Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
ның кӛзі болып табылады. Әр азамат ерікті жарналар
аудару арқылы ӛз зейнетақысының мӛлшерін ӛсіре
алады. Зейнетақы жүйесінің реформасы қаржы нары-
ғының жаңа қатысушыларының пайда болуына ықпал
етті:
– жинақтаушы зейнетақы қорлары;
– зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды
жүзеге асыратын ұйымдар;
– кастодиан-банктер [5].
Кӛріп отырғанымыздай, Қазақстандағы зейнета-
қымен қамсыздандыру жүйесі үш заңды тұлғаның
қызметіне негізделген және осы заңды тұлғалар елі-
міздің зейнетақы жүйесінің қалыпты қызметін қамта-
масыз етуде.
Жинақтаушы зейнетақы қорлары (ЖЗҚ) жинақ-
таушы зейнетақы жүйесінің алдыңғы қатарында тұр.
Дәл солар зейнетақы жарналарын қабылдайды, жеке
зейнетақы жинақтарының есебін жүргізеді, салымшы-
ларға олардың шоттағы жағдайлары жӛнінде ақпарат
береді, және салымшы зейнеткерлік жасқа жеткенде,
оған зейнетақы тӛлемін жасайды. Қорлар салымшы-
лар алдында олардың жинағының сақталуына және
кірістілігіне жауапты. Кӛптеген қорлар Қазақстанның
барлық аймағындағы барлық сатыдағы тұрғындарға
зейнетақы қызметтерін ұсынады және міндетті ауда-
рымдармен қатар ерікті аударымдарды да қабылдай-
ды.
ЖЗҚ салымшылар үшін барынша кӛрнекті болуға
міндетті. Бұл қор таңдау мәселесін жеңілдетеді. ЖЗҚ-
ның кӛпшілігі Интернет бетінде ӛз парақтарына ие –
бұл қормен ӛзара қатынас жасауға ең ыңғайлы түрі.
Сонымен қатар әр қор тұрақты түрде Қазақстан Рес-
публикасының Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын
реттеу және қадағалау агенттігіне ӛз есебін ұсынып
отыруы тиіс. Қор тоқсанына бір рет қаржы есебін бұ-
қаралық ақпарат құралдарына шығарып отыруы тиіс,
осындай есеп берулер қордың интернет-беттеріне жиі
енгізіледі. Қордың қаржылық есебімен қалай жұмыс
істеу керектігі жӛнінде сіздер келесі бӛлімдердің бірі-
нен таныс боласыздар.
Жалпы бүгінгі қазақстандық зейнетақымен қам-
сыздандыру жүйесінің сызбасы 1-суретте кӛрсетілген.
Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды
жүзеге асыратын ұйымдар
зейнетақы қорының ақ-
шалай қаражаттарының қозғалысындағы маңызды
буын. Зейнетақы қорлары мен ЗАҚСБҰ арасындағы
қарым-қатынастар зейнетақы активтерін басқару тура-
лы келісім-шарт негізінде жүзеге асады.
Бұл ұйымдар ішкі және халықаралық қаржылық
нарықтағы жағдайды бақылап отырып, салымшылар-
дың қаражатын неғұрлым тиімді орналастырумен
айналысады. Зейнетақы қорларының инвестициялық
портфеліндегі қаржылық инструменттердің есебін жү-
зеге асыру, зейнетақы қорының акцияларының баға-
сын және инвестициялық табысты күн сайын есептеп
отыру компанияның міндеттеріне кіреді. Компания
зейнетақы активтері бойынша орташа нарықтық табыс
деңгейінен тӛмен кӛрсеткішке жұмыс жасаса, компа-
ния салымшылардың шығындарын жеке қаражаттары-
нан ӛтеуге міндетті.
Зейнетақы
жүйесінің
басты
кӛрсеткіштерін
талдайық, ең алдымен зейнетақымен қамтамасыз ету
және әлеуметтік қорғау жағдайын қарастырайық.
Кестеден,
-
жылдар аралығында зейнет-
керлер саны бірте-бірте азаю тенденциясына ие бол-
ған, ал 2009-2012 жылдар аралығында жылда 1,3-1,9%
ӛсу тенденциясына ие [6].
Зейнетақы жүйесінің экономикаға әсерін келесі
кестеден кӛруімізге болады.
Кестеден, зейнетақы қаражатының ЖІӚ қатынасы
ӛзінің үлесін сақтап келеді, ең жоғары үлес 2009 жылы
байқалады, ал зейнетақы жарналарының ЖІӚ-ге қаты-
насы 2010 жылдан бастап тӛмендеу тенденциясына ие
болып отыр 8,4%-6,9% дейін [7].
Жинақтаушы зейнетақы қорларының мәліметтері-
не сүйенетін болсақ, зейнетақы жарналарының аймақ-
тық бӛлісіне жалпы нарықтың 64,6% келеді.
Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
1 – сурет – Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің құрылымдық схемасы
2 – кесте – Зейнетақымен қамтамасыз ету және әлеуметтік қорғау
Кӛрсеткіштер
Зейнеткерлер саны, адам
Тағайындалған зейнетақының
орташа айлық мӛлшері, теңге
Мемлекеттік әлеуметтік
жәрдемақы алушылар саны, адам
Тағайындалған мемлекеттік
әлеуметтік жәрдемақының
орташа айлық мӛлшері, теңге
Зейнетақының ең тӛменгі
мӛлшері, теңге
3 – кесте – Республика экономикасындағы зейнетақы секторының рӛлі
Республика экономикасындағы зейнетақы
секторының ролін сипаттайтын қатысты
кӛрсеткіштердің динамикасы
ЖІӚ млрд теңге
Жинақталған зейнетақы қаражатының
ЖІӚ-ге қатынасы, %-бен
Зейнетақы жарналарының ЖІӚ-ге
қатынасы, %-бен
«Таза» инвестициялық кірістің ЖІӚ-ге
қатынасы, %-бен
Қорлардың жиынтық капиталының ЖІӚ-
ге қатынасы, %-бен
Жалпы айтатын болсақ, барлық дерлік зейнетақы
қорларының дамыған аймақтық желісі, елдің барлық
аймақтарында филиалдары мен ӛкілдіктері бар (2 –
сурет). Бұл салымшылар үшін де, зейнетақы қорлары-
ның ӛздері үшін де жақсы фактор болып табылады.
Дамыған аймақтық желі – клиенттерді кӛптеп тарту
үшін кең алаң және нарық үшін күрестегі бәсекелес-
тер алдында елеулі басымдылық болып табылады. Со-
нымен қатар алуан түрлі клиенттер топтарын кеңінен
қамту зейнетақы қорларына тәуекелділіктерді дивер-
сификациялауға мүмкіндік береді.
Кез келген, соның ішінде қаржылық қызмет түрі,
салымшының таңдауына ұсынылады. Мысалы, компа-
нияның айналысатын қызмет түріне лицензиясының
бар екендігіне кӛз жеткізу, қызмет кӛрсету шартына
басым назар сала танысу, Интернет форумдары мен
Мемлекеттік үйлестіруші жүйе
(қалыптасқан зейнеткерлер үшін)
Мемлекеттік емес (жекеше) зейнетақы жүйесі
(болашақ зейнеткерлер үшін)
Жинақтаушы зейнетақы
Жинақтаушы зейнетақы қорлары
Әлеуметтік
зейнетақы:
- жергілікті
бюджеттерден;
- мемлекеттік
бюджеттен.
Еңбектік зейнетақы
(ЗТМО):
- заңды тұлғалар,
кәсіпкерлікпен
айалысатын жеке
тұлғалар қаражаты;
- трансферттер.
Мемлекеттік
жинақтаушы
зейнетақы қоры:
- міндетті жарналар
негізінде.
Мемлекеттік емес
жинақтаушы
зейнетақы қоры:
- міндетті жарналар
негізінде (10%);
- ерікті жарналар
негізінде.
Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамсыздандырудың аралас
(мемлекеттік-жекеше) моделі
Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
бұқаралық ақпарат құралдарында компания жӛнінде
не жазылып жатқандығынан хабардар болу (айта кету
керек, соңғы жағдайда компания жӛніндегі кӛптеген
мақалалардың жабық жарнама ретінде берілетінін ес-
керу қажет) әрқашанда пайдалы.
2 – сурет – Республика облыстары бойынша
зейнетақы жарналарының бӛлісі
Сӛйтіп, зейнетақы қорларының теріс табыстылы-
ғына жүйелік себептер (инфляция, ақшаның құнсызда-
нуы, теңге бағамының кӛтерілуі, құралдар тапшылы-
ғы, барлыққаржы құралдары бойынша табыстылығы-
ның тӛмендеуі) әсер етті.
Зерттеулер нәтижесінде біз аннуитеттік сақтанды-
руды қолдануды ұсынамыз. Әдеттегі зейнетақы жинақ
жүйесімен салыстырғандағы аннуитетті сақтандыру-
дың артықшылығына:
– 55 жастан бастап ӛз зейнетақы жинағынан тӛлем
алу мүмкіндігін;
– зейнетақы тӛлемдерінің ӛмірлік қамтамасызды-
ғын, яғни ӛз қаражатынан артық ӛмір сүру тәуекелінде
қамтамасыздықтың сақтандырушыға ауысатынын;
– бірнеше мұрагердің қатысуымен тӛлем жасау-
дың жеке жоспарын құру мүмкіндігін;
– тӛлем есебінің икемді жүйесін – мысалы, зейне-
тақы жинағы кӛбірек болған сайын, зейнетақы тӛлемі
де жоғарырақ;
– жыл сайынғы аннуитет тӛлемінің құнсыздану
деңгейіне индекстелетіндігін жатқызуға болады [5].
4 – кесте – Жинақтаушы зейнатақы қорларының ай-
мақтық дамуының кӛрсеткіштері
ЖЗҚ атауы
ҚГТ
коэффи-
циенті
Аймақтық жарналар-
дың бас кеңсе орна-
ласқан аймақтағы
жарналарға қатынасы
«Қазақстан Халық
Банкі» ЖЗҚ
«Республика» ЖЗҚ
НПФ «ГНПФ»
«Нефтегаз-Дем»
ЖЗҚ
«ҰларYміт» ЖЗҚ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
М осейко В.В. Генезис пенсионных систем как проявление социальной функции государства // Финансы и кредит. № 10-
11. 2011. С. 56-
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. Алматы, 2005. 172-178 б.
Алаңсыз қарттық // Қаржы-қаражат. І 3-4. 2008. 39-46 б.
Бохаева А. «Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің маңыздылығы». Экономика негіздері: мектепте, колледжде және
ЖОО-да оқыту. 2007. № 5-6. 19-25 б.
. (http://astana.enbek.gov.kz).
Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
УДК 330.322.5
Особенности осуществления
инвестиционных проектов в современных
условиях
Р.Д. МУХАМЕДЬЯРОВ, магистрант,
Карагандинский экономический университет, кафедра «Финансы, страхование
и налогообложение»
Ключевые слова: инвестиция, инвестиционный проект, доход, прибыль, окупаемость, оценка, критерий,
показатель, результат.
существление
инвестиционной
деятельности
любого предприятия требует предварительного
анализа инвестиционных проектов при их разработке
и принятия разумных и обоснованных управленческих
решений.
Существуют некоторые сложности выбора по
вложению инвестиций, такие как:
–
множественность
доступных
вариантов
вложения капитала;
– ограниченность финансовых ресурсов для
инвестирования;
– риски, связанные с принятием того или иного
решения по инвестированию, и т. п.
При выборе проектов стоит задача оптимизации
инвестиционного портфеля, где выбор одного проекта
из ряда альтернативных или взаимно независимых
проектов будет предпочтительнее других по всем
критериям. Поэтому разработка системы оценки
инвестиционных проектов необходима.
Многие ученые в своих работах определяют
инвестиции как часть дохода за данный период,
которая не была использована для потребления,
текущий прирост ценностей капитального имущества
в результате производительной деятельности данного
периода. Это определение, которое не является
исчерпывающим,
отличает
достаточно
четкое
выделение
двух
сторон
инвестиций:
ресурсов
(аккумулированных с целью накопления дохода) и
вложений (использования ресурсов), обеспечивающих
прирост капитального имущества [1].
На
микроэкономическом
уровне
значение
инвестиций заключается в обеспечении решения
таких задач, как:
– осуществление расширенного воспроизводства;
– повышение технического уровня производства;
– повышение качества продукции;
–
обеспечение
конкурентоспособности
предприятия;
– получение дополнительной прибыли путем
осуществления финансовых инвестиций;
– проведение природоохранных мероприятий.
Представляется, что важным классификационным
признаком является также организационная форма
инвестиций.
По
данному признаку различают
инвестиционный проект и инвестиционный портфель.
Инвестиционный проект – это план вложения
инвестиций,
обоснование
их
целесообразности,
объема, сроков, предполагает получение законченного
объекта
инвестиционной
деятельности.
Инвестиционный
портфель
–
целенаправленно
сформированная совокупность объектов реального
(финансового) инвестирования, предназначенная для
осуществления вложения средств в соответствии со
стратегией предприятия. Такое деление существенно,
поскольку
применяется
разное
управление
инвестициями, разные методы финансирования.
Определяющее значение для экономического роста и
повышения эффективности производства имеют
реальные инвестиции, в основном представленные
капитальными вложениями.
В
экономической
литературе
понятие
«инвестиционный проект» применяется в двух
значениях [2]:
1) как деятельность, мероприятия, которые
предполагают осуществление комплекса действий,
обеспечивающих достижение определенных целей
(получение определенных результатов);
2) как комплекс, набор организационно-правовых,
расчетно-финансовых, конструкторско-технологичес-
ких документов, необходимых для осуществления
определенных действий и описывающих такие
действия.
Инвестиционная
деятельность
всегда
осуществляется в условиях неопределенности, степень
которой может значительно варьироваться. Поэтому
нередко решения принимаются на интуитивной
логической основе, но, тем не менее, они должны
подкрепляться экономическим расчетом. В качестве
основных
критериев
оценки
инвестиционных
проектов определяют следующие [3]:
1) финансовая состоятельность проектов –
используется
для
анализа
платежеспособности
проекта
в
ходе
реализации
проекта,
где
рассчитываются
коэффициенты
рентабельности,
оборачиваемости,
финансовой
устойчивости,
ликвидности;
2) эффективность инвестиций – показывает
потенциальную
способность
проекта
сохранить
О
Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
покупательную ценность вложенных средств и
обеспечить достаточный темп их прироста.
Оценка эффективности инвестиционных проектов
позволяет принять обоснованное инвестиционное
решение. Наиболее распространенным методом
является
расчет
следующих
взаимосвязанных
показателей:
– коэффициент эффективности инвестиций;
– период окупаемости;
– чистый приведенный доход;
– индекс доходности;
– внутренняя норма доходности (внутренняя
норма прибыли);
–
модифицированная
внутренняя
норма
доходности.
Коэффициент эффективности инвестиций имеет
две
характерные
черты:
во-первых,
он
не
предполагает дисконтирования показателей дохода;
во-вторых, доход характеризуется показателем чистой
прибыли PN [1]. Данный показатель (Accounting Rate
of Return, ARR) рассчитывается следующим образом:
ARR = PN / ( IC
где IC – инвестиции.
Период окупаемости РР (Payback Period) – самый
распространенный
из
показателей
оценки
эффективности инвестиций. Он помогает ответить на
вопрос, за какой период вложенные средства
возвратятся к инвестору, и рассчитывается по
формуле:
РР = IC / PVc или РР = min n, при котором
1
,
n
k
k
P
IC
где PVc – средняя сумма денежного потока в
настоящей стоимости в конкретном периоде;
1
n
k
k
P
– накопленный доход за период n.
Чистый дисконтированный доход NPV (Net Present
Value) оценивает привлекательность проекта, т.е.
насколько
будущие
поступления
оправдывают
сегодняшние затраты. Чистый приведенный доход –
это абсолютная сумма эффекта от осуществления
инвестиций, которая определяется по формуле:
1
1
,
1
1
n
n
k
k
k
k
k
P
IC
NPV
r
r
где IC – инвестиции;
r – ставка дисконта;
n – период, в котором получен доход.
Логика критерия NPV: если NPV < 0, то проект
является убыточным; если NPV = 0, то в случае приня-
тия проекта благосостояние фирмы не изменится, но
объемы производства возрастут; если NPV > 0, то
проект
эффективен.
Индекс
доходности
(прибыльности) инвестиций PI (Profitability Index) –
это относительный показатель, который характеризует
эффективность
инвестиций.
Для
реальных
инвестиций, осуществляемых в течение нескольких
лет, критерий PI имеет исключительно важное
значение. Он определяется отношением суммы
денежного
потока, приведенного к настоящей
стоимости, к сумме инвестиционных затрат:
1
:
.
1
n
k
k
P
PI
IC
r k
Логика критерия PI: если Р > 1 – инвестиции
доходны и приемлемы в соответствии с выбранной
ставкой дисконтирования; PI < 1,0 – инвестиции не
способны генерировать требуемую ставку отдачи и
неприемлемы; PI = 0 – рассматриваемое направление
инвестиций в точности удовлетворяет выбранной
ставке отдачи, которая равна IRR. Внутренняя норма
доходности – это такое значение нормы доходности
(нормы дисконта), при котором приведенные эффекты
равны
приведенным
инвестициям,
т.е.
ставка
дисконта, при которой NPV
Таким образом, эффективность инвестиционных
проектов характеризуется системой показателей,
отражающих соотношение затрат и достигнутых
результатов. Однако принятие правильного решения
для
финансирования
инвестиционного
проекта
требует
не
только
расчета
вышеуказанных
показателей, но и анализа рынка, а также проведения
сценарного анализа положения предприятия. Ведь
именно предприятия являются конечным пунктом
вложения средств, и в них реализуются конкретные
инвестиционные
проекты
с
определенными
показателями
оценки.
Товар,
производимый
предприятием, должен сопровождаться спросом,
хорошей системой менеджмента и качеством, а также
должен быть конкурентоспособным. Так как многие
инвестиционные
проекты
носят
характер
неопределенности, необходимо учитывать все риски,
связанные с неблагоприятными ситуациями и
последствиями.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
М еньшенина А.В. Инвестиции: Учебное пособие (для студентов специальности «Финансы и кредит»). Омск: Изд-во
ОмГУ, 2005.
Игонина Л.Л. Инвестиции: Учебное пособие / Под ред. В.А. Слепова. М .: Юристъ, 2002.
Колтынюк Б.А. Инвестиционные проекты: Учебник. СПб.: Изд-во В.А. М ихайлова, 2000.
Раздел «Транспорт. Строительство. Экономика»
Раздел
Автоматика. Энергетика.
Управление
УДК 622.4
Контроль и управление проветриванием
и электроснабжением тупиковой выработки
Л.А. АВДЕЕВ, к.т.н., доцент,
Карагандинский государственный технический университет, кафедра АПП
Ключевые слова: забой, выработка, вентилятор, проветривание, датчик, сигнал, аварийное отключение,
алгоритм, разгазирование.
арактеристики задачи
Данная задача решается на первом уровне –
подземной
сети
контроллеров
в
каждой
подготовительной выработке и на втором уровне –
поверхностном
вычислительном
комплексе
в
диспетчерском пункте шахты.
Назначение задачи 1 уровня:
– сбор информации об аэрогазовой обстановке в
подготовительной
и
прилегающей
к
ней
воздухоподающей выработках;
– управление проветриванием подготовительной
выработки в режимах автоматического включения ре-
зервного вентилятора местного проветривания (ВМП)
и автоматического повторного включения ВМП;
– управление процессом автоматизированного
разгазирования подготовительной выработки;
–
обеспечение
защитного
отключения
электроснабжения
подготовительного
забоя
в
соответствии с регламентированными требованиями
Правил безопасности (ПБ) [1];
– обеспечение выходной информацией для
передачи ее на общесистемный вычислительный
комплекс и решения задачи на следующем уровне
иерархии.
Назначение задачи 2 уровня:
– автоматический сбор, обработка, хранение и
представление поступающей от подземной сети
контроллеров
информации
о
контролируемых
параметрах;
–
автоматическое
распознавание
характера
текущей ситуации;
– представление комментариев о характере
распознанной ситуации;
– автоматическое представление рекомендаций о
необходимых действиях в соответствии с ситуацией;
– автоматическая регистрация предаварийных и
аварийных ситуаций;
– представление информации о прошедших,
текущих и прогнозных значениях контролируемых
параметров в виде графиков, таблиц, отчетных
ведомостей и т.п.
Объектом управления при решении данной задачи
является
электротехническая
система
(ЭТС)
тупикового
забоя,
состоящая
из
локальных
электротехнических комплексов (ЭТК) – ВМП,
воздухораспределительное
устройство
для
разгазирования
и
групповой
аппарат
электроснабжения подготовительной выработки.
Выходная и входная информация
Перечень,
идентификаторы
и
содержание
выходных сообщений приведены в таблице.
Х
|