№88 (8439) 8 қараша, сейсенбі, 2016 жыл Газет 1939 жылдың



Pdf көрінісі
бет2/3
Дата09.01.2017
өлшемі20,38 Mb.
#1526
1   2   3

Сейтқасым СЕЙТЕНОВ,

«Қызылту» колхозы, Шиелі ауданы.

Сілтеме:

Сейтқасым Сейтеновтің бұл очеркі 1960 жылда-

ры облыстық «Ленин жолы» газеті мен «Коммунизм 

жолы» аудандық газеттерінде жарық к рген. Мен 

Сәкеңнің архивінен қол жазбасын тауып алып, к шіріп 

беріп отырмын. 



Мәрия ЖҰМАТҚЫЗЫ.

ЗАКИРА –


ЗАКИРА –

АУЫЛ  МАҚТАНЫШЫ

АУЫЛ  МАҚТАНЫШЫ

Әрбір  мекемеде  «Алтын  күз- 

2016» мерекесі әртүрлі жанрда той-

лануда.  Соның  бірі –  «Айсұлу-Ұ» 

балабақшасында  өткен  шарада 

«Күз  ханымы  мен  ханшайымын» 

анықтады. 

\Мерекелік байқаудың ерекшелігі 

бүлдіршіндердің  аналарымен  бірге 

қатысуында  болып  отыр.  Шараны 

ұйымдастырушы балабақша әдіскері 

Сәуле  Әйтенова  мен  жүргізушілер 

Мөлдір  Қалыбекова  және  Қалжан 

Байқонысовалар  кештің  жоғары 

деңгейде өтуіне барынша атсалыс-

ты. Бес топтың әрқайсысынан ең та-

ланттылары бақ сынаған сайыс өте 

қызықты, тартысты өтті. Аналардың 

да үлкен дайындықпен келгені көрініп 

тұр. 


Шараны балабақша меңгеру шісі 

Айжан Есенова ашып, қатысушыларға 

сәттілік тіледі. Байқау барысында ана-

лар мен ару қыздар «Кел танысайық», 

«Өз  өнерін  көрсету», «Қас  қағым 

сәт», «Дәм думан» кезеңдері бойын-

ша  өнер  көрсетті.  Байқау  соңында 

үздіктердің  үздігін  әділқазылар 

анықтап, жеңімпаздар марапатталды. 

Балдырғандар ән айтып, би биледі. 

Ұжымда бүлдіршіндер тәрбиелеуде 

тәжірибелі  мамандардың  өнімді 

еңбек  етіп  жатқандарын  байқамау 

мүмкін емес. 



Бақытжан БӘЙІМБЕТ.

АЛТЫН КҮЗ 

СЕМИНАР

Қазір күз мезгілі. 

Қамбамыз дәнге, үйіміз әнге 

толған шақ. Берекелі де 

мерекелі алтын күзді тойлау-

дамыз. 

БАЛАБАҚШАДАҒЫ ДУМАНДЫ КҮН



- очерк -

З.ЕРЖАНОВА – 90

Оның  айтуынша,  қазіргі  таңда 

ж а л п ы   ж ұ қ п а л ы   а у р у л а р д ы ң 

э п и д е м и о л о г и я л ы қ   а х у а л ы 

қанағаттанарлық  жағдайда.  Жос-

парлы  егу  жүргізу  жұмыстарын 

жүргізу  нәтижесінде  көкжөтел, 

қырөзек, сіреспе, эпидпаротит, скар-

латина, қызамақ, вирусты гепатиттің 

А,В,С түрлері аса қауіпті карантинді 

аурулар  қатарына  жататын  оба, 

құтырма, тырысқақ, күйдіргі аурула-

ры тіркелмеген. Былтырғы жылмен 

салыстырғанда мерез 10, қызылша 

4, сарып 2, туберкулез 1, лямбли-

оз 2 жағдайға төмендеген. Алайда, 

кейбір жұқпалы аурулардан дизен-

терия 2, жедел ішек инфекциясы 4, 

педикулез 1, энтеребиоз 31, КҚГҚ 

1, дерматомикоз 1, кене риккетси-

озы 8, кененің  шағуы 44 жағдайға 

көтерілген. 

Басқарма  басшысының  сөзіне 

сенсек, «Қызылорда  дезинфек-

ция» мердігер  мекемесі  арқылы   

биыл  дезинсекция    жұмыстары 

31163 бас  МІҚ, 53009 бас  уақ  мал, 

183  түйе, 321 бас    шошқа, 6214 

мал  қора көлемі 702612 ш.м және 

139  суаттар  көлемі 464200  ш.м 

жерлер  кенеге    қарсы    2  реттен 

көктемде-күзде  залалсызданды-

рылды. Көктемгі залалсыздандыру 

жұмыстарының алдында   ауданның 

33 елді мекендерінен  4131 кене жи-

налып, зерттелу барысында «оң» 

нәтижелі  вирусты  тасымалдаушы 

20 кене анықталып отыр. Оң  нәтиже  

берген  кенелердің  таралу  аймағы  

кеңеюде,  соған    сәйкес  қолайсыз  

елді  мекендер  саны  2016  жылдың  

күзіне  28 болып  көбейді.

Өз  баяндамасында  М.Жұбат-

қанов  ауданда  құтыру  ауруы 

тіркелмегенімен, 9 айдың    қоры-

тындысымен ит тістеу  жағдайымен  

– 306  адам  жарақат алғанын айтып 

өтті.  Былтырғымен салыстырғанда,  

биыл 9 жағдайға  төмендеген.  Оның 

168 жағдайы ауылдық жерлерден, 

138  жағдайы  кент    орталығынан 

тіркелген.  Ит  тістеу  жағдайының 

81,4  пайызы  егесі    бар  иттерден 

жарақат  алуына  байланысты  ит  

егелеріне  шара  көру  жөнінде  ішкі  

істер бөліміне жолданған.  

Тағы бір айта кетерлік жағдай, 

аудан  әкімінің    қаулысымен  иесіз 

ит-мысықтарды жою жұмыстарына 

жергілікті бюджеттен 2 млн. 966 000  

теңге қаржы бөлініп, аудан бойын-

ша, ауылдық округтер әкімдерінің  

өтініші  арқылы 1 бригада жыл ба-

сынан 1315 ит, 19 мысық  жойы-

лып  игеріліп, қазіргі таңда қосымша 

1  миллион  теңге  бөлініп,  жою  

жұмыстары  жүргізілуде. Ауданның 

орман  шаруашылығы    мекемесі  

арқылы облыстан бөлінген  2 млн. 

46 000 теңге қаржыға 18 қасқыр, 160 

шағал   жойылып  игерілді.

Сарып  ауруы  бойынша  9 айда  

3 науқас  ауырып, 14 жасқа  дейінгі  

балалар  арасында науқастанғандар 

болмаған. Аурушаңдық  көрсеткіш 

3,7-ні  құрап,  былтырғы    жыл-

мен  салыстырғанда 2 жағдайға 

төмендеген.

Б а я н д а м а   б а р ы с ы н д а 

М . Ж ұ б а т  қ а н о в   м е к е м е   қ а д а -

ғалауында  456 нысан, он ың ішінде  

эпидемиологиялық  маңыздылығы  

жоғары  объекті лер – 265, тәуекел  

дәрежесі жоғары  – 207, орташа – 58 

нысан барын тілге тиек етті. Жал-

пы, 2016 жылдың  10 ай көлемінде  

200  нысан  ерекше  тәртіп  бойын-

ша  тексеру жүргізуге  жоспарлан-

са, оның қамтылғаны – 185 нысан, 

яғни, 92 пайызды құрайды, оның 55 

немесе 85 пайызы  кіші  және  орта 

кәсіпкерлік субъектілер, ал, 130 ны-

сан немесе  98 пайызы мемлекеттік 

мекемелер  құрап  отыр.  Тексеру  

қорытындысымен – 141 әкімшілік 

шаралар көріліп, 126 айып  өндіріліп,  

89 пайызды құраған. Брифинг бары-

сында сала басшысына журналис-

тер тарапынан сұрақтар қойылды. 

Өз саласының білгірі М.Аманшаұлы 

сұрақтарға  толық  әрі  нақты  жау-

ап берді. 

БРИФИНГ


Бұл жолғы баспасөз орталығындағы кезек аудандық 

тұтынушылардың құқықтарын қорғау басқарма басшысы Мэлс 

Жұбатқановқа келді. Журналистерге ауданымыздағы жұқпалы 

аурулардың індеттік  ахуалы, олардың алдын  алу мақсатында  

атқарылған  іс-шаралар, жалпы індеттік және эпидемиологиялық 

көрсеткіштер жайында баяндаған М.Аманшаұлы жалпы 10 айда 

атқарылған жұмыстарын сөз етті. 

ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ 

ҚҰҚЫҒЫН  ҚОРҒАУ – 

БІЗДІҢ МІНДЕТ

ҚАРЖЫЛЫҚ БАҚЫЛАУ –

БАСТЫ НАЗАРДА



Қаржылық бақылау мемлекеттің қаржылық қызметінің маңызды 

бағыты болып табылады. Республикалық және жергілікті бюджеттен 

қаржыландырылатын мемлекеттік органдар мен кәсіпорындарда 

бөлінген қаржыны уақытында игере алмау немесе  мемлекеттік са-

тып алу рәсімдерін  өткізу кезінде  заң бұзушылықтары анықталып 

жатады. Осындай келеңсіздіктің салдарынан қаншама лауазым-

ды тұлғалар мен ауыл әкімдері, мектеп директорлары әкімшілік 

жауапкершілікке тартылып, жұмыстан босап жатады. Осындай 

тақырыпты көтерген  жиын аудан әкімінің мәжіліс залында өтті. 

Семинарға мемлекеттік қызметшілер, ауыл әкімдері мен 

олардың есепшілері қатысты. 

Семинарды  аудандық  қаржы 

бөлімінің  басшысы  А.Төлегенов 

жүргізіп  отырды.  Алғаш  болып 

Қызылорда облысы әкімі аппараты 

құқық қорғау органдарының жұмысы 

және сыбайлас жемқорлыққа қарсы 

іс-қимыл бөлімінің бас инспекторы 

Дәуіржан Азходжаев баяндама жа-

сады.  Д.Омарұлының  айтуынша, 

мемлекеттік  органдардың  қаржы-

шаруашылық  қызметтеріне  тал-

дау жүргізгенде еңбекақы төлеудегі, 

негізсіз есептен шығару және негізгі 

қорға қатысты, тауар-материалдық 

құнсыздықтар  бойынша,  сондай-

ақ,  ақша  қаражатын  заңсыз  беру 

секілді жолсыздықтар жиі кездесетіні 

байқалады. Сонымен қатар, мемле-

кеттік  сатып  алуды  жүзеге  асыру 

ережесі талаптары сақталмауынан 

да  заң  бұзушылықтар  орын  ала-

ды.  Мәселенің  мәнісі  қаржылық 

бақылауды қадағаламауда. Кез кел-

ген  бөлім  басшысы  немесе  ауыл 

әкімі,  мектеп  директоры  бюджет-

тен бөлінген қаражатты жұмсағанда 

мұқият  әрі  ұтымды  жұмсағаны  аб-

зал. Біреудің аузынан жырып бөлінген 

қаржыны игеруде сол сала маман-

дары  мен  есепшілері  оның  негізсіз 

жұмсалуына  жол  бермеуі  керек. 

Мәселен,  сыбайлас  жемқорлық 

с и я қ т ы   ж а ғ ы м с ы з   қ ұ б ы л ы с т ы 

болдырмауға  ұмтылып,  халық 

игілігі  үшін  мақсатты  жұмсалуын 

қ а д а ғ а л а ғ а н   ж ө н.   С о н ды қ т а н, 

қаржылық бақылаудың қатаң болуы 

экономикалық  категория  ретіндегі 

қаржыға  тек  үлестіру  қызметі  ғана 

емес, бақылау қызметі де тән болуы  -

мен объективті түрде шартталады. 

С е м и н а р д а   Қ ы з ы л о р д а   о б -

лыс  тық  мемлекеттік  сатып  алу 

б а с қ а р м а с ы н ы ң   м а м а н д а р ы 

Б.Бисенбаев  пен  Д.Әбілқасымов 

баян дама жасады. Мемлекеттік  са-

тып  алуды  ұйымдастырушылар 

т а р а п ы н а н     ж і б е р і ле т і н   з а ң 

бұзушылық түрлері – әлеуетті өнім 

берушілердің  санын  шектейтін, 

негізсіз  күрделен діретін  талаптар 

қоюдың,  мемлекеттік  қатысудан 

негізсіз  шектету  немесе  керісінше 

жіберу, шартты жеңілдіктерді негізсіз 

қолдану  бұзушылықтары  болған. 

Осындай  келеңсіз  жағдайлардың 

алдын алу, жіберілген кемшіліктерді 

жоюға бағытталған семинар соңында 

жиынға  қатысушылар  тарапынан 

сұрақтар  қойылып,  оған  тұшымды 

жауаптар алынды. 



Айнұр НАЗАРОВА.

33

ШАРТАРАП

ШАРТАРАП

Osken_onir@mail.ru

№88 (8439) 8 қараша, сейсенбі  2016 жыл

Аудан атауы



Бір тәрбиеленушіге айына жұмсалатын шығын (теңге)

1

Шиелі ауданы



Балабақша (мемлекеттік/жеке 

меншік)


Шағын орталық

24240 теңге

20374 теңге

 ҚАУЛЫ 


        

 

 



 

ПОСТАНОВЛЕНИЕ



«2016 жылға мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға мемлекеттік білім беру тапсырысын, 

жан басына шаққандағы қаржыландыру және ата-ананың ақы т леу м лшерлерін бекіту 

туралы» Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 02 қыркүйектегі №871 қаулысына  згеріс 

енгізу туралы

«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және  зін- зі басқару 

туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңына және «Білім 

туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 6-бабының 

4-тармағының 8-1) тармақшасына сәйкес Шиелі ауданының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. «2016 жылға мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға мемлекеттік білім беру тап-

сырысын, жан басына шаққандағы қаржыландыру және ата-ананың ақы т леу 

м лшерлерін бекіту туралы» Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 02 қыркүйектегі 

№871 қаулысына (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 5589 

н мірімен тіркелген, 2016 жылы 09 қыркүйекте « ділет» ақпараттық құқықтық жүйесінде 

жарияланған) мынадай  згеріс енгізілсін: к рсетілген қаулының 1, 2 қосымшалары осы 

қаулының 1, 2 қосымшаларына сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Осы қаулының орындалуын бақылау Шиелі ауданы әкімінің орынбасары 

А.Есмахановқа жүктелсін.

3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн  ткен 

соң қолданысқа енгізіледі және 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап пайда болған 

қатынастарға қолданылды.

 

 



Шиелі ауданының әкімі  

 

 

 

Қ.Сәрсенбаев.

О внесении измененияв постановление акимата Шиелийского района от 02 сентября 

2016 года №871«Об утверждении государственногообразовательного заказа на дошколь-

ноевоспитаниеи обучение, размеров подушевого финансирования и родительской платы-

на 2016 год»

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 23 января 2001 года «О мест-

ном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан»и с под-

пунктом 8-1) пункта 4 статьи 6 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года «Об 

образовании» акимат Шиелийского района ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1.Внести в постановление акимата Шиелийского района от 02 сентября 2016 года 

№871«Об утверждении государственного образовательного заказа на дошкольное вос-

питание и обучение, размеров подушевого финансирования и родительской платы на 

2016 год»(зарегистрированный в реестре государственной регистрации нормативных 

правовых актов за №5589, опубликованный 10 сентября 2016 года в газете « скен  ңір» 

и 09 сентября 2016 года в информационно-прававой системе « ділет») следующее из-

менение: указанным постановлением приложение 1, 2 изложить в новой редакции со-

гласно приложению 1, 2 к настоящему постановлению.

2. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя  

акима Шиелийского района Есмаханова А.

3. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных 

дней после его первого официального опубликования и распространяется на отноше-

ния, возникшие с 1 января 2016 года.

 

 

Аким Шиелийского района                                              К.Сарсенбаев.

Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы “25” қазандағы №902 қаулысына 1- қосымша

Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 02 қыркүйектегі №871 қаулысына 1-қосымша

Приложение1 к постановлению акимата Шиелийского района от “25”октября 2016 года №902

Приложение1 к постановлению акимата Шиелийского района от 02 сентября 2016 года №871

Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы “25” қазандағы №902 қаулысына қосымша

Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 02 қыркүйектегі  №871 қаулысына 2-қосымша

Приложение 2 к постановлению акимата Шиелийского района от “25”октября 2016 года №902.

Приложение 2 к постановлению акимата Шиелийского района от 02 сентября 2016 года №871

Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 25 қазандағы «2016 жылға мектепке 

дейінгі тәрбие мен оқытуға мемлекеттік білім беру тапсырысын, жан басына 

шаққандағы қаржыландыру және ата-ананың ақы төлеу мөлшерлерін бекіту 

туралы» Шиелі ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 02 қыркүйектегі №871 қаулысына 

өзгеріс енгізу туралы» №902 қаулысы. Нормативтік құқықтық акт 2016 жылы 26 

қазанда нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізіліміне №5631 

болып енгізілді.

Постановление Шиелийского районного акимата «О внесении изменени-

яв постановление акимата Шиелийского района от 02 сентября 2016 года №871 

«Об утверждении государственного образовательного заказа на дошкольное 

воспитание и обучение, размеров подушевого финансирования и родитель-

ской платы на 2016 год»от 25 октября 2016 года №902 Нормативно-прававой акт 

зарегистрирован в органах юстиции 26 октября 2016 года государственным ре-

естором №5631.

ЖОБА

ПРОЕКТ

2016 жылға мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға мемлекеттік білім беру тапсырысы

Государственный образовательный заказ на дошкольное воспитание 

и обучение на 2016 год

2016 жылға жан басына шаққандағы қаржыландыру м лшері

Размер подушевого финансирования на 2016 год

№ Аудан атауы

Мемлекеттік білім беру тапсырысы есебінен мектепке дейінгі 

ұйымдарға орналастырылатын балалар саны

1

Шиелі ауданы 3790



Наименование района

Количество детей, размещаемых в дошкольные органи-

зации за счет государственного образовательного заказа

1

Шиелийский район



3790

Наименование района



Расход на одного воспитанника в месяц (в тенге)

1

Шиелийский район



Детский сад (государственный/ 

частный)


Мини центр 

24240 тенге

20374 тенге

ТӘУЕЛСІЗДІК – 25

С збасын алдымен Ақтабан 

шұбырындыдағы қырғынды кезең 

мен нәубетті оқиғаны к з алдымызға 

жырымен алып келген Қожаберген 

жыраудан бастағанды ж н к рдік.  

Қожаберген батыр 1663 жылы қазіргі 

Солтүстік Қазақстан облысының Жам-

был ауданына қарасты Күлт бе деген 

жерде  мірге келген. Жас тайынан 

оқу-білімге құмартып, араб және 

парсы тілдерін жетік меңгеріп алады. 

Оның білімдарлығы мен батырлығын 

байқаған Тәуке хан  зінің сенімді 

елшілерінің бірі етіп тағайындайды. 

Бір деректерде Қожаберген жыраудың 

мешіт, мед ресе ашып, ел арасын-

да ислам дінін насихаттаған деген де 

мәліметтер бар. Бізге жеткен тарихи 

деректерге сүйенсек, ол кісі тек оқу-

ағарту жұмысымен ғана айналыспаған, 

сондай-ақ, ханға елші болып жүріп, 

оның сенім артар батырларының 

бірі бола білді. Шамамен 1688 жылы 

Түркістан қаласының маңында Тәуке 

хан бастаған барша қазақтың игі 

жақсылары Қожаберген жырауды 

Ордабасы етіп тағайындаған. Осы-

лайша, Қожаберген батыр 25 жасын-

да хан ордасының бас қолбасшысы 

атанады. Мұндай дәрежеге жету 

үшін ерекше әскери қабілет пен 

жауынгерлік  нерге жетік болу қажет. 

Қожаберген батырдың тағы бір қыры 

оның ақындығында жатыр. Ол  з 

заманындағы к птеген батырлардың 

ерліктерін жырларына арқау еткен. 

Сонымен қатар, әйгілі «Елім-ай» 

әнін шығарған. Арада бірнеше ғасыр 

тсе де «Елім-айды» әрбір қазақ ерек-

ше ыждағаттылықпен тыңдайды. 

«Қаратаудың басынан к ш келеді» 

– деп толғау басталғанда-ақ, жүрегі 

қазақпын деп соққан әрбір азаматтың 

бауыр еті елжірей түседі. Сол себепті, 

Қожаберген бабамыздың тарихтан да, 

әдебиеттен де алар  зіндік орны бар.

Қазаққа қорған болған батырлар-

дың бірі – Қанжығалы Б генбай. Та-

рихи деректерге сүйенсек, Абылай 

ханның тұсында қазақ әскерінің бас 

қолбасшысы болған Б генбай батыр 

Сырдария  зенінің жағасында дүниеге 

келген екен.  кесі Ақша батыр Тәуке 

ханның тұсында сексен  мың сарбаз-

дан тұратын әскердің қолбасшысы бо-

лыпты.  Б генбайдың болашақта дүйім 

ел құрметтейтін хас батырға айналуы-

на әкесінің де әсері болса керек.   Ба-

тыр  Б генбай қазақ халқының басына 

нәубетті күндер туғанда атқа қонып, 

жаудың әскеріне тойтарыс беру үшін 

қол жинаған. Оның ерлігі әлі күнге 

дейін ел аузында аңыз болып айтылып 

жүр. Б генбай батыр үш жүздің әскері 

түгел біріккен қазақ жасақтараның бас 

қолбасшысы болған. Ол талай қан-

құйлы шайқастарда ерлікпен соғысып, 

қазақ халқының тарихындағы атақты 

батырлардың біріне айналды.

Қазақ батырларының арасында 

Б генбаймен бірге Қабанбайдың да 

есімі қатар аталады. Азан шақырып 

қойған есімі Ерасыл болғанымен 

ол оны Қабанбай деп атап кеткен. 

Қабанбай нағыз хас батыр болған. 

Сол замандағы жыраулық поэ-

зия мен жорық жырларына назар 

аударсақ оның қайталанбас ерлігін 

к руге болады.  Қабанбай батырдың 

қайраттылығымен жоңғардың қалың 

әскеріне тойтарыс беріліп, ел шетіне 

келген қытай әскері кері шегінген. Ол 

мірінің соңына дейін жекпе-жектерге 

шығып, барлығында жеңіске жеткен. 

Оның қабандай күші болғандықтан 

Қабанбай деген атаққа ие болса, қиян-

кескі шайқастарда батырлығымен да-

раланып Дарабоз атанады. С йтіп, 

Қабанбай есімі хан ұранына айналып, 

жорықтағы есімі Дарабоз болады.

Қазақ қолын бастаған, есімі 

әр ұрыс сайын аңызға айналған  

ержүрек батырларымыздың бірі 

– Шапырашты Наурызбай. ХVІІІ 

ғасырдың басында Алатаудың 

бау райында  мірге келген болашақ 

батыр ес білгеннен қазақтың аңыз-

әпсаналары мен эпостық жырлары-

на қанық болып  седі. Оның батыр 

болуына сол кездегі қоғамдық-саяси 

ахуалмен қатар осындай тәрбиесі 

де әсер етсе керек.  Наурызбай ба-

тыр жайындағы деректерге сүйенсек, 

оның Абылай заманындағы қазақтың 

қайсар оғландарының бірі болғанын 

аңғарамыз. Ел аузында К мекей әулие 

атанып кеткен, үш жүзге хан болған 

Абылайдың  зіне с зін  ткізген атақты 

Бұқар жыраудың толғауларында 

Наурызбайдың есімі Б генбай мен 

Қабанбай секілді батырлармен қатар 

аталады. Наурызбай бабамыз қалмақ 

пен жоңғар басқыншыларына қарсы 

соғыстарда ерліктің ерен үлгісін 

к рсеткен. Алатаудың етегіндегі жан 

беріп, жан алысқан небір сұрапыл 

шайқастарда жаудың хас батырла-

рын жайратып, тасқамал әскерін жеңу 

үшін үлкен үлесін қосты. Қозыбасы 

деген жерде қазақтың қалың қолын 

бастап бас батыр атанды. 

Ел есінде құрметпен аталатын 

батырлардың бірі – Жәнібек Тархан. 

Жоңғарларға қарсы күресте даңқы 

шарықтаған қазақ батыры ерліктің 

қайталанбас үлгісін к рсете білген. 

Батыр бабамыз ел ішінде Шақшақұлы 

Жәнібек деген атпен кеңінен таны-

мал.  йткені, атасы  Шақшақ Есім 

ханның белгілі қолбасшыларының 

бірі болған. Жәнібек батыр  он жеті 

жасында  Тәуке ханмен бірге жауға 

шау ып, жекпе-жекте қалмақтың 

бас батырын жер жастандырған. 

Абылайдың тұсында қол бастаған 

батыр болған. Бізге белгілі тарихи 

дерек к здеріне сүйенсек, Абылай 

ханның оң жағынан орын алған негізгі 

кеңесшілерінің бірі де болыпты. Ол 

Аяг з маңындағы және Бұланты 

бойындағы шайқастарда жауға қарсы 

соғысқан қолбасшылардың бірі бол-

ды. 

Есімі ұран болған ерлердің 



қатарында Райымбек батыр да бар. 

Қазақтың ақиық ақыны Мұқағали 

Мақатаевтың жырына арқау болған 

әйгілі батыр  Райымбек 17 жасын-

да жоңғар басқыншыларына қарсы 

ұрысқа аттанған. Жауға шапқан 

алғашқы кезден бастап  з атын 

ұран етіп атап, ержүректілікпен 

шайқасқан. Оның есімін естігенде 

қазақ елі бір марқайып қалса, жау 

әскерлерінің жүректерін үрей биле-

ген. Райымбек бабамыз жоңғардың 

Бадам, Ағанас, Секер секілді тағы 

да басқа хан-нояндарын майдан 

даласындағы жекпе-жекте жайра-

тып салған. Қаратау мен Жетісудың 

аймағын дұшпаннан азат ету үшін та-

лай мәрте жауға қарсы шапқан. Тіпті, 

Ойрант бе деп аталатын жердегі 

ерлігі атадан балаға аңыз болып ай-

тылып, ұрпақтан-ұрпаққа мирас етіп 

жеткізілуде.

Қазақ жерінде үш жүзден астам 

түрлі деңгейдегі к терілістер болды 

десек, соның ұлттық сипат алғаны 

қаншама. Сол к терілістердің біріне 

бас болған әйгілі батыр – Сырым 

Датұлы.  Халық Сырым батырды Ресей 

патшасының отарлау сая сатына қарсы 

күрес жүргізген батыр әрі к терілістің 

к рнекті басшысы ретінде біледі. 

Ол сондай-ақ, талай даулы мәселені 

шешкен елге белгілі шешен. Халық 

арасында «Сырым айтқан екен» де-

ген елдің мерейін асыратын к птеген 

аңызға бергісіз әңгімелер бар. Сы-

рым Датұлы батырлығымен қо са ел 

жадында шаршы топта с з бастайтын 

шешендігімен, қызыл тілмен айтылған 

әрбір с зін қазақтың қасиетімен 

байла ныстырған  ділмарлығымен, 

талай дау-дамайларды шешкен 

к регенділігімен қалды. 

Отаршыл саясатқа қарсы болып, 

ел мүддесі үшін күрескен батыр-

лардың қатарында Исатай мен Ма-

хамбет те бар.  Олардың бірі халық 

батыры атанса, екіншісі дауылпаз 

ақын болды. Исатай Тайманұлы 

Б кей ордасының халыққа жасап 

отырған озбырлығын әшкерелеймін 

деп жүріп бірнеше рет абақтыға жа-

былады. Алғашында қазақтың арда 

ұлын елдің игі жақсылары боса-

тып алады. Кейінгісінде оның кінәсі 

дәлелденбей бәрібір босап шығады.  

Б кей ордасындағы хан, сұлтандардың 

елге жасап отырған әділетсіздігіне 

шыдай алмаған қос батыр қол бастай-

ды. Халықтың мүддесі үшін жорыққа 

шыққан батырлардың бірі басшы 

екіншісі қосшы болды. Аталмыш 

к теріліс Махамбет ақынның жырла-

рында кеңінен к рініс тапты.

р кезеңнің  зіндік батыры, биі 

менен ақыны болады. Биыл ұлттық 

сипат алған 1916 жылғы к теріліске 

100 жыл толып отыр. Осы ұлт-азаттық 

к терілістің Амангелді Иманов,  ліби 

Жанкелдин, Тоқаш Бокин, Бекбо-

лат  шекеев, Ұзақ Саурықов, Кейкі 

К кембайұлы сынды батырлары 

болғанын да естен шығаруға болмай-

ды. 


Тәуелсіздіктің 25 жылдығы 

қарсаңында елге қорған болған 

бірқатар батырларды тілге тиек еттік. 

Алайда, бұл тізімге қазақтың қайсар 

ұлдарының есімдері симайды. Сан-

сыз батырларды ақындар отыз күн ой-

ланып, қырық күн толғанып жырла-

са да тауыса алмасы анық. Олардың 

әрбірі туралы мыңдаған кітап жазыл-

са да артықтық етпейді. Қалай десек 

те,  мірін Отан қорғауға арнаған хас 

батырлардың ерлікке толы тағдырлары 

қашанда үлгі- неге болып қала бер-

мек.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет