Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Лабилдік. Лабилдік (лат. - labilis - қүнақылық, тұрақсыздық) - белгілі
тіннің козғыштық дэрежесін көрсететін өлшемдердің бірі. Лабилдік деп тітіркендіру жиілігіне сәйкес 1 секунд ішінде пайда болатын козудың ең жоғары (максималды) Әрекеттік ширақтығын айтады. Ол герц өлшемімсн белгіленеді. Моселен, жүйкенің лабилділігі 1000 гц демек, онда жүйке секундына 1200 рет тітіркендірілсе де бұдан иайда болатын козу саны 1000- нан аспайды. Тін неғүрлым қозғыш болса, оның лабилділігі соғұрлым жогары болады. Лабилдік - қозу үрдісінін - ең қарапайым физиологиялық әсерленістің қаншалықты ұзак екенін көрсетеді. Қозу урдісі кысқарса, белі ілі уақыт ішіңде (сек, мин) пайда болатын қозу саны көбейеді де тін лабилділігі арта түседі. Әдетте, 1 секунд пайда болатын козу саны тітіркендіру санына немесе күшіне сэйкес болады. Лабилдік тіннің абсолюдттік рефрактсрлік кезеңіне байланысты. Абсолюттік кезең үзак болса, тін лабилділігі томен болады, өйткені абсолюпік рефрактерлік кезенде тін қандай күшпен тітіркендірілсе де жауап бермей қояды. Сондыктан тітіркендіру аралыгы абсолюттік рефрактерлік ксзеңінен ұзагырақ болуы керек, сонда кана тін келесі импульскс сэйксс қоза алады. Жеке тіннің өзіне ғана тэн қозу кабілеті (козгыштыгы), рефрактерлік мерзімі болады. Демек, тіндер лабилдігі де бірдей емес. Жүйке талшығының абсолюттік рефрактерлік кезеңі 1 -2 мс, ал лабилдігі 500-1000 гц, каңқа еті талшыгының қабілеті жүйкенікінен төмен, бірақ абсолюттік рефрактерлік мсрзімі 8-10 мс. Оган сэйкес лабилділігі 100-125 гц, түйіспенің қозғыштығы ет талшыгынікінен көп томен. Лабилдік, оған сәйкес келетін козғыштық қасиет айналадагы түрткілердің эсерінен өзгсріп отыруы мүмкін. Қолайсыз эсер салдарынан лабилдік дәрежесі төмендейді. Жүйкеге мүз басып тікелей салқындатса, оның рефрактерлік кезеңі үзарып, лабилділігі төмендейді. Бүл есірткі заттардың (наркотик) эсерінен, оттегі жетіспеуінен де (гипоксиядан) төмендейді. Белгілі бір тінде ұзақ уакыт эсер етуші серпіністің саны лабилдік дәрежесінен тым жоғары болса, ол ондай ырғақтарды игеріп алады (А. А Ухтомский). Мүның нәтижесінде лабилдіктің дәрежссі жоғарылайды, оны А. А Ухтомский «ыргактарды игеру» деп атады. Мысалы, спортнен шүғылданушылар жаггығу жасаған кезде, жарысқа түсерде бой жазған сәтте, олардъщ тін лабилдігі жоғарылайды, соңың аркасында олар көптеген жетістіктерге жетеді. Қыскасы, лабилдік дэрежесі біресе жогарылап, біресе төмсндеп отыруы мүмкін. Демек, тіннің козғыштық касисті де түрақты емес, өзгеріп түрады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|