Адам физиологиясы
-сурет . Б ү й р ек т ің а й н а л д ы р а кер і а ғы зу ж ү й е с і
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Адам физиологиясы
| 55-сурет .
Б ү й р ек т ің а й н а л д ы р а кер і а ғы зу ж ү й е с і. 1 - Г ен л я іл м е г ін ің т ө м е н д е у и ін ін д е г і с у д ы ң с ін у і; 2 - Г е н л е іл м е г ін ің ө р л е у и ін ін д е г і N a - и о н ы н ы ң с ің у і. Т ү т ік т ер іш ін д е г і заттар ж и іл іг і эл е к т р о л и т т е р д ің к о н ц ен т р а ц и я сы н к ө р с е т е д і. Генле ілмешегінің төмеңдеу иініндегі эпителий ерекшелігі тек суды тана өткізіи, натрийді жібермейді: өйткені мұнда ион гасушы ферменттер болмады (сукцинатдегидрогеназа жок). Ал өрлеу иінінің эпителиі натрий иоңдарын қайта сіңіреді, яғни натрийді түтікшелердегі несепті-ингерстициялды сұйықтыкка өткізіи, ондагы осмос кысымын жогарылатады, түтікшелердің бүл бөлімінен су өтпейді. Генле ілмешегінің өрлеу жэне төмендеу иіндерінің эпителий өткізгіштігінің срскшеліктсрінс байланысты, ятни гөмсндсу иініндс судың қайга сіңуі күшейеді де, натрийдің сіңуі тоқталтандықтан несен бірте- бірте қоюланып концентрацияланады. Судың интерстицияга өтуінен (Н 20 судың өтуі дорігсіз түрдс жүреді), осмос қысымының өте жоғары болуынан нсссптің сң көп осмостық концентрациясы өрлсу-төмсндсу иінінс бүрылатын жерінде байқалады, ягни Генле ілмешегінің ең жоғарты аймағында несептің осмостык концентрациясы өте көп 290-310 моль/л болса, төмендеу иінініц бүрылатын жерінде осмостық қысым 2000 мол/л көтеріледі (өте жоғары гипертоникалык несеп). Кейін, калган гипертоникалык песен ілмешектің өрлеу бөліміне түседі де одан әрі бірте-бірте патрийдің концентрациясы төмендейді. Өйткені бүл болім эпителиі натрий ионын белсенді түрде қайта сіңіреді. Сондықтан несеп кайтадан изотоникалык немесе гипотоникалық болады, оның мөлшсрі едоуір ксмиді жоне ол дистанттык иірім түтігі несеп жинайтын түтікке түседі. Ондағы су минерал гомеостаз кажсттігінс карай кайта сіңіп несеп қайта концентрацияланады, ягни соңғы пссеп пайда болады. Түтікше эпителиі натрий нондарын белсенді түрде тасиды (проксимальды иірім түтікшелер жэне Генле ілмешегінің жогаргы бөлімдері) бүл үрдіс бүйрскүсті безінің қыртыс кабатында түзілетін гормон - альдостеронныц катысуымен реттеледі. Несептің несеп жинаушы түтікгерінде екінші рет концентрациялалуы гипофиздің арткы бөлімінің аптидиуретикалық гормо- нының катысуымен реттеледі. Несеп жинаушы түтікшелер мен Генле ілмешегінің жоғарғы бөлімі катар орналаскан жерде эпителийлер аралығы гиалурон кышқылына толы болады. Ол түтікшелср куысынан суды интсрстиялык тканьге нашар откізеді. А.Г. Гинсцкиискийдің болжамы бойьнша организмде су азайганда АДГ канда көбейеді: несеп жинаушы түтіктер эпитслиіндегі ерекше фермент гиалуронидазаны күшейтеді, сондықтан су несеп жинаушы түтікшеден интерстициялық тканьға кайта сіңсді (осмостык градиентке сәйкс) де екінші рет концентрацилланады, сөйтіп су дененің өзінде калады. Гипергидратация (шектен тыс сулану) кезінде керісінше, гормон одеттегідей олдекайда аз белінеді де, бүйректен көп болып эбден сұйылгал несеп шыгады. Сүйтіп, түтікшелердегі қайта сіңіру үрдісі бүйректе несеп жасалудың күрделі жэне маңызды кезендерінің бірі болып есептеледі. Бүл өте күрделі, эрі. белсепді үрдіс екенін тағы да атап айтамыз. Бүл үрдіс жүзеге асу үшін эртүрлі ферменттер жүйссі қатысып, өте көп энергия жүмсалады. |