гипоталамуска карай өтіп, оған тікелей эсер етеді. Гипоталамустың кейбір
ядролары мидың үшінші қарыншасының кабыргасын кұрады. Мұндағы
сүйыктыктан заттар гипоталамуска өте алады. Гипоталамус орталык жүйке
жүйесінің қүрылымдары мен бірге. Шеттегі агзалар, тіндермен екі жақты
(афференттік жэне эфсренттік байланыстың аркасында организмнің көптеген
эрекеттерін реттей алады.
Ішкі ағзалардың кызметіне гипоталамус вегегатативтік жүйке жүйссі
жэне эндокриндік бездер арқылы эсер етеді. Ол жүрек-тамыр, ішкі сөлініс
бездер, аскорыту, бүйректер қызметін, зат алмасуын несепті шыгаруын
реттейді. Мүнымен катар іпікі орталық жэнс дене кызу түрактылыгын
сақтайды. Гипоталалус дене кимылдарының вегетатативтік өзгсрістерінен
қамтамасыз етеді.
Гипоталамус
қыртыс
жэне
кыртысасты
кұрылымдармен
бірге
организмнің сыртқы орта қүбылыстарында бейімделуін және ұйқы мен сер-
гекткіпі кезекгесуін реттеуге де катысады. Оның осы аталган кызметтері
жануарларға жасалган тэжірибелерде дэлелденді.
Гипоталамус ядроларын тітіркендіру не Оның эр жерін кесіп алып тастау
арқылы бүл агзаның жүрек-тамыр жүйесіне, ас қорыту ағзаларына, зат
алмасуына, жылуды реттеуге, несеп бөлінуіне ішкі сөлініс бездер қызметіне
эсер ететіні анықталды. Гипоталамус осы шеткі ағзалар үрдісіне, вегстативтік
ядролары
симпатикалык
(артқы)
жэне
парасимпатиқалық
(алдыңгы)
бөлімдері, торлы қүрылым аркылы жэне гипофиздің гормон шығару қабілетін
өзгерте отырып эсер етеді.
'
Гипоталамус ядролары жүйкелік серпіністерге гана емес, физико-
химиялык әсерлерге де сезімтал келеді. Оның қүрамында көптеген осмостық-
қыбылдағыш жасушалар жэне қысым қабылдагыштары, қан қызуын
қабылдамайтын терморецспторлар бар. Бұлар ішкі ортадан қанның химиялық
құрамындағы өзгерістерді кабылдайды. Демек, ішкі ағзалардың тіршілігі,
мұндагы өзгерістср гипоталамуска эсер ете алады. Осыныц аркасында ол ішкі
ортаның
гұрақтылығын
қамгамасыз
етеді.
Гипоталамустың
артқы
ядроларында симпатикалық жүйке жүйесінің жогаргы болімі, ал алдыңгы
ядроларында парасимпатикалық жүйке жүйесінің орталығы, ал ортаңғы
ядроларда зат алмасуын реттейтін орталығы орналаскан.
Гипоталамуста көптеген мотивация (ягни мақсатты іс әрекет - месел)
тудырагын орталықтар бар. Мэселен, ортаңғы бүйір ядроларда "тойыну"
орталығы орналасқан. Оны тітіркендірсе жануар алдындағы азыққа карамай,
алдына койылған асты ішпей, жүдей бастайды. Осы орталықты алып тастаса,
жануар тамақты қанша ішсе де тоймайтын болады. Тамакты көп жеу
(гиперорагия) - салдарынан адам (жануар) денесін май басады. Бүйірдегі
ядроларда "аштық" орталығы орналасқан. Оны тітіркендірсе жануар
алдындағы азықты қанша болса да жей береді (тоймайды). Ал бұл орталықты
алып тастаса» аш болса да ол азыкка карамайды
Достарыңызбен бөлісу: