Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Несен гүзілуі
| лдлм Физиологтсы
Фсрменттік жүйслср түтікшс эпителиінің эр болімінде эркелкі орналасқан: гексокиназа Na<, К+ - АҮФаза жоғарғы иірім түтікшелерде кобірек болады, сукцинатдегидраза (Na+, К+ иондарын тасушы) негізінен Гснле ілмешегінің жогаргы болімі эпителиінде көбірек, ал төменгі болімінде отс аз шогырланган. Гиалуронидаза ферменті көбінс кеп мөлшсрдс жинайтын түтіктің эпителиіндс орналасқан. Нүл айтылган ерекшсліктср нсссп түзілуі мсфромыпыц қай боліміндс болса да отс күрдслі үрдіс скснін корсстсді. Несен гүзілуі Ысссп түзілу жөніндегі қазіргі (сүзілу - қайта сіңу жәнс сөлініс) теорияныц негізін өтксн гасырда К. Людвиг, Боумен, К. Гейденгайн салды, осы гасмрдыц 20-30-жылдарында А. Кешни, А. Ричарде, ал біздіц тұсымызда Н. Вирц, А.І I инсцинский жэне т.б. галымдар толықтырды. Бүл теория бойынша несен іүзілуі - өтс күрдслі үрдіс. Ол негізінен інумақтагы сүзілу, түтікіиелердегі кайта сіңу және кейбір түтікшелердегі сөлініс (секреция) үрдістсрінен түрады. Бүйрсктсгі қаііиймалымын, электрондық микроскоппен нефронның улиракүрылысын зсрттсу, микрофункция одісімен нефрон бөлімдерінен (Шумлянскиіі Боумсм капсуласынан, жогаргы жәнс төменгі түтікшелерден, Гснлс ілмсшсгінен т.б. жерлсрдсн) кварц миқропипеткасымен алынған сүйыкгмктарлыц химиялық қүрамын несеп қүрамымен салыстыру арқылы бүл теорияныц нсгізі дүрыс скені дэлелденді. I ломерулалы қ сүзіліс Жогаргы аталган теория бойынша, несеп алдымен шумактық сүзгіден өтеді, япш қан - бүйрек (геморснальдық) тоскауылы (барьер) аркылы қан Шумлянский-Боумен кансуласында сүзіледі. Мальпиги шумагынан қан плазмасыныц срігсн басқа да загтары қан кысымы эссрінсн капсуланың ішіне отсді. Геморснальдық тоскауылга байланысты эндотелий тесікшелерінен, базальдык мембрана мен капсуланыц ішкі кабырғасынан үлкен молекулалы заттар, мәселен, шумактың сүзгіден молекулалык салмағы 70000 жэне одан да көп заттар - глобулиндер, фибриноген, гемоглобин (егер ол кан тамырының ішінде гемолизге үшырамаса) өтпейді. Сондыктан шумактык сүзінді қүрамында белоктар өте аз болады. Шумлянский-Боумен кансуласынан алынған алгашкы немесе провизорлық несеп, күрамы жағынан ультра сүзінді, кан плазмасымен бірдей. оның қүрамында кан жасушалары және үлкен молекулалы беэокЕзр болмайды, аздаган альбуминдер. баска заттар дан кант, амин кышкылдары. тұздар болады, олардын концентрациясы кан плаз.часындағыдай Алғашқы несептш колем' ете көп - тәуліпне 150-180 л. Онын кеп бо.гу себептері: Мальпиги шумакгарьждагы капиллярда кан кысымы баска мүшелердегі капнллярлармен сатысіырғанда өте жоғары с.б.б. T0-'J0 мм. себебі бүйрек артериясы іш қолқасынан тарамданады жэне қанды алып кетуші артсрияныц диаметрі, қанды алып келуші артерия тамырынан анагұрлым тар. Оның үстіне шумактык сүзілу деңгсйі қан тамырындагы суды өткізбейтін жэне сүзілуге кедергі жасайтын қаи плазмасының онкостык кысымына да байланысты. Ол қандағы судың мөлшерін ұстап түрады. Қанныц онкостык қысым мөлшері с.б.б. 25- 30 мм, ол жогарлаған сайын түзілген алғашкы несеп көлемі азая түседі. Бүйрекгегі канайналымын тікелей анықгау нэтижссінде бүйрек арқылы тэулігіне 1400-1500л қан агатыны жэне шумақтағы тамырлар қысымның өте жогары болуы эссрінсн сонша қанның тек оннан бір болігі ғана сүзілстіні дәлелденді. Шумактагы капиллярлар қабыртасының сүзілу ауданы 1,5-2 м2. ІІІумактағы сүзілу денгейі капсуладағы, түтікшелер мен бүйрек түбегіндегі несептің гидростатикалық қысымына (бүйрек ішіндегі қысымға) да байланысты. Ол қалыпты жағдайда с.б.б. 10-20 мм. Бүйректе тас байланса ішіндегі қысым бұдан элдеқайда жогары болады. Қысым арткан сайын алғашқы несеп көлемі азая түседі. Демек, ол несеп сүзілуіне кедергі жасайды. Сонымен, шумақтық сүзілуді камтамасыз ететін қысым, яғни сүзілу нәтижесі (СН) кан қысымына (ҚҚ), онкостық қысымга (ОК) жэне бүйрск ішіндсгі кысымга (БҚ) байланысты. Оның соңгы скеуі (ОҚ жэне БҚ) бүйрскте сүзілу дәрежесін төмендетеді. СН = ҚҚ - (ОҚ +БҚ), яғни, СН = 70- (30+10) =30 мм с. б. Шумактық сүзіліс - баяу үрдіс, ол заттарды таңдап өткізбейді, бүйрек тіндерінен энергияның көп жұмсалуын кажст стпейді, көбінссе тамырда кысым тудыратын жүрсктің жиырылу энергиясын пайдаланады. Қанайналымын жақсарта отырып, алғашқы несен түзілуін күшейтуге болады. Шумактык сүзілу нәтижесінде түзілген алғашкы несеп бүйректің түтікшелсріне барып қүйылады. Мұвда ол күрамы жагынан күрделсніп, кэдімгі несен түзілу үрдісіне - түтікшелердс кайга сіңуге үшырайды, ягни несеп күрамындағы су мен онда еріген кейбір заттар кайта сіңеді, сіцбей калган заттар мен түтікшелер эпителиіндегі синтез нәтижесінде түзілген заттар қосылын соңғы нессп құрайды. Қайта сіңу үрдісі микропункция эдісімен зерттеледі: түтікшенің эр болімдерінен несеп алынып, оның кұрамы мен сапасы денеден сыртқа шытарылатын соңғы (дефинитив) несепіін қүрамымен жэне сапасымен салыстырылады. Алгашқы (провизорлык) несеп пен соңгы (дефинитив) несептщ айырмашылыгы мынада: 1) Алғашқы несептің көлемі 150-180 л, соңгы несептің көлемі 1,5- 2,0 л, орта есеппен 1,0-1,5 л. 2) Соңғы несеп кұрамында қант, амин қышқылы, альбуминдер болмайды, бірак мочсвинаның, несеп қышкылының жэне тагы баска белок алмасуы барысында пайда болтан заттардың мөлшері бірнеше есе көп, кейбір тұздар (хлорид, сульфат, фосфат), концентрациясы да басым. 360 3) Соңғы несеп құрамында, каңда және алғашкы несепте жок ксйбір заттар, атап айтқанда гиппур қышқылы, аммоний тұздары бар. Фармакологиялық заттар - пенициллин, диодраст, ГІАГ (пара-амингиппур қышқылы) алғашкы несепте де болмайды. Түтікшелерде несеп түзілуі барысында алгашкы несептен су, кейбір заттар қайта сіңеді (оның ішінде аса көп сіңетін су). 150-180 л алғашқы несептсгі судың орнына 1,5 литрге таяуы (1 %) сыртка шыгады, ал 99%-ы қайта сіңеді. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|