Адам физиологиясы

Eery талдагышы
Есту жүйесі - мағынасы жагынан адамның екінші дистанциялык 
талдағышы болып саналады. Адам анық сөйлей бастағаннан, есту сезім 
жүйесі оған ең жогары дэрежеде кызмет атқарады.
Есту мүшесі негізгі үш бөліктсн - сыртқы, ортаңгы, ішкі қүлыктан 
түрады. Есту қабылдағышы ішкі кұлактыц иірімді түтігінде орналасады, ол 
самай сүйегінің жуандаған болігінде жатады. Дыбыс толкындары оларта 
бірнеше жүйелі қүрылымдар: сырткы дыбыс тесігі, дабыл жаргағы, есту 
сүйекшелері, лабиринт сұйыктыгы жоне иірімді түтігіндегі негізгі жарғақ 
аркылы тікелсй жеткізіледі. Есту талдағышының сигналдарды өңдеп, жүзеге 
асыратын көптеген дэйекті қосылған бөлімдері бар.
Дыбыс шалушы және өткізуші аппараттар
Сыртқы күлак. Қүлақтың сыртқы тесігі дыбыс толқындарын дабыл 
жарғағына жеткізу міндетін атқарады. Дабыл жарғағы сыртқы құлақ пен 
дабыл қуысын немесе ортаңгы кұлақты бөліп тұрған перде сиякты 
калындыгы 0,1 мм эртүрлі багытка таралып орілген талшыктардан түрады. 
оның ауданы 75 мм2, пішіні, түбі ішінс қарай бағытталган қүйғыш гәрізді. 
Дабыл жаргағы сыртқы есту тссігі арқылы келетін дыбыс толқындарының 
әсерінен соған сэйкес тербеліске келеді.
Оргаңғы күлак. Ауамен толған ортаңғы құлақтың негізін аса маңызды 
өткізгіш қызмстін атқаратын бір-бірімен дәйекті байланыскан балгашық, төс 
және үзеңгі сүйекшелері күрайды. Олар дабыл жарғағының тербелісін ішкі 
құлаққа жеткізеді. Осы сүйекшелердің бірі балғашық түтқалары арқылы 
дабыл жарғагымен жалғасқан, оның басқа жагы төс сүйекшісімен қосылады, 
ол өзінің тербелісін үзеңгіге береді. Олардың қызметі тербеліс жиілігін 
азайтып, күшін арттыру. Үзецгі бстінің дабыл жарғагының аумағына 
қатынасы 1:22, сопақша тесікгің жарғағына дыбыс толқындарының кысымын 
сонша рет күшейтеді. Бұл жагдайдың зор маңызы бар, себебі дабыл 
жартатына тіпті элсіз дыбыс толқындары эсер етсе де, иірімді түтігінің 
ішіндегі сұйықтық бағанасын қозғалысқа келтіре алады.
Ортаңгы жэне ішкі кұлак арасында, сопақша терезеден баска, 
мембранамен жабылған тагы дөңгелек терезе бар. Сопақша терезенің алдында 
пайда болтан иірімді түтігі сұйықтығының тербелісі эрі қарай оның ішіндегі 
жолмен өтіп, өшпестен доңгелек терезеге жетеді. Ортаңгы құлақта дабыл 
кіретін 
жэне үзеңгілік бұлшықсттер 
орналаскан. 
олардың біріншісі 
жиырылып, дабыл жарғагының керілуін күшейтеді жэне соның салдарынан 
күшті дыбыс кезінде оның тербеліс шайкалымын азайтады. Ал екінші 
бұлшықет төс сүйекшесін бекітіп, оның қозғалысын баяулатады. Осы 
еттердің жиырылуы дыбыс тербеліснің эртүрлі шайқалуына байланысты, 
өзгерсді.

Құлакка түскен күшті дыбыстардың эсерінен 10 миллисекундтан кейін 
рефлекстік жолмен ортаңғы құлақ еттерінің екеуі де жиырылады. Өте күшті, 
тітіркенуде (соқкы, дүмиу, қопарылыс жэне т.б.) бұл қорганыс тетігі жүмысқа 
кірісіп үлгермейді, сондықтан кейбір кэсіби саңыраулык пайда болады.
Дабыл қуысын жұткыншакпен Евстахи түтігі байланыстырады. Осы 
куыстағы кысым атмосфсралык қысымға тсң болады. Ол дабыл жаргагының 
еркін гербелуінс өтс қолайлы жакдай жасайды.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: