А. К. Игибаева, А. Т. Дюсенбаева жоғары мектеп педагогикасы

 Дәрісті 
дайындау бірнеше кезеңдерден тұрады және олар 
тӛмендегідей:
Мамандықтың оқу жоспарымен танысу (барлық пәндер жүйесінде 
орнын анықтау).
Оқу пәнін құру логикасымен танысу (дәрістік, семинарлық және 
тәжірибелік сабақтардың мазмұнымен).
Оқулықтармен және оқу құралдарымен танысу (пән мазмұны 
қаншалықты кӛлемде ашылған), қосымша, жаңа әдебиеттерді іріктеу.
Студенттердің интеллектуалдық мүмкіндіктерін ескере отырып нақты 
тақырып талаптарына сәйкес дидактикалық материалды іріктеу.
Жаңа 
ғылыми 
түсініктермен, 
терминдермен, 
олардың 
этимологиясымен (студенттер үшін белгісіз) таныстыру.
Дәрістің мәтіндік нұсқасын дайындау (негізгі әдебиеттің мәтінін толық 
кӛшірмеу, мәтіні 20-24 беттен аспау қажет). Дәріс құрылымы:
– тақырып пен сұрақтарды анықтау,
– ұсынылған әдебиеттер тізімі,
– тақырып бойынша енгізілетін жаңа негізгі түсініктер, 
– мазмұнының баяндалуы,
– жалпы қорытындылар. 
Дәрістің түзетілген дидактикалық материалын ӛңдеу (видеожазба, 
мазмұны, темп, ритм жағынан түзету).
Тезистерді, тірек сигналдарын және т.с.с. дайындау (тікелей оқудан бас 
тарту, ақиқатты шығармашылық тұрғыда іздеуге тырысу).
Кӛмекші, қосымша дидактикалық материалды дайындау (студенттердің 
жағымды эмоционалдық құштарлықтарын туғызу үшін мысалдар, фактілер 
дайындау). 
Дәріс материалын іріктеу дәрістің мақсат-міндеттерін жүзеге асыруға 
бағытталу қажет. Ол үшін пәннің жұмыс бағдарламасымен танысып, онда 
қарастырылған негізгі идеяларға сәйкес дәріс жоспарын құрастыру қажет. 
Дәріс мазмұнын құрастыруда тақырып бойынша қажет болса нормативті-
құқықтық құжаттарды, сӛздіктер мен энциклопедияларды, негізгі 
әдебиеттерді алып, бұл ақпарат кӛздеріндегі тақырыпқа сай мәліметтерді 
жүйелеу қажет. Іріктелген материалда тақырыптың мазмұнын ашатын бір 
мәселелі сұрақ және оны шешуге деген қалыптасқан түрлі ғылыми 
кӛзқарастар (дәстүрлі және қазіргі), қарама-қайшылықтар қамтылу маңызды, 
сонда дәріс мазмұны студенттерде қызығушылықты туғыза алады.
Дәрістің кӛлемі мен мазмұнын анықтау сол тақырыпқа бӛлінген сағат 
кӛлемімен шектеледі. Дәрісті барынша ақпараттық тұрғыда толтыруға 
тырысудың қажеттілігі жоқ, оның кӛлемі студенттер меңгере алатындай 
ақпарат кӛлемімен сәйкес болу қажет. Ең бастысы дәріс мазмұнында 
тақырыптың негізгі идеялары ашылып, студенттерге ары қарай ӛз бетімен 
тереңдетіп оқуға бағыт-бағдар беру тиіс.
Дәріс материалын мазмұндау бірізділігі мен логикасын таңдау 
барысында негізгі тұжырымдалатын ойларды анықтап, оларды студенттерге 
ұсынудың тиімді тәсілдерін таңдау қажет. Оларға индукция, дедукция және 

аналогия жатады (жекеден жалпыға қарай логикасымен, жалпыдан жекеге 
қарай логикасымен немесе басқа ұқсас құбылыстармен салыстыра отырып).
Дәріс мәтінін дайындау бойынша жұмыстың соңғы кезеңі – конспектіні 
рәсімдеу. Оған қажетті сызба, кестелер, диаграммалар қосылады. 
Иллюстративті материалды дайындау да ӛте маңызды жұмыс болып 
табылады. Дәріс барысында кӛрсетілетін кесте, сызба, сурет, видео 
материалдар дұрыс және тиянақты іріктеліп, олардың реттілігі дәріс 
мазмұнында бекітіліп тіркеліп жазылу қажет.
Дәрісті оқудың жеке мәнерін қалыптастыру әрбір лектор үшін ӛте 
маңызды.
 
Ең бастысы дәріс мәтінін оқып беруден бас тарту қажет.
 
Дәрістің 
студенттер аудиториясымен еркін, ынтымақтастыққа және бірлескен 
шығармашылық ізденіске негізделген диалог және полилог түрінде ӛтуі 
маңызды. Дәрісті оқу барысында аудиториямен үнемі кері байланысты 
орнату арқылы оқу материалына студенттердің реакциясын анықтай отырып, 
қажет жағдайларда қажетті қосымша фактілер мен дәйектерді ұсыну арқылы 
тақырыпқа және материалға жағымды қатынасы мен оны ары қарай 
тереңдетіп оқуға деген мотивациясын тудыруға болады.
 
Қажет жағдайда 
дәрістің негізгі тұжырымдық ойларын ерекше дауыс ырғағымен ажыратып, 
оларды конспектілеу қажеттілігін студенттерге ескертіп айтуға болады. Дәріс 
мазмұнын баяндауда ӛмірден мысал келтіру арқылы, материалдың 
маңыздылығы мен практикалық бағыттылығын студенттерге кӛрсетуге 
болады. Дәріс материалын мүмкіндігінше визуализациялауға тырысу қажет. 
Дәріс 
барысында 
студенттердің 
зейінін 
жинақтап, 
тақырыпқа 
қызығушылығын арттыру үшін риторикалық және нақтылау сұрақтарын 
тиімді қолдануға болады. Аудиторияны әрдайым кӛзбен шолып, 
студенттердің тыңдап отырғанын, түсініп отырғандығын анықтап алу қажет. 
 
Е.А. Подольская дәріс тиімділігін арттырудың бірнеше педагогикалық 
ережелерін ұсынады:
 
1) 
оқылып жатқан материалдың ӛтіп кеткен материалмен 
байланыстылығы, 
қарастырылып 
отырған 
мәселелерді 
біртіндеп 
күрделендіру;
2) оқылып жатқан материал бӛліктерінің ӛзара байланыстылығы;
3) меңгерілген материалды жалпылау;
4) материалды баяндаудың мазмұны мен ұсыну формасы тұрғысынан 
кӛркемділігі. 
 

Сурет 5. Лекция нәтижелілігінің кӛрсеткіштері
 
Лекцияны бағалау критерийлері: 
- Ғылымилығы; 
- Түсініктілігі; 
- Лекция формасы мен мазмұнының үйлесімділігі; 
- Баяндаудың эмоционалдылығы; 
- Сабақтың басқа түрлерімен байланыстылығы; 
- Күнделікті ӛмір тәжірибесімен байланыстылығы. 
Педагогика теориясы мен тәжірибесінде дәрісті оқуға қойылатын 
психологиялық-педагогикалық талаптар қалыптасып анықталды: 
–
Педагогикалық тәртіптілік (дәрісті уақытында бастау, ӛзіне 
сенімділік, іскерлік, аудиториямен визуалдық қатынас орнату және оны сабақ 
барысында сақтау); 
–
Сыртқы келбет (тиянақтылық, қызметке сәйкестілік); 
–
Студенттердің зейінін әрдайым жинақтап отыру, олардың білімдерін 
ӛзектендіріп отыру (яғни әрдайым олардың білімдері мен тәжірибелеріне 
сүйену); 
–
Тақырыппен, сұрақтармен, әдебиеттермен, жаңа терминдермен 
танысуда нақтылықтың болуы; 
–
Дәрістің логикалық тұрғыда құрылымдануы, тұжырымдалуы; 
–
Тірек сигналдарын пайдалану (сурет, сызба, кесте және т.б.);
–
Оқытушының тіл мәдениеті, сӛйлеуінің ғылыми және қарапайым 
стильдерін тиімді үйлестіруі; сӛлеуінің дұрыстығы, эмоционалдығы. 
–
Сӛйлеу мен тыныс алу техникасы, екпін, кідіріс; 
–
Лектор дауысының күші, темпі және ырғағы; 
–
Лектордық аудиториядағы орны; 
–
Дәріс: монолог немесе диалог/полилог. 
Ақпарат құндылығы 
Дидактикалық 
мақсаттың іске 
асуы 
Тәрбиелік 
мәні 

жүктеу/скачать 1,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: