапқа мынадай айып таққан екен. Автор партиялық және мемлекеттік құпияны ашады. Алашорда туралы әңгіме қозғайды, романда мем- лекет қайраткерлерінің рухани мірлері бұрмаланып к рсетіледі. Ахмет Байтұрсынов пен Мағжан Жұмабаевты ақтау ж нінде автор мәселе к терді. Тағы да басқа осы сияқты айыптаулар к п. Ахаңды ауызға алып, Алашорда ж нінде айтудың зі қауіпті, тіпті бас кететін саясаттағы құпияны әшкерелеп, кітап жазу ол кезде зін құрбандыққа шалумен бірдей еді. Қазір жазушы жайында ойласаң нағыз к зсіз батыр, «қаламгер қаһарман» Ілияс Есенберлин аруағына бас ұрасыз. Автор атынан баяндалатын романда партия қайраткері Ақылбек (Дінмұхамед Қонаев) пен жазушы Айболдың (Ілияс Есенберлин) арасындағы достық пен ізгі- имани қарым-қатынас баяндалады. Екі достың тарихқа к зқарасы, оның ішінде кеңес кіметінің қалай орнағаны, оты- зыншы жылдардың ойраны, Алашорда қозғалысы, олардың к семдері және Ахмет Байтұрсынов пен Мағжан Жұмабаевтарды ақтаудың уақыты келгені жайында екеу- ара әңгіме, сұхбат, салиқалы пікірталасы жалғасады. Айбол (Ілияс) досы Ақылбекке (Димекең) анда-санда келіп, зінің ежелгі қазақ тарихын қозғап, шығармашылығы жайында әңгімелейді. нер адамдарына деген сүйіспеншілігі ерекше Ақылбек оған барынша қамқорлық жасайды. Тіпті қауіп- қатерден қорғайтын кездері болады. Автор зінің атышулы «Қаһар» романы кедергілер мен зор тосқауылдарға тап болып, тіпті басына қауіп т нгенде оны қорғап, кітабының жарыққа шығуына нұсқау берген партия қайраткері Ақылбектің (Дінмұхамед) батылдығын, к регендігі мен кемеңгерлігін, ұлтын сүйген ұлылығын ұлықтайды, даналығын айтып дәріптейді. Кітаптың бас кейіпкері Ақылбекке Құдай ой да, бой да берген күрделі тұлға. те ақылды, парасатты, қарапайым және бәрін алдын ала біліп отыратын кемеңгер, бір с збен айтқанда, таңғажайып адам. КСРО-да жалпы үлкен лауазымды пар- тия және мемлекет қайраткерлері ж нінде алғаш қалам тербеген І.Есенберлин бол- са керек. Ол кітабында «А.Светлов» деп Л.Брежневтің бейнесін жасап, еңбегіне біраз тоқталады. Сондай-ақ романда Н.Хрущевтің да бейнесі қылаң береді. Партияның ақымақ к семдерінің мінездерін мінеп, теріс қылықтарын әшкерелеген мұндай кітаптың жарыққа шығуы былай тұрсын, цензураның қолжазбаны ртеп жібермегеніне қуанасыз. йткені аталған шала сауатты партия к семдерінің ол кезде к здері тірі бола- тын. Қызметтен кеткенмен олар партия ардагерлері саналатын. Егер Ілекең кітабы жарыққа шықса бүкіл СОКП-ны қаралаған деп оның үстінен іс қозғалып, ауыр жаза- лануы да мүмкін еді. Жалпы жетпісінші жылдары Кремльдегі партия басшыларына Ілекеңді ұлтшыл деп айыптап, үстінен «бір вагон арыз» жазылғаны аңызға айналып кеткен болатын. Партия к семдері ж нінде сын ай- тылмайтын «құпия тақырыптың» к бесін с ккен Қызыл империядағы санаулы қаламгерлердің бірі біздің Ілекең екені осы кітапта атойлап к рініп тұр. Т а р и х и т а қ ы р ы п т а а л ғ а ш қ а л а м тербеген оны қаламдастары «мұзжарғыш» десе, ал саяси тақырыпта ол СОКП-ның «сұрқылтайы» болғаны дәлелдеуді қажет етпесе керек. Түйіп айтқанда, 30 жылдан кейін шыққан кітап туралы тұңғыш рет айтылып отыр. Белгілі зерттеушілер қазір – Ілекеңнің барлық шығармаларын тізіп айтады. Ал олардың арасында «Мұхиттан ткен қайық» ғұмырнамалық эссе-романы, Димекеңнің бейнесін сомдаған тамаша кітабы ауызға алынбайды. йткені кезінде жарыққа шықпағандықтан зерттеушілер бұдан бейха- бар болса керек. Міне, сондықтан Ілекеңнің ұ л ы м е р е й т о й ы ж ы л ы н д а қ а һ а р м а н қаламгердің беймәлім кітабы қақында алғаш айтылып отырғанын оқырман есіне саламыз. жүктеу/скачать 15,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|