«Абайтану»



Pdf көрінісі
бет3/7
Дата01.01.2017
өлшемі0,81 Mb.
#941
1   2   3   4   5   6   7

 

 

 



 

 

 

 



 

 

 

 





1. 

 

 

 

 

 

 

«Абай танымындағы ән мен күй» тарауы 

Абай әндерінің таралуы: 

Абайдың ән мен күй, өнер құдіреті, жақсы әннің эстетикалық 



мәні туралы толғанысы; 

Абай әндерінің мазмұны, халық арасына таралуы; 



Абай әндерінің халық әндерімен ұқсастықтары және 

айырмашылықтары; 

Абайдың музыкалық туындыларындағы әуен мен ырғақтар. 



(4) 



 

  

 

 

 

 

2. 

«Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар»: 

«Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа»,  «Құлақтан кіріп бойды 



алар», «Өзгеге, көңілім, тоярсың» ән-өлеңдеріндегі ән мен күй 

туралы ойлары; - «Көзімнің қарасы», «Айттым сәлем, қалам қас» 

ән-өлеңдеріндегі ақынның сезім сырларын жеткізудегі 

ерекшеліктері; - «Сегіз аяқ» ән-өлеңіндегі Абайдың көркемдік-

эстетикалық ерекшеліктері. 



 

 

 

V

І 

«Ескендір» поэмасы: 

поэманың тақырыбы мен идеясы және көркемдік маңызы; 



поэманың романтикалық және реалистік сипаты; 

поэманың сюжеті мен композициясы; 



эпикалық дастандағы Ескендір мен Аристотель образдары; 

Абайдың шағын поэма жазудағы шеберлігі. 





 

Шығармашылық жұмыс 



 

Қорытынды 

25

 



 

Абайтану курсы 10 – сынып 

Жылдық сағаты – 34, апталық сағаты – 1 

(бағдарламалық материалдар оқуға -32 сағ., шығармашылық жұмыстар - 2 

сағ.) 


2-

кесте – Күнтізбелік жоспар 

 

 

Реті 



Тақырыптар 

Сағат  

саны 

І 

Кіріспе.  

«Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла» 

Абай өмір сүрген дәуірдің ерекшелігі; 



Ақынның келешек ұрпаққа арнаған адамгершілік 

 

жайлы өсиеттері;  



Қазіргі кездегі Абай ілімінің өзектілігі. 



 



ІІ 

 

 

«Абай  мұрасының  XX  ғасырдың  30-60  жылдары 

зерттелуі» тарауы 

Абайтану мәселесіне қатысты әр алуан көзқарастар, 



әлеуметтік-саяси идеялар; 

Ғ.Тоғжанов, Н.Төреқұлов, І.Қабылов, С.Мұқанов,  



 

Е.Смайылов, З.Шашкин, т.б. Абай еңбектеріне  

 

қатысты зерттеулері, ой-пікірлері. 



 

 

 



 

  

 

ІІІ 

 

 

 

 

 

 

1. 

 

 

 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

 

 

«Абай шығармаларындағы білім, өнер тақырыбы» 

тарауы 

Ақын қарасөздеріндегі философиялық ойдың ұлттық 



дүниетаныммен үндестігі; 

Абайдың өнер, еңбек, талап, ықылас-ынта, қайрат- қажыр, 



терең ой, т.б. адами қасиеттер жайлы ой тұжырымдары. 

«Талапты ерге нұр жауар»:  

Отыз екінші қарасөзі: 

қарасөздегі ақынның ғылым, білім үйренудің мақсатын 



айқындауы; - ғылым-білімді іске жарату, оны ақиқат 

мақсатпен үйренуге назар аударуы, хақиқат, ақыл, бахас 

ұғымдары жөніндегі танымы. 

«

Еңбек етсең ерінбей»:  



Отыз үшінші қарасөзі: 

қарасөзде қазақтың қолы өнерлі адамын Абайдың 



 

әулие санауы; - жастарға артық ісмерлер іздеп, өнер 

арттыруды, түзден өнер іздеуге бағыт-бағдар көрсетуі; 

қолөнерді дамытуға кері әсер ететін талапсыздық, 



 

еріншектік, мақтаншақтық, тамыршылдық кеселдерінен 

сақтануды ескертуі. 

«Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы» өлеңі 

өлеңнің идеясы, өлеңге қойған эстетикалық талабы,  



(6) 

 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

26

 



 

2-

кестенің жалғасы 

 

 

 



 

3.  

 

 

 

 

4. 

 

 

 

 

 

 

 

ақындықтың мұрат-мақсаты; - поэзияның қоғамдық мәні мен 

міндетіне зор маңыз беруі; - ақынның өлең сөзге қоятын 

талаптары; - сөздің асылы ретінде поэзияны жоғары 

бағалауы. 

«Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол» өлеңі: 

өлеңдегі Абайдың бірнеше кесек ойлары; - өлеңнің өнердің 



басы.  халықтың  тілін  де,  ойын  да  жаңғыртып,  түлетіп 

өсіретін, шынайы әлеуметтік тартыстың құралы болған өлең 

арзан бағаланбайтын құрал екендігі; - өлеңде Абайдың өлең 

жазудағы  мақсатының  –  халқының  алдындағы  қарызы 

екендігінің 

айқындалуы. 



«Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» өлеңі: 

өлеңдегі ақынның поэзияның әлеуметтік мәні жөніндегі тың 



түйіні, пікір сонылығы;- ақынның «өлеңі бар, өнерлі 

інілеріне» бағыт- бағдар көрсетуі; - өлең жазудағы ақынның 

мақсат-мұраты. 



 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 



ІV 

1. 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

4. 

 

 

 

5. 

 

6.  

 

Безендіріп жер жүзін тәңірім шебер» тарауы 

Абайдың табиғаттың көркем көріністерін жырлайтын 

лирикалық туындылары, табиғат құбылыстарын күнделікті 

өмірмен, адамдардың күнкөріс, іс-әрекетімен, көңіл-күйімен 

астастыра суреттеу шеберлігі. 

Табиғат лирикасы (3 сағат): 

«Желсіз түнде жарық ай» өлеңі: 

өлеңде ақынның түнгі табиғат көріністерінің әсем суретін 



поэзия тілімен өрнектеуі;- ақын кейіпкерлерінің сезім 

толқыныстарын табиғат құбылыстарымен астастыра 

бейнелеуі. 

«Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай» өлеңі: 

өлеңдегі Абайдың өз тұсындағы қоғамдық, тұрмыстық 



жүйеге көзқарасы;- елдің шаруашылық әрекеті, тіршілік 

тәсілі, табиғат қабағын баққан мінезін суреттеудегі ақындық 

шеберлігі. 

«Көлеңке басын ұзартып» өлеңі 

өлеңде ақынның адам көңіл күйін суреттеу шеберлігі;  



ақынның тыңдаушысын таппай қапаланған шағындағы 

сезім толғанысы, философиялық ой түйіні. 

Абайдың қарасөздеріндегі еңбек туралы таным мен 

толғам :  

Отыз жетінші қарасөзі. 

«Малға достың мұңы жоқ, малдан басқа» өлеңі: 

(7) 



 

 

 



 

 

 

 

 



 

 

 

 



 

 

 



 

27

 



 

2-

кестенің жалғасы 

 

 

 



 

7. 

 

ақынның адал еңбекпен мал табуды насихаттауы;  



ар-ұяттан безген тойымсыз би, болыстарды шенеуі;  

адамның үш асыл қасиеті – ыстық қайрат, нұрлы ақыл, 



жылы жүрек туралы ой түйіні. 

«Түбінде баянды еңбек егін салған» өлеңі: 

өлеңдегі ақынның жас ұрпақты еңбек етуге, 



отырықшылдыққа шақыруы;- оқу оқып, білім алуға, білімін 

халық қажетіне жаратуға үндеуі. 



 

 

Шығармашылық жұмыс 





1. 

 

«Қолдан келе бере ме жұрт меңгермек» тарауы 

«Би екеу болса, дау төртеу болады»: Үшінші қарасөзі: 

қарасөздегі ақынның халық мүддесіне қызмет ету жөніндегі 



пікірлері; - ақынның биліктің құрылымы жөніндегі ойлары; 

ақынның саяси-әлеуметтік болмыс туралы толғанысы; - 



үшінші сөздің жанры туралы сөз (көсемсөз, яғни 

публицистика).  



(6) 



 

 

  

 

 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

 

 

 

4. 

 

«Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да» өлеңі: 

өлеңнің идеялық мәні; 

Абайдың қазақ қоғамындағы әділетсіздік,  



 

зұлымдық іс-әрекеттер жайындағы ойлары; 

ақынның өлеңдегі алуан түрлі адамдардың 



психологиясын суреттеу шеберлігі; 

«Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман» өлеңі: 

өлеңде Абайдың сол дәуірдегі қоғамдық- әлеуметтік 



топтардың іс-әрекетін әшкерелеуі; 

еңбексіздікті, алармандық мінез-құлықтарды сатира 



тілімен сынауы; 

ақынның алдамшылық, жәдігөйлік, айлакерлікке  



 

қатысты байламы; 

өлеңдегі түйінді ой. 



«Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап» өлеңі: 

өлеңдегі ақынның ел жағдайы туралы ойлары; 



ақынның өмірдің, тұрмыс-тіршіліктің қат-қабат  

 

қайшылықтарын салыстырмалы, астарлы түрде  



 

суреттеуі; 

ақынның түйінді ойының мәні. 



«Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек» өлеңі: 

өлеңдегі ақынның заман ағымына қарай мың құбылған 



адам құлқын сынай суреттеуі; 

адалдық пен арамдық, адамдық пен надандық  



 

 

 

 

 

 



  

 

 

 

 



  

 

 

 

 

 

 



 

 

  

28

 



 

2-

кестенің жалғасы 

 

 

 



 

5. 

ұғымдарының ел ішіндегі көріністерін  

 

философиялық тұрғыда таразылай баға беруі; 



ақынның әлеуметтік өмірдің шынайы суреттеріне  

 

қойылған сұрақты ойлары. 





V

І 

 

1. 

Сыншыл, сатиралық мазмұндағы шығармалары 

«Улы сия, ащы тіл»: 

Он бірінші қарасөзі: 

-

қарасөздегі жұрттың үнем қылып жүрген екі нәрсесін – 



ұрлық, ұрлықпен мал табу және бұзақылардың бәлелі, 

азғырушылықпен күн көруі туралы өткір ойлары; 

екі бүлік істің кесірінен ант, серт, ұят, адалдықтың да 



тоқтаусыздығы, бүлікті тыятын байлардың азғындығы 

туралы өкінішті ойлары. 



(4) 

 



 

2. 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

 

4. 

Адасқанның алды жөн, арты соқпақ» өлеңі: 

өлеңдегі әлеуметтік маңызы бар мәселелерге 



сыншылдықпен қарауы; 

әлеуметтік теңсіздік туралы ойлары; 



ел үстінен күн көрген алаяқ би, болыстарды, мал- 

мүліктің буына семірген байлар мен патша әкімдерін сынауы. 

«Байлар жүр жиған малын қорғалатып» өлеңі: 

ақын суреттеуіндегі заман келбеті, әлеуметтік  



 

қайшылықтардың басында тұрған пысықтардың, қу мен 

сұмдардың елге салған лаңы; 

адал еңбекті, ел ішіндегі тыныштықты сақтау 



жайындағы ақын пайымы. 

«Сабырсыз, арсыз, еріншек» өлеңі: 

Абайдың өлеңдегі адамгершілік қасиеттерден ада 



адамдардың іс-әрекеті туралы ойлары; 

адам психологиясының келеңсіз жақтары, аярлық мінезі 



жайындағы тұжырымдары; 

ақынның әлеуметтік, саяси көзқарасы. 





 

 

 

 

 



 

 

 

 

 



VІІ 

 

Абайдың аудармалары 

Абайдың Лермонтовтан аудармасы: 



«Тұтқындағы батыр», «Өзіңе сенбе, жас ойшыл» 

өлеңдері:  

ақын ойының орыс классиктерімен үндестігі; 



Абайдың аудармашылық шеберлігі;  

ақын аудармаларындағы ұлттық нақыштар. 



(2) 

 

29

 



 

2-

кестенің жалғасы 

 

 

Абайтану курсы 11 – сынып 

Жылдық сағаты – 34, апталық сағаты – 1 

(бағдарламалық материалдар оқуға -32 сағ., шығармашылық жұмыстар – 

2 сағ.) 


3-

кесте – Күнтізбелік жоспар 



V

ІІІ 

1. 

 

 

 

 

2. 

Абайдың поэмалары 

«Масғұт» поэмасы: 

поэманың тақырыбы, идеялық-көркемдік маңызы;  



поэмадағы шығыстық сарындар, ақынның шығармасына 

арқау еткен адамгершілік идеясы;  

поэманың тәрбиелік мәні. 



«Әзім әңгімесі» дастаны: 

поэманың «Мың бір түн» хикаяларымен үндестігі; - 



Абайдың поэмасына желі, арқау болған уақиғалар; - 

шығыстық хикаяларды ақын өзіне қажет ұстаздық, 

 

тәрбиелік ой-мақсаттарға пайдалануы, көпке үлгі етуді 



мақсат етуі. 

(3) 



 

 

 

 



 

Шығармашылық жұмыс 



 

Қорытынды сабақ 



Реті 

Тақырыптар 

Сағат  

саны 

І 

Кіріспе.  

«Абайтану» курсы туралы түсінік 

Қазіргі абайтану мәселелері 





ІІ 

1. 

2. 

«Білімдіден шыққан сөз» тарауы 

«Өзіңнен өзің есеп ал»  

Он бесінші қарасөзі: 

қарасөздегі адамның өзін-өзі тәрбиелеу мәселесі; 



жақсы-жаман нәрсенің парқын пайымдауы; 

адам өмірі туралы философиялық топшылауы;  



адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас мәдениеті; 

ақынның ақылды және ақылсыз кісінің белгілі бір 



 

парқы туралы философиялық көзқарасы;  

қызығушылық, мастық, есерлік ұғым-түсініктері 



туралы танымы. 

Отыз бірінші қарасөзі: 

қарасөздегі ақынның педагогтік, ұстаздық жөніндегі 



ой-пікірлері; 

есітіп білгенді есте сақтау тәсілдері; 



ой кеселдерінен сақтанудың жолдары турасындағы 

ойлары. 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

30

 



 

3-

кестенің жалғасы 

 

 

 



 

ІІІ 

 

 

1. 

 

 

 

2. 

 

«Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» тарауы 

«Осы мен өзім – қазақпын»  

Тоғызыншы қарасөзі: 

қарасөздегі қазақ халқының, оның тұрмыс- тіршілігінің 



кемшілік тұстарын сынауы; 

ақын пікірлерінің бүгінгі қоғамдағы өзектілігі; 



өмір философиясының қағидалары; 

 

«Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» өлеңі: 

өлеңдегі еңбекші халықтың мүддесі;- ақын бейнелеуіндегі 



өзі өмір сүрген қоғамның тарихи шындығы;- заманның 

кемшілік, қайшылықтарын сынауы; - ақынның елдің сиқын 

бұзып жүрген мансабы жоғары шенеуніктердің 

психологиясы туралы тұжырымы;- Абай лирикасында 

ұлттық мінез психологиясының көркем жинақталуы;  

 - 


Абайдың адам жанының сырлары жөніндегі танымы; 

(7) 

 



 

 

 

 



 

3. 

 

 

 

 

4. 

 

 

 

 

 

5. 

 

 

 

 

 

 

 

6. 

 

 

 

 

7. 

 

«Жақсылық ұзақ тұрмайды» өлеңі: 

қоғам өміріндегі әлеуметтік жағдайға сипаттама; 



үміт пен уайым, жақсылық пен жамандық, қайғы, 

талап ұғым-түсініктері; 

адамға тән аталмыш қасиеттерді сипаттау ерекшелігі. 



«Бөтен елде бар болса» өлеңі: 

өлеңде қазақ қауымында етек алған атқамінерлер 



арасындағы бас араздық, бақастық көріністерін сынауы; 

«Нанымы жоқ, анты бар» деген жолдағы 



жинақтаушылық сипаттағы ой тұжырымы. 

«Сегіз аяқ» өлеңі: 

Абайдың өз заманы, дәуірі және оның адамдары жайлы ой 



толғанысы; 

әлеуметті сынауы, халқын еңбекке үндеуі;  



 - 

өлеңнің ырғақтық, құрылымдық ерекшеліктері;  

өлеңде ақынның өзекжарды ойларын кестелі тілмен 



өрнектеуі; 

халықты мәдениет, прогрестік даму жолына бағыттаудағы 



идеялары. 

«Ішім өлген, сыртым сау» өлеңі: 

өлеңдегі ақынның көңіл күйі, аяр, екіжүзді, опасыз, 



сатқын жандарды шенеуі; 

адамдардың мінез-құлық психологиясын сипаттаудағы 



шеберлігі. 

«Қажымас дос халықта жоқ» өлеңі:  



 

 

 

 



 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

31

 



 

3-

кестенің жалғасы 

 

 

 



 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет