Адам анатомиясы

Бүйректің сегм енттік құрылысы: 
Бүйректің құрылыс және кантамырлар 
ерекшеліктеріне байланысты бүйрек затын 5 
сегментке бөлуге болады (№155 суретті қара- 
ңыз). 
Сегменттері: жоғарғы 
сегмент,
segmentum superius;
жоғарғы алдыңғы сегмент, 
segmentum anterius superius;
төменгі алдыңғы 
сегмент, 
segmentum anterius inferius,
және артқы 
сегмент, 
segmentum posterius,
ажыратылады.
Әрбір сегмент 2-3 бүйрек үлестерін, 
lobus
renalis
қосады. Бід бүйрек үлесінің қүрамына: 
бүйрек бағаналарында орналасқан үлесаралық 
артериялар мен веналармен шёктелген бүйрек 
пирамидасы және оған тұспалас орналаскан 
қыртыс заты кіреді. Қыртыс заттың әрбір 
бүйрек үлесіне 600-ге жуық қыртыс үлесше- 
, 
лері, 
lobulus corticalis,
кіреді.
Қыртыс үлесшелердін құрамына: бүктелген 
бөлік, 
pars convoluta,
оның аралығында орна­
ласкан тармақталған бөлік, 
pars radiata,
кіреді 
және көршілес үлесшелермен үлесшеаралық 
артериялар мен веналар арқылы шектелген.
Бүйректің қүрылымдык-кызметтік бірлігі 
нефрон, 
nephron.
Нефрон мальпигиденешігі- 
нен, 
corpusculum renale
және бүйрек өзекшеле- 
рінен тұрады (№156 суретті қараңыз). Әрбір 
бүйректе млн-ға жуық нефрондар бар.
Н еф рон н ы ң құрылысы: 
-Мальпиги денешігі, 
corpusculum renale,
шумақтан, 
glomerulus,
және оны қоршаған 
қос-кабыргалы бокалтәрізді Ш умлянский- 
Боумен атты ш умақ капш ы ктан , 
capsula
glomeruli,
түрады. Ш ум ак капш ы ғы ны ң 
куысы нефрон өзекш есін ің проксималді 
бөлігіне, 
pars proximalis tubuli перһгопі,
немесе 
иреленген проксималді озекш еге, 
tubulus
renalis contortus,
жалгасады. Бұл өзекше одан 
әрі бүйректің милы затының немесе пирами- 
даның терең қабатына қарай өтіп, нефрон 
(Генле ілмегіне) ілмегіне жалгасады.
Генле ілмегі, 
ansa перһгопі,
нефрон өзек- 
шесінің дисталді бөлігіне, 
pars distalis tubuli
перһгопі,
ж алғасы п, жинауш ы түтікшеге, 
tubulus renalis colligens,
ашылады. Жинаушы 
түтікше бүртік түтігіне жалгасады.
Нефрон барлық деңгейде келетін және жа- 
насатын кантамырлармен қоршалган (№156 
суретті қараңы з). Н еф ронны ң 80% бөлігі 
бүйректің қы рты с заты қалы ңды ғы нда, 
nephronum corticale,
орналасқан. Қалған не- 
фрондардын (шамамен 20%) шумағы милы
затқа жатады, ал ілмек төмендеген және жо- 
гары лаған бөліктерім ен (тік өзекш елер) 
милы затта орналасады. Бүйректің милы за- 
тында орналасқан нефрондар "юкстамедул- 
лярлы" нефрондар, 
nephronum juxtamedullare,
деп аталады.
Бүйректе миллионная астам нефрондар 
бар. Бір нефрон өзекшелерінің ұзындыгы ша­
мамен 20-50 мм, екі бүйрек нефрондарының 
жалпы ұзындығы шамамен 100 км-дей.
Бүйрек гіирамидасының үшы күйғыш- 
піш інді кіші тостағанш амен, 
calyx renalis
minor,
қапсырылады. Кейде біркішітостаган- 
шага 2-3 бүйрек бүртігі ашылады. 2-3 кіші то- 
стағаншалардың бірігуінен үлкен тостаған- 
ша, 
calyx renalis majoris,
қалыптасады. 2-3 
үлкен тостаганш алар қосылы п, кенейген 
жалпы куысты-бүйрек түбегін, 
pelvis renalisseu
pyelos,
кұрап, несегіагарға, 
ureter,
жалгасады 
(№157 суретті қараңыз).
Үлкен және кіші тостаганшалар, бүйрек 
түбегі, несепагар бүйректің несеп шыгаратын 
жолдарынажатады. Бүйректүбегі қалыптасу- 
ының үш пішіні ажыратылады.
-Эмбрионалды пішінінде кіші тостаганша­
лар тікелей бүйрек түбегіне ашылады. Үлкен 
тостағанша болмайды
-Феталды пішінінде кіші және үлкен тос­
таганшалар несепагарга ашылады. Бүйрек 
түбегі болмайды.
-Жетілген пішінінде қалыпты бірнеше кіші 
тостаганшалар, олар 2-3 үлкен тостаганшага, 
соңгылары бүйрек түбегіне жалгасады, одан 
несепагар басталады.
Үлкен және кіші бүйрек тостаганшалары 
мен бүйрек түбегінін құрылысы біртекті. 
Олардың қабыргаларының қүрылысы: шы- 
рышты, бұлшыкеттік және сыртқы дәнекер 
тінді қабаттардан түрады. Кіші тостаганша 
қабырғасында, оның күмбезі түсында (бастап- 
кы болігі) бірыңгай салалы бұлшықетталшық- 
тары сақинатәрізді қабат-күмбез қысыңқы- 
сын түзеді. Юші тостаганша қабыргаларының 
бұл бөлігіне нерв талшықтары мен қан және 
лимфатамырлары жақынжатады. Осыкұры- 
лымдар бүйректің форникалдық аппараты- 
ның қүрамына кіреді.
Бүйректің форникалдықаппаратының ма- 
ңызы: бүйрек паренхимасынан (озекшелері- 
нен) кіші тостағаншаларға несептің шыгары- 
луы және кіші тостаганшалардан несептің 
кері өтпеуіне кедергі жасауы.

156-сурет. Бүйректің кұрылымдық-функционалдык бірлігі. Нефрон (сызба)
184
Vas afferens
ubuli renaii1
Glorm
A. arcuata
Vas afferens
B oum eni
Vas efferens
A. arcuata
A. renalis
V. renal ii
Papillae
C apsula fibrosa
Vas efferens
C alycis вн
U reter

Ureter
Extremitas inferior
I-------
Extremitas superior
Pelvis renalis 
Calyces renales majores
Cortex renis 
Calyces renales majores 
Margo lateralis
Medulla renis
Cohmrna renalis
Margo medialis
A.renalis 
V.renalis
А-Бүйрек, ren, артқы көрініс 
В-Коррозиялык препарат
(Jl. А. Куминов бойынша)
157-сурет.
Қантамырлардың (веналық) тостағанша- 
ларға жақын орналасуы, кейбір жағдайларда 
қан кетуге және несептің вена қанына құйы- 
луына әкеледі (пиело-веналы к рефлкжс), 
бұл инфекцияның таралу жолының салдары 
болып есептеледі.
Форникалдық аппарат жұмысының прин­
цип! сауу аппаратының механизміне ұқсас, 
несеп өз*бетімен ақпайды, ол бүртіктен кіші 
тостағаншаларға белсенді сауылады.
Форникалдық аппарат жұмыс механизмі- 
не төрт бұлиіықет катысады, олар жиырылу 
қабілетімен иемденеді.
Бүйрек тостағаншаларының кабырғасын- 
да, күмбезден жоғары 
т. levatorfornicis,
оның 
айналасында 
т. sphincter fornicis,
кіші тоста-
ғаншатүсында жан-жағында 
т. spiralis calycis
орналасқан.
Тостағаншаларда несептің жиналуы және 
олардан шығарылуы екі кезекпен жүреді.
1. Систола, жиырылу-20 сек-тен 45 сек-ке
2. Диастола, босаңсу-10-15 сек.
М. levator fornicis,
пен 
т. longitudinalis calycis,
тостағанша қуысын кеңейтіп, несеп жиналу- 
ына (диастола) ж ағдай туды ры п, ал 
т.
sphincter fornicis,
пен 
т. spiralis calycis,
(систо­
ла) тостағаншаны тарылтып, оны босатады.
Бүйректін канм ен кам там асы з етілуі мен 
нервтенуі.
Бүйректін қантамыр арнасы артерия, вена 
және капиллярлармен көрсетілген, олар ар-

қылы тәулігіне 1500-нан 1800 л қан ағады. 
Бүйрек қақпасы, 

жүктеу/скачать 11,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: