А. К. Игибаева, А. Т. Дюсенбаева жоғары мектеп педагогикасы

Оқу үрдісін белсендірудің маңызды құралдарының бірі болып іскерлік 
ойын саналады. Ол ситуациялық тапсырмаларды орындау кезінде олардың 
кешенді бағытын қалыптастыруға мүмкіндік береді, білімді игерудің тиімді 
құралы бола отырып, кадрларды дайындауда үлкен роль атқарады.
Іскерлік ойын оқу үрдісін белсендіре түседі, тәжірбиелі сабақтар мен 
СОӚЖ ӛткізу кезінде қолданылады, және сабақты дәстүрлі формада 
ӛткізумен салыстырғанда кейбір артықшылықтарға ие.
Әдебиеттерде іскерлік ойындардың кӛптеген анықтамалары бар.
Іскерлік ойын –бұл кері байланыс және уақыт факторы бар жағдайды 
талдау.
Іскерлік ойын – шаруашылық мүдделерді келістіру үрдісін ұдайы 
ӛндіру үшін қажет құрал.
Іскерлік ойын – нақты ӛндірістік жағдайда еліктететін, қолдан жасаған 
жағдайлардағы шешімдердің реттілігін ӛндіру бойынша топтық жаттығулар.
Іскерлік ойындар білім беру үшін, оған қатысушылардың жекелеген 
ерекшеліктерін диагностикасы, шешім қабылдау үрдісін ұйымдастыруда, 
зерттеу мақсаттарында қолданылады.
Мұнда бұл әдіс эксперименталды, аналитикалық және экспериментті 
әдістерді синтездейтіндіне кӛңіл бӛлу керек. Қазіргі кезде іскерлік ойындар 
білім берудің кредиттік технологиясымен студенттерді дайындауда кеңінен 
қолданылады, себебі мұнда уақыттың кӛпшілік бӛлігі пәнді ӛздігінен 
меңгеруге жіберіледі, ӛкінішке орай, студенттер белгілі бір жағдайлар мен 
проблемаларды қарастырғанда кӛбіне белсенділік танытпай жатады.
Іскерлік ойындарды ұйымдастырудағы психология-педогогикалық 
қағидаларға жататындар:
- ӛндіріс динамикасы мен нақты жағдайын еліктемелі модельдеу 
қағидасы. 
Маманның 
қызметтік, 
әлеуметтік 
және 
тұлғалық 
байланыстарының кәсіби қызметінің нақты жағдайын модельдеу, 
интерактивті оқыту әдісінің негізі болып табылады.
- кәсіби қызметтің формасы мен мазмұнын ойындық модельдеу 
қағидасы: Бұл қағиданы жүзеге асыру оқыту ойының қажетті шарты болып, 
себебі ол оқыту функциясын атқарады.
- бірлескен қызмет қағидасы. Іскерлік ойында бұл қағида бірнеше 
қатысушылардың жан-жақты білуге тартуды талап етеді. Ол іскерлік ойында 
әзірлеушіден ролдерді таңдаумен олардың сипатын, қатысушылардың 
ӛкілеттілігін қызметтердің мүдделері мен құралдарын анықтауды, талап 
етеді.
- диалогты қатынас қағидасы. Бұл қағидада оқыту мақсатына қол 
жеткізудің қажетті шарттары қарастырылған. Ойынға қатысушылардың 
қатысумен жүзеге асырылатын диалог, дискуссия шығармашылық жұмыстың 
маңыздылығын арттырады. Оқу материалдарын ұжымдық жан-жақты талдау 
кәсіби маңызды үрдістер мен қызметтерді кешенді түсінуге мүмкіндік береді.
Іскерлік ойындарда қолдану мақсаттары :
- Кәсіби мотивтер мен мүдделерді қалыптастыру ;

- Қоғам мен табиғатты, әлемдегі ӛз орнын толықтай түсіндеп тұратын, 
мамандарды жүйелі ойлауға тәрбиелеу;
- Кәсіби қызмет туралы түсіндіру .
- Іс–әрекетке, әлеуметтік құндылықтарға, ұжыммен қоғамдағы 
нұсқауларға деген сыйластыққа тәрбиелеу;
- Математикалық, инженерлік және әлеуметтік жобалауға моделдеу 
әдістеріне үйрету.
Іскерлік ойындарға тән белгілерге келесілерді жатқызуға болады:
- Басқарушылық шешімдерді жасақтау бойынша кәсіпкерлік ойындар 
мен ұйымдардағы жетекші жұмысшылар мен мамандардың еңбек үрдісін 
моделдеу.
- «Шешімдер шынжыры» үрдісін жүзеге асыру. Іскерлік ойындағы 
моделденген жүйе динамикалық ретінде қарастырылса, бұл ойынның тек бір 
міндеті шешумен ғана шектеліп кана қоймайды, «шешімдердің шынжырын» 
талап етеді. Ойын барысындағы бірінші кезеңінде ойынға қатысушылардың 
қабылдануын шешімдері оның соңғы жағдайын ӛзгертіп моделге ықпал етеді. 
Жағдайлардың ӛзгерісі ойын кешеніне түседі және алынған ақпараттар 
негізінде қатысушылар ойынның екінші кезеңінде шешімдер қабылдайды.
- Ойынға қатысушылар арасында рӛлдерді бӛлу.
- Қатысушылар мүдделерінің келіспеушілігі арасында қарама-
қайшылықтың пайда болуына септігін тигізетін шешімдер қабылдаудағы 
рӛлдік мұсаттардың айырмашылығы.
- Басқарылатын эмоционалды шиеленістердің болуы
- Әртүрлі рӛлді ойнайтын қатысушылардың қарым-қатынасы;
- Ойнаушы ұжымның бәрінің жалпы ойын мақсатының болуы;
- Ойынға қатысушылардың шешімді ұжымдық шешуі;
- Шешімдердің кӛп баламалдылығы;
- Ойынға қатысушылардың қызметтерін жеке және толық бағалау 
жүйесінің болуы;
Іскерлік ойындарда жіктеудің кезіндегі белгісіне байланысты оларды 
келесідей бӛлуге болады:
1) Функционалды белгісі бойынша:
- Оқу әскерлік ойындары
- Ӛндірістік
- Ұйымдастырушылық –қызметтік
- Зерттеушілік
2) Ойын моделінің нақтылық дәрежесі бойынша:
- Нақты (практикалық)
- Абстракталы (теориялық)
3) Ойын процедурасының күрделілігі бойынша:
- Қарапайым (қатысушылардың шектеулі саны, бір проблема)
- Күрделі (проблемалы жағдайға қатысушылардың кӛп болуы, сыртқы 
сараптама және т.б)
4) Ақпараттарды ӛңдеу тәсілі бойынша
- Машиналы (Компьютерді пайдалану)

- Қолдан ӛңдеу
Оқыту іскерлік ойын ӛздігінен модель болып саналмайды ол оқыту 
іскерлік ойынының құрылымына енгізілген модельдермен жұмыс жасау 
құралы ретінде есептеледі. Іскерлік модель элементтеріне жататындар:
1. Ойын мақсаты
2. Ойын сценарийі
3. Рӛлдер жинақтамасы мен ойнаушылар функциалары
4. Ойын ережелері
5. Ойынды бағалау жүйесі
6. Әдістемелік қамту
Кәсіпкерлік ойынды ұйымдастыру мен ӛткізудің екі кезеңін бӛлуге 
болады:
1. Кәсіпкерлік ойындарды ұйымдастыру :
А) Ойынға дайындалу:
Ойын алдында тұрған міндеттерді аныұтау; қатысушылардың тізімін 
құру (топ бойынша); ойын күні мен уақытын ұзақтығын анықтау;
В) Обьектінің бастапқы жағдайын талдау: ойынды ӛткізу үшін 
ақпараттарды дайындау: болашақ қатысушылардың жағдайы мен бағдарын 
талдау.
Г) Ойынның материалды – техникалық базасын дайындау:
Ӛткізу ойындарын жоспарлау: техникалық қамту; әдістемелік қызмет 
ету (тапсырмалар талқыланатын сұрақтар)
Д) ойынға қатысушыларды дайындау; жеке жұмыс, ақылдық кеңес
Е) ойынды ұйымдастырушыларды дайындау: ақылдық дайындық 
(проблемалық жағдайларға ену, құжаттарды оқу, жағдайдың дамуы 
перспективасын талдау); әдістемелік дайындық (топтық жұмысты ӛткізу әдісі 
мен техникасын игеру; қатысушыларды оқыту тренинг)
2. Іскерлік ойынды ӛткізу
А) ойынға кіріспе: ұйымдастырушылық бӛлім, ойынға кіріспе 
(жүргізушінің бастапқы әңгімелесуі); жаттығу
В) топтық жұмыс: мақсаттар мен міндеттерді нақтылау; проблеманы 
жинақтау (қайта жинақтау); шешімді іздеу технологиясын обьективтеу; жаңа 
құрылғыларды игері; жаңа құрылғыларды жасақтау және оларды пайдалану.
Г) Топ аралық дискуссия: топ баяндамасы; басқа топ мүшесінің 
критикасы және сӛз сӛйлеуі; штабтық топ дискуссияның қорытындысын 
жасау.
Д) ойынды аяқтау
Е) нәтижелерді ӛңдеу және талдау:(мазмұнды проблемалар бойынша) 
іскерлік оқу ойынындарына 10-20 айналымнан тұратын оқу тобы қатысады, 
бұл топтар 5-7 айналымнан құрылған шағын топтарға бӛлінеді.
Ойын моделінің маңызды элементі болып ережесі саналады. Олар 
іскерлік оқу ойынына ұйымдастырылған және басқарылатын оқу 
қызметтерінің сипатын береді. Ойын моделінің бұл параметрі әдебиетте 
нақты анықтама мен шекараға ие емес.

Ойын қатысушылардың рольге ену дәрежесі бойынша және әлеуметтік-
психологиялық және кәсіби қызметін суреттеп ашу бойынша бағытталады.
Сонымен:
1. Студенттерді жоғарғы оқу орындарында дайындау жүйесіндегі 
іскерлік оқу ойыны - бұл оқу бітіруші түлектердің болашақ кәсіби қызметін 
ойындық модельдеу және олардың жеке жұмыстарын ұйымдастыру жүйесін 
имитациялық модельдеу бойынша белсенді қызметі.
2. Іскерлік оқу ойындарында екі құрылымдық элементтерді жасақтау 
қарастырылады: имитациялы және ойындық. Имитациялық модель 
құрылымында жеке жұмыс моделіне сүйінетін, ЖОО студенттерінің жеке 
жұмысын ұйымдастыру моделі кіреді. Оның моделі ойын мақсаты, ойын 
сценарийсі, ойыншылардың рӛлі мен функциаларының жиынтығы, ойын 
ережесі, ойынды бағалау жүйесі, әдістемелік қызметтеу сияқты 
элементтерден тұрады.
3. Іскерлік оқу ойыны ӛзінің құрылымындағы модельмен жұмыс жасау 
құралы болып табылады.

жүктеу/скачать 1,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: